«جهان اقتصاد» گزارش می دهد
شکارچیان خاموش؛ بدمصرف‌های آب و برق در کمین بحران
گلناز پرتوی مهر
هر روز صبح، وقتی آفتاب طلوع می‌کند و شهر بیدار می‌شود، سربازان نامرئی‌ای هم دست به کار می‌شوند؛ سربازانی که نه در لباس‌های نظامی، بلکه با دوش‌های طولانی، کولرهای روشن ۲۴ساعته و چراغ‌هایی که حتی در روشن‌ترین روزها خاموش نمی‌شوند، به میدان می‌آیند. ارتشی پنهان از "بدمصرفان" که بی‌توجه به بحران‌های آبی و برقی، جبهه‌ای علیه منابع طبیعی کشور گشوده‌اند.
به گزارش خبرنگار «جهان اقتصاد»، درحالی‌که بحران کم‌آبی و مصرف بی‌رویه برق به یکی از جدی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی ایران تبدیل شده است، رفتار این دسته از مشترکان، بحران را روزبه‌روز عمیق‌تر می‌کند.
طبق آمار رسمی وزارت نیرو، مصرف آب در ایران بیش از ۲.۵ برابر میانگین جهانی است. از سوی دیگر، مصرف برق به‌ویژه در ایام گرم سال به حدی می‌رسد که شبکه برق کشور در آستانه فروپاشی قرار می‌گیرد. در این میان، سهم گروهی از مشترکان که استانداردهای مصرف را رعایت نمی‌کنند – یا به اصطلاح "بد مصرف" هستند – قابل توجه و تعیین‌کننده است.
مشابه این وضعیت در بخش آب نیز دیده می‌شود. در برخی مناطق شهری، مصرف سرانه آب تا دو برابر حد استاندارد بالاتر رفته است. خانه‌هایی که باغچه‌های وسیع دارند و روزانه چندین ساعت آبیاری می‌شوند، یا ساختمان‌هایی که بدون توجه به هشدارها، از آب شرب برای شستشوی حیاط و خودرو استفاده می‌کنند.
عاشقان روشنایی بی‌پایان: خانه‌هایی که حتی در ظهر تابستان، لامپ‌های پرمصرف رشته‌ای‌شان مثل ستاره‌های آسمان می‌درخشند.
سلطان‌های کولر: افرادی که کولرهای آبی و گازی‌شان حتی زمانی که خانه را ترک می‌کنند هم روشن می‌ماند.
شوالیه‌های دوش‌های بی‌پایان: کسانی که حمام برایشان بیشتر شبیه سفر به آبشار نیاگارا است؛ دوش‌های ۳۰ دقیقه‌ای با فشار کامل آب.
شهروندان شست‌وشوی حرفه‌ای: آنهایی که برای شستن پیاده‌رو یا خودرو، شلنگ را باز می‌گذارند و با خیال راحت به گفتگو با همسایه می‌پردازند.
شاید در نگاه اول، مصرف زیاد برق و آب تنها یک مسأله‌ی شخصی به نظر برسد؛ اما در عمل، هزینه‌های هنگفتی بر اقتصاد ملی تحمیل می‌شود. افزایش مصرف برق به معنای ساخت نیروگاه‌های جدید، مصرف بیشتر سوخت‌های فسیلی، افزایش آلودگی هوا و فشار مضاعف بر محیط‌زیست است.
از سوی دیگر، بحران آب، مستقیماً امنیت غذایی، سلامت عمومی و بقای کشاورزی کشور را تهدید می‌کند.
افزایش تعرفه‌ی مشترکان بد مصرف: یکی از مهم‌ترین سیاست‌های اخیر، وضع تعرفه‌های پلکانی برای مشترکان پرمصرف آب و برق است. در این روش، کسانی که بیش از الگوهای تعیین‌شده مصرف کنند، چند برابر بیشتر پول پرداخت می‌کنند.
هوشمندسازی کنتورهای آب و برق: نصب کنتورهای دیجیتال این امکان را فراهم کرده که میزان مصرف به‌صورت دقیق و لحظه‌ای پایش شود و حتی هشدارهای لازم به مشترکان ارسال گردد.
برنامه‌های آموزشی و تبلیغاتی: کمپین‌های رسانه‌ای با شعارهایی چون "هر قطره آب، یک زندگی"، یا "خاموشی کوچک، نجات بزرگ" در جریان است تا فرهنگ مصرف بهینه در جامعه نهادینه شود.
با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند که راهکارهای موجود کافی نیست و باید اقدامات بازدارنده قوی‌تری اعمال شود.
بر سر اینکه بهترین راه مقابله با بد مصرفان چیست، اختلاف‌نظرهای جدی وجود دارد. برخی معتقدند که تنها راه، تنبیه مالی سختگیرانه‌تر است.
اگر روند فعلی ادامه یابد، چشم‌انداز روشنی پیش رو نخواهد بود. وزارت نیرو هشدار داده که در صورت ادامه بد مصرفی، در تابستان ۱۴۰۴ احتمال خاموشی‌های گسترده و جیره‌بندی آب بسیار بالاست.
شهرهایی که امروز چراغ‌هایشان بی‌وقفه می‌سوزد و پارک‌هایشان مثل بهشت‌های سبز در قلب کویر می‌درخشند، ممکن است فردا به شهرهایی تاریک و بی‌آب تبدیل شوند.
با وجود تمام نگرانی‌ها، جریان تازه‌ای هم در کشور شکل گرفته است: نسل جوانی که به مسئولیت‌های زیست‌محیطی خود آگاه شده‌اند. کمپین‌های دانشجویی، پویش‌های مردمی برای صرفه‌جویی آب و برق، و استفاده از فناوری‌های نوین مدیریت مصرف در حال گسترش است.
شاید این سربازان کوچک امید، در آینده بتوانند ارتش بد مصرفان را شکست دهند و ایران را به سرزمینی سبزتر و روشن‌تر تبدیل کنند.
