پیوند میان صادرات، نقدینگی و برنامهریزی مالی
سالها بود که صادرکنندگان با چالش نداشتن ابزار رسمی برای پیشفروش ارز مواجه بودند؛ چالشی که آنها را ناگزیر میکرد برای مدیریت نوسانات بازار، به روشهای غیربانکی و کمثبات متوسل شوند. طرح جدید بانک تجارت این مسیر را دگرگون کرده و امکان برنامهریزی دقیقتری برای آنها فراهم میکند. صادرکننده میتواند بخشی از ارز حاصل از صادرات آینده خود را از همین امروز با نرخ مشخص پیشفروش کند و از جریان نقدی قابل اتکا برخوردار شود؛ موضوعی که در شرایط کنونی، مزیتی بزرگ برای برنامهریزی تولید و سرمایهگذاری محسوب میشود.
تفاوت اصلی این طرح با مدلهای مشابه خارجی در آن است که طراحی آن متناسب با چارچوبهای حقوقی و مالی ایران صورت گرفته و سازوکار آن همسو با الزامات بانک مرکزی است. به همین دلیل، هم از نظر مشروعیت حقوقی و هم از نظر قابلیت اجرایی، نمونهای کمنظیر در فضای بانکی کشور به شمار میرود.
گام بلند به سمت ثبات بازار ارز
نکته مهم دیگر این است که اثر این طرح تنها در روابط صادرکنندگان و بانک خلاصه نمیشود، بلکه میتواند بر رفتار بازار ارز نیز تأثیر بگذارد. تعیین نرخ مشخص برای ارز پیشفروششده و وجود تعهد رسمی بانک، انتظارات کوتاهمدت و هیجانی بازار را تعدیل میکند و زمینه را برای حرکت جریان نقدینگی از بازارهای غیررسمی به کانالهای بانکی فراهم میسازد.
از سوی دیگر، شفافیت بیشتر در جریان بازگشت ارز صادراتی و ورود آن به شبکه بانکی، پیامد دیگری است که در بلندمدت به تقویت نظارت و کاهش معاملات غیرشفاف کمک خواهد کرد؛ بهویژه آنکه نظارت بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی بر روند اجرایی این طرح، سطح اعتماد به آن را افزایش میدهد و فضایی قابل اتکا برای فعالان اقتصادی ایجاد میکند.
معماری یک شبکه مالی جدید در بانک تجارت
همزمانی رونمایی این طرح با انتشار مرحله جدید اوراق مرابحه ارزی نشان داد که بانک تجارت در حال طراحی یک منظومه مالی یکپارچه است؛ منظومهای که هدف آن جذب نقدینگی سالم، تأمین مالی پروژههای بزرگ و ایجاد بستری جدید برای سرمایهگذاری ارزی است.
اوراق مرابحه ارزی که طی ماههای گذشته با استقبال مناسبی مواجه شدهاند، امروز همراه با طرح پیشفروش ارز صادراتی، یک مسیر دوگانه برای مدیریت ریسک و سرمایهگذاری ایجاد کردهاند. ضمانت صندوق توسعه ملی باعث شده این اوراق برای سرمایهگذاران جذابتر شوند و در کنار ابزار جدید بانک تجارت، امکان تأمین مالی ارزی بدون اتکا به منابع دولت فراهم شود.
هادی اخلاقی فیض آثار، مدیرعامل بانک تجارت در مراسم رونمایی از اوراق مرابحه ارزی پتروشیمی بندر امام و طرح پیشفروش ارز صادراتی بیدبلند خلیج فارس اعلام کرد که این بانک تا پایان سال، تأمین مالی بیش از یک میلیارد دلار از پروژههای هلدینگ خلیج فارس را به سرانجام میرساند. چنین حجمی از تأمین مالی ارزی نشان میدهد طرحهای جدید تنها یک اقدام تبلیغاتی نیستند، بلکه بخشی از استراتژی گستردهتر این بانک برای حضور فعال در پروژههای پیشران کشور هستند.
تکمیل زنجیره روابط بانکی و صنعتی
بانک تجارت در سالهای اخیر ارتباط عمیقی با صنایع مادر، از جمله پتروشیمی، فولاد و انرژی، برقرار کرده و توانسته است جایگاه خود را در حوزه تأمین مالی ارزی ارتقا دهد. تأمین مالی هفت پروژه مهم در هلدینگ خلیج فارس و همکاریهایی که در بخش ارزی و ریالی انجام شده، نشان میدهد که این بانک بهدنبال ایفای نقشی راهبردیتر در اقتصاد ملی است.
افزون بر این، بانک تجارت اعلام کرده است که قصد دارد از ظرفیت ایجادشده برای توسعه ابزارهای جدیدتر، از جمله صندوقهای درآمد ثابت ارزی و گواهی سپرده ارزی، استفاده کند. این ابزارها میتوانند ارتباط میان بخش مالی و بخش واقعی اقتصاد را تقویت کنند و مسیرهای تازهای برای سرمایهگذاری بلندمدت در کشور فراهم آورند.
بازسازی اعتماد میان صادرکنندگان و شبکه بانکی
یکی از مهمترین آثار اجرای طرح پیشفروش ارز صادراتی، احیای رابطه میان صادرکنندگان و بانکهاست. در سالهای گذشته، فقدان ابزار رسمی برای مدیریت ارز آینده موجب شده بود برخی صادرکنندگان به سمت روشهای غیررسمی حرکت کنند؛ روشی که نه شفاف بود و نه قابل اتکا. اکنون با ایجاد سازوکاری رسمی، صادرکنندگان میتوانند درآمد آتی خود را از امروز مدیریت کنند و با خیال آسودهتری وارد برنامهریزی برای تولید و صادرات شوند.
بانک نیز در مقابل، امکان بهرهگیری از منابع ارزی در مسیرهای رسمی و اقتصادی را پیدا میکند؛ اقدامی که به بهبود تأمین مالی واردات مواد اولیه، تجهیزات صنعتی و پروژههای زیرساختی کمک خواهد کرد.
فراتر از یک محصول بانکی
اجرای این طرح، علاوهبر پیامدهای فوری برای فعالان اقتصادی، تأثیرات کلانتری نیز به همراه دارد. از جمله آنکه با هدایت ارز صادراتی به کانالهای رسمی، امکان نظارت بر عرضه و تقاضا افزایش مییابد و فضا برای سفتهبازیهای مقطعی محدود میشود.
تثبیت نرخ ارز در قراردادهای پیشفروش نیز میتواند در کاهش انتظارات تورمی مؤثر باشد و به برنامهریزی بهتر بنگاهها کمک کند. همچنین امکان تأمین مالی ارزی پروژهها از محل این قراردادها، فشار بر منابع ذخیرهای کشور را کاهش میدهد و یک مسیر پایدار برای تأمین نیازهای ارزی صنایع فراهم میکند.
چشماندازی تازه برای بانکداری ارزی در ایران
به عقیده کارشناسان، معرفی این طرح را باید آغاز یک جریان جدید در بانکداری ارزی کشور دانست. بانکی مانند تجارت که سالها در حوزه عملیات بانکداری بینالملل و حجم عملیات ارزی نقش مؤثری داشته، اکنون در موقعیتی قرار گرفته است که میتواند طرحهای نوآورانه را به بازار بیاورد و ساختار سنتی بانکداری ارزی را به سمت بانکداری ابزارمحور هدایت کند.
در صورت تکمیل این مسیر و توسعه ابزارهای مکمل، بانک تجارت میتواند مجموعهای از راهکارهای مدیریت ریسک، سرمایهگذاری و تأمین مالی ارزی را ارائه دهد؛ مجموعهای که احتمالاً در سالهای آینده به یکی از ستونهای اصلی بازار مالی ایران تبدیل خواهد شد.
با این تحولات، روشن است که طرح پیشفروش ارز صادراتی نقطه پایان نیست، بلکه آغاز پایهگذاری زیرساختی جدید است؛ زیرساختی که اگر ادامه یابد، میتواند به بهبود شفافیت بازار ارز، تقویت پروژههای بزرگ و افزایش اعتماد فعالان اقتصادی بینجامد. بانک تجارت با این اقدام، قدمی مهم در مسیر شکلدهی بانکداری مدرن و پاسخگو به نیازهای واقعی اقتصاد ایران برداشته است.
