«جهان اقتصاد» گزارش می دهد فاصله از خام فروشی از چه راهی؟!
گلناز پرتوی مهر
توسعه پتروپالایشگاهها به منظور فاصله گرفتن کشور از خام فروشی، سیاستی است که باید به اجرا گذاشته شود. پیش بینی‌های قانونی برای این موضوع انجام شده است اما متأسفانه در عمل هنوز اتفاق خاصی را در این زمینه شاهد نیستیم. به گفته برخی از کارشناسان در شرایط فعلی باید نفت خام را تبدیل به فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی کنیم تا منفعت بیشتری نسبت به خام فروشی برایمان به ارمغان بیاورد. از آنجایی که می‌توانیم به جایگزینی گاز با بنزین بپردازیم، بهتر است نفت را در پتروپالایشگاهها تبدیل به محصولات دیگر کنیم و آنها را به فروش برسانیم.
در دنیای امروز، که اقتصاد ایران تحت تأثیر فشارها و تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد، توسعه و بهره‌برداری از منابع نفتی به‌صورت خام فروشی، دیگر نمی‌تواند به‌عنوان یک استراتژی پایدار و موفق در نظر گرفته شود. برای کشوری مانند ایران که دارای ذخایر غنی نفت و گاز است، حرکت به سمت تکمیل و توسعه زنجیره ارزش نفت خام اهمیت حیاتی دارد. یکی از راهبردهای اساسی در این زمینه، توسعه ظرفیت پتروپالایشگاهی کشور و تمرکز بر ساخت پتروپالایشگاهها با سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی است. پتروپالایشگاهها با تبدیل نفت خام به محصولات شیمیایی با ارزش افزوده بالا، نه‌تنها می‌توانند به مقابله با تحریم‌های اقتصادی کمک کنند، بلکه زمینه‌ساز رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال پایدار در کشور نیز خواهند بود.
وزیر نفت پیشنهادی باید برنامه‌ای ارائه دهد که بتواند نقش کلیدی نفت را در اقتصاد کشور پیش ببرد و باید بتواند سیاست ها را به سمتی ببرد که حتی الامکان از خام فروشی فاصله بگیریم و به تولید محصولات نهایی و با ارزش افزوده بالا مبادرت کنیم. این امر نیازمند برنامه‌ریزی برای توسعه پتروپالایشگاه هاست که در برنامه هفتم توسعه نیز مورد تأکید قرار گرفته است. مجوز تنفس خوراک و تهاتر نفت با تجهیزات کارسازترین مشوق حمایتی برای توسعه پتروپالایشگاهها است.
علاوه بر این در برنامه هفتم توسعه مصوب شده است که میتوان روزانه ۱۵۰ هزار بشکه نفت را با تجهیزات موردنیاز پتروپالایشگاهها تهاتر کرد. این مصوبه به زعم بسیاری در شرایط تحریم بسیار کمک کننده است و میتواند به عنوان راه گریزی برای مقابله با تحریمها عمل کند. این مصوبه نیز هنوز فرصت اجرایی شدن پیدا نکرده است.
راه‌اندازی هر واحد پتروپالایشگاهی نیاز به سرمایه‌گذاری بالایی دارد. بنابراین، نیاز است به اعمال مشوق‌ها بپردازیم تا بخش خصوصی انگیزه‌ای برای ورود به این حوزه داشته باشد.
با توجه به مزیت هایی که پتروپالایشگاهها برای کشور دارد، رهبر معظم انقلاب و اسناد بالادستی تأکید زیادی بر لزوم راه اندازی آن ها دارند. با توجه به این موضوع، باید منتظر شویم و ببینیم که دولت چهاردهم چه برنامه ای برای توسعه پتروپالایشگاه ها دارد و وزیر پیشنهادی وزارت نفت چه رویکردی را در این زمینه در پیش میگیرد.
در شرایط فعلی باید نفت خام را تبدیل به فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی کنیم تا منفعت بیشتری نسبت به خام فروشی برایمان به ارمغان بیاورد. از آنجایی که می‌توانیم به جایگزینی گاز با بنزین بپردازیم، بهتر است نفت را در پتروپالایشگاه ها تبدیل به محصولات دیگر کنیم و آنها را به فروش برسانیم.
توسعه پتروپالایشگاهها و تولید محصولات نهایی و فرآورده‌ها به ما کمک می‌کند که تنوع محصولات صادراتی داشته باشیم و ارزآوری خوبی هم نصیب کشور می‌شود. با توجه به تمامی این مزیت‌ها نیاز است دولت چهاردهم برنامه دقیقی برای توسعه پتروپالایشگاهها داشته باشد.
در قانون حمایت از پتروپالایشگاه ها و قانون تأمین مالی تولید و زیرساخت ها بحث تنفس خوراک اجازه داده شده است. موضوع مشارکت دولت نیز در این پتروپالایشگاهها پیش بینی شده است. استفاده از روش تهاتر نفت با تجهیزات مورد نیاز پتروپالایشگاهها نیز مصوب شده است. این موارد را می‌توانیم به عنوان مشوق‌هایی برای توسعه پتروپالایشگاه ها اعمال کنیم.
فردی باید به عنوان وزیر نفت معرفی شود که بتواند از ظرفیت نهادهای دولتی و بخش خصوصی به خوبی در راستای توسعه سرمایه‌گذاری‌ها و پیشبرد پروژه‌ها بهره ببرد. وزیر نفت پیشنهادی باید برنامه‌ای ارائه دهد که بتواند نقش کلیدی نفت را در اقتصاد کشور پیش ببرد و باید بتواند سیاست‌ها را به سمتی ببرد که حتی الامکان از خام فروشی فاصله بگیریم و به تولید محصولات نهایی و با ارزش افزوده بالا مبادرت کنیم. این امر نیازمند برنامه‌ریزی برای توسعه پتروپالایشگاه‌هاست که در برنامه هفتم توسعه نیز مورد تأکید قرار گرفته است. مجوز تنفس خوراک و تهاتر نفت با تجهیزات کارسازترین مشوق حمایتی برای توسعه پتروپالایشگاهها است.
یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های توسعه پتروپالایشگاهها در ایران، امکان سرمایه‌گذاری غیر دولتی و ارائه مشوق‌های متعدد برای جذب سرمایه‌گذاران طبق قانون مصوب مجلس در این زمینه است. اعطای مجوز تنفس خوراک برای سال اول و همچنین ایجاد اعتبار ارزی برای تهاتر تجهیزات با نفت خام به میزان ۱۵۰ هزار بشکه در روز از راهکارهای مهمی هستند که میتواند باعث جلب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این حوزه شوند. این سیاست‌ها نه تنها به کاهش هزینه‌های اولیه سرمایه‌گذاری کمک می‌کنند بلکه محیطی مساعد برای رشد و نوآوری در صنعت نفت فراهم می‌سازند.
برای تحقق اهداف توسعه پتروپالایشگاهها، لازم است که دولت و به خصوص وزیر نفت پیشنهادی با ارائه یک برنامه عملیاتی و ایجاد چارچوب‌های قانونی و حمایتی، مسیر را برای سرمایه‌گذاران و فعالان صنعت نفت هموار سازد. این رویکرد نه تنها به افزایش ظرفیت‌های تولید و صادرات کشور کمک می‌کند بلکه میتواند به عنوان یک نیروی محرکه برای توسعه پایدار و رشد اقتصادی عمل کند.
در همین زمینه محمدرضا حسینی، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار «جهان اقتصاد» اظهار داشت: توسعه پالایشگاهی در ایران با توجه به منابع غنی نفت و گاز کشور، یک بخش کلیدی در اقتصاد و صنعت نفت محسوب می‌شود.
وی عنوان کرد: دولت و شرکت‌های خصوصی با سرمایه‌گذاری‌های کلان در پروژه‌های پالایشگاهی، نقش مهمی در توسعه این صنعت ایفا می‌کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها میتواند از طریق بودجه دولت، صندوق‌های توسعه ملی، یا سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی تامین شود.
وی تصریح کرد: استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و تجهیزات مدرن در پالایشگاه‌ها، باعث افزایش ظرفیت تولید و بهبود کیفیت محصولات می‌شود. ایران همچنین به دنبال بومی‌سازی و ارتقاء تکنولوژی‌های پالایشی است.
حسینی عنوان کرد: توسعه پالایشگاه‌ها از طریق افزایش ظرفیت پالایش و ساخت پالایشگاه‌های جدید محقق می‌شود. این امر با هدف تامین نیازهای داخلی و همچنین افزایش صادرات محصولات پالایشی صورت میگیرد.
وی بیان کرد: بهینه‌سازی فرآیندهای پالایشی و ارتقاء بهره‌وری انرژی در پالایشگاه‌ها، از دیگر عوامل کلیدی در توسعه این صنعت است. این اقدامات میتواند هزینه‌ها را کاهش داده و بازدهی را افزایش دهد.
وی خاطرنشان کرد: دولت با ارائه سیاست‌های حمایتی مانند معافیت‌های مالیاتی، تسهیلات مالی و اصلاحات قانونی به تسریع روند توسعه پالایشگاهی کمک می‌کند
