سردرگمی بندر چابهار
یادداشت حسن بهشتی پور تحلیلگر
در جریان سفر اخیر آقای پزشکیان به چین و سخنرانی او در اجلاس سازمان همکاری شانگهای، بار دیگر موضوع بندر چابهار و امکان همکاری ایران با هند مورد توجه قرار گرفت. رئیس‌جمهور تأکید کرد این بندر می‌تواند بستر شکل‌گیری یک خط ریلی منطقه‌ای و مسیر حمل‌ونقل تازه‌ای باشد که جایگاه ایران را در معادلات ترانزیتی ارتقا دهد. اما پرسش اساسی این است که با احتمال بازگشت تحریم‌ها، تحقق این پروژه تا چه اندازه امکان‌پذیر خواهد بود و آیا هند حاضر است در این مسیر همکاری عملی با ایران داشته باشد؟
واقعیت آن است که بندر چابهار با چالش‌های جدی مواجه است. مهم‌ترین مانع، استمرار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران است. تا زمانی که این تحریم‌ها پابرجا باشد، سرمایه‌گذاری خارجی – به‌ویژه از سوی هند – با ریسک بالایی همراه خواهد بود. درست است که در مقطعی دولت آمریکا با اعطای معافیت‌هایی اجازه ادامه فعالیت‌های هند در چابهار را صادر کرد، اما همکاری پایدار بدون رفع تحریم‌ها عملاً غیرممکن است؛ چرا که هر شرکت خارجی که قصد سرمایه‌گذاری در این پروژه را داشته باشد، در معرض تحریم‌های آمریکا قرار می‌گیرد. این امر به یک مانع اساسی برای توسعه چابهار بدل شده است.
افزون بر این، رقابت منطقه‌ای نیز بُعد دیگری از این چالش است. چین با سرمایه‌گذاری در بندر گوادر پاکستان تلاش دارد جایگاه خود را تثبیت کند و به‌طور طبیعی، این امر جذابیت سرمایه‌گذاری در چابهار را برای هند کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، پروژه اتصال ریلی چابهار به روسیه از مسیر آستارا هنوز به مرحله عملیاتی نرسیده و تکمیل راه‌آهن رشت–آستارا همچنان در حد وعده باقی مانده است. این مسیر قرار بود حلقه‌ای کلیدی در کریدور شمال–جنوب باشد و امکان انتقال کالا از هند به بازارهای منطقه را فراهم کند. بنابراین، سخنان امیدبخش در اجلاس‌ها و همایش‌ها – مشابه آنچه روسای جمهور پیشین مانند آقای روحانی و آقای رئیسی نیز مطرح کرده بودند – تا زمانی که زیرساخت‌های لازم فراهم نشود و محدودیت‌های تحریمی برطرف نگردد، بیش از آنکه واقعیت عینی بیابند، در سطح شعار باقی خواهند ماند.
