شرط لازم برای موفقیت برنامههای بهینهسازی
یادداشت رضا وفائی یگانه فعال اقتصادی
بهینهسازی مصرف در حوزههایی چون انرژی، آب و سایر منابع حیاتی، بیش از هر چیز نیازمند هماهنگی نهادی و انسجام سیاستگذاری است. تجربه کشورهای مختلف نشان میدهد که ایجاد ساختارهای متعدد و موازی برای مدیریت بهرهوری، نهتنها کمکی به بهبود کارایی نمیکند، بلکه با گسترش پراکندگی وظایف و افزایش هزینههای اداری، اثر معکوس بر بهرهوری ملی میگذارد.
در نظام برنامه ریزی کشور، «سازمان ملی بهرهوری» طبق اسناد بالادستی و قوانین مرتبط، متولی اصلی راهبری، سیاستگذاری و پایش بهرهوری در سطح ملی است. بنابراین، تمامی برنامههای بهینهسازی مصرف—از انرژی و آب گرفته تا فرآیندهای تولیدی و خدماتی—باید در چارچوب این سازمان طراحی، هماهنگ و ارزیابی شوند.
ایجاد نهادهای جدید با مأموریتهای مشابه، بهویژه در حوزههایی که سازمان ملی بهرهوری وظایف مشخص دارد، در تعارض با روح تفکر بهرهورانه است. بهرهوری یعنی استفاده بهتر از منابع موجود، نه افزودن ساختارهای تازهای که خود نیازمند بودجه، نیرو، نظام اطلاعاتی و سازوکارهای مدیریتی جدید هستند. بنابراین، هرگونه موازیکاری نهادی نهتنها سطح کارایی ملی را کاهش میدهد، بلکه میتواند منجر به تداخل سیاستها، اتلاف منابع و سردرگمی دستگاههای اجرایی شود.
راهکار اساسی، همکاری دستگاهها با سازمان ملی بهرهوری و شکلگیری یک شبکه همافزا میان وزارتخانهها، شرکتهای دولتی، بنگاهها و نهادهای تخصصی است. هر یک از این سازمانها میتوانند نقش مهمی در اجرای پروژههای بهینهسازی مصرف ایفا کنند، اما محوریت برنامهریزی و هدایت باید در اختیار نهاد ملی بهرهوری باقی بماند.
در شرایطی که کشور با چالشهای جدی در حوزه انرژی و منابع پایه روبهروست، تمرکز امور، شفافیت سیاستگذاری، انسجام نهادی و جلوگیری از تکرار ساختارها ضرورتی انکارناپذیر است. آینده بهرهوری ایران نه در افزایش تعداد نهادها، بلکه در تقویت هماهنگی ملی و پایبندی به الگوی حکمرانی واحد و چابک رقم خواهد خورد.
