«جهان اقتصاد» گزارش می دهد
تابستانی که بنزین نفس کم می آورد!
تعطیلات تابستان، افزایش سفرهای برون‌شهری و رشد استفاده از خودروهای شخصی، همگی از عواملی هستند که تقاضا برای بنزین را افزایش می‌دهند.
هنوز تیرماه نیامده، اما خیابان‌ها بوی آفتاب‌سوختگی می‌دهند و موتور خودروها به‌جای گاز، انگار بخار می‌زنند. گرمای هوا با شتاب بیشتری خودش را به ماشین‌ها تحمیل می‌کند و در این میان، باک‌ها بیشتر از همیشه تشنه می‌شوند. بنزین در تابستان ایران، دیگر فقط یک سوخت نیست؛ تبدیل به نماد یک مصرف داغ، پرحاشیه و همیشگی شده. سال ۱۴۰۴ هم از این قاعده مستثنا نیست.
به گزارش خبرنگار «جهان اقتصاد»، طبق گزارش‌های رسمی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، مصرف روزانه بنزین در هفته دوم فروردین ۱۴۰۴ از مرز ۱۲۳ میلیون لیتر عبور کرده است؛ رقمی که حتی نسبت به رکوردهای نوروز ۱۴۰۲ نیز چشمگیرتر است. این در حالی است که در سال ۱۳۹۹، میانگین مصرف بنزین روزانه کشور حدود ۷۵ تا ۸۰ میلیون لیتر بود.
با نزدیک شدن به تابستان، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که این عدد ممکن است حتی تا ۱۳۰ میلیون لیتر در روز نیز برسد؛ موضوعی که نگرانی‌هایی درباره توان تأمین، واردات بنزین، و حتی بازگشت احتمالی به سهمیه‌بندی را افزایش داده است.
تعطیلات تابستان، افزایش سفرهای برون‌شهری و رشد استفاده از خودروهای شخصی، همگی از عواملی هستند که تقاضا برای بنزین را افزایش می‌دهند.
در همین حال، ضعف ناوگان حمل‌ونقل عمومی بین‌شهری و شهری، نبود قطار سریع‌السیر و محدودیت پروازها، همه و همه مصرف سوخت خودروها را به نقطه جوش می‌رساند.
افزایش مصرف بنزین، به‌طور مستقیم بر کیفیت هوا تأثیر دارد. در کلان‌شهرهایی مثل تهران، اصفهان، شیراز و مشهد، گرمای تابستان در کنار افزایش ترافیک موجب شکل‌گیری «مه دود فتوشیمیایی» می‌شود؛ نوعی آلودگی که با ترکیب گازهای خروجی اگزوز و نور شدید خورشید ایجاد می‌شود.
به گفته مسئولان سازمان محیط زیست، تابستان گذشته در تهران ۲۳ روز با آلودگی بالاتر از حد مجاز ثبت شده و پیش‌بینی می‌شود این عدد در تابستان ۱۴۰۴ افزایشی باشد.
یکی از دغدغه‌های جدی در مورد افزایش مصرف بنزین، مسئله تأمین آن است. پالایشگاه‌های کشور به‌طور میانگین توان تولید روزانه حدود ۱۰۵ تا ۱۱۰ میلیون لیتر بنزین را دارند. با عبور مصرف از این مرز، دولت ناگزیر به واردات خواهد بود.
در بهار ۱۴۰۴، خبرهایی غیررسمی از واردات روزانه ۵ تا ۱۰ میلیون لیتر بنزین از برخی کشورهای همسایه منتشر شد. هرچند مقامات رسمی این موضوع را تأیید نکردند، اما کارشناسان می‌گویند که این حجم مصرف نمی‌تواند صرفاً از تولید داخل تأمین شود.
در حالی که میانگین مصرف سوخت خودروهای دنیا به زیر ۶ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر رسیده، در ایران خودروهایی داریم که هنوز بیش از ۹ لیتر می‌سوزانند.
جای خالی سیاست‌های قاطع برای اسقاط خودروهای فرسوده، ارتقای استانداردها، و توسعه حمل‌ونقل پاک، از دلایل ماندگاری مصرف بالای بنزین در کشور است.
با قیمت ۱۵۰۰ تومان برای بنزین سهمیه‌ای و ۳۰۰۰ تومان آزاد، هنوز هم ایران یکی از ارزان‌ترین کشورهای جهان از نظر قیمت بنزین محسوب می‌شود. این در حالی است که نرخ جهانی بنزین در سال ۲۰۲۵ به‌طور میانگین ۱.۲ دلار به ازای هر لیتر است.
یارانه پنهان بنزین، طبق آمار مرکز پژوهش‌های مجلس، در سال گذشته بیش از ۴۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده؛ رقمی که بخش بزرگی از منابع دولت را می‌بلعد و عمدتاً به نفع دهک‌های ثروتمند جامعه تمام می‌شود.
با همه این داده‌ها، برخی تحلیل‌گران معتقدند دولت ناچار خواهد شد در ماه‌های آینده، حداقل بازنگری‌هایی در نظام عرضه بنزین انجام دهد. از افزایش نرخ آزاد تا بازگشت به سهمیه‌بندی جدید یا حتی ارائه «یارانه بنزینی هدفمند» به‌جای قیمت ترجیحی.
در حال حاضر اما، هیچ تصمیم رسمی اعلام نشده و مسئولان وزارت نفت تأکید کرده‌اند که «فعلاً برنامه‌ای برای افزایش قیمت یا تغییر سهمیه وجود ندارد.» اما آیا این موضع، تا اواسط تابستان همچنان پابرجا خواهد ماند؟
تابستان برای خیلی‌ها فصل آفتاب و سفر و خوشی است، اما برای باک خودروها و سیستم سوخت‌رسانی کشور، فصل استرس و فشار مضاعف است. مصرف افسارگسیخته بنزین در گرمای سوزان، نشانه‌ای است از چالش‌هایی ریشه‌دار در حمل‌ونقل، تولید خودرو، سیاست‌گذاری انرژی و رفتار مصرفی جامعه.
شاید وقت آن رسیده که «بنزین» را نه فقط به چشم یک مایع قابل اشتعال، بلکه به‌عنوان یک شاخص اقتصادی-اجتماعی نگاه کنیم؛ معیاری از کیفیت تصمیم‌سازی و مسیر توسعه‌یافتگی.
