باتلاق روزمرگی تیم اقتصادی دولت

مهدی نظیفی _ کارشناس اقتصادی

رشد اقتصادی چین در سال جاری میلادی به حدود ۸.۱ درصد خواهد رسید که بیشترین میزان رشد تولید ناخالص داخلی این کشور پس از سال ۲۰۱۱ میلادی به‌شمار می‌رود و بیشتر از هدف‌گذاری ۶ درصدی قبلی است. اقتصاد چین کالامحور است و چون بخش قابل توجهی از رشد اقتصادی، بر اساس ساخت مسکن و ایجاد زیرساخت محقق شد افزایش شتاب رشد اقتصادی این کشور از دلایل اصلی صعود کالاهای پایه در سال ۲۰۲۱ میلادی تلقی می‌شد. پیشبینی میشود چین رشد ۵.۵ درصدی را به‌عنوان هدف برنامه ریزیها تعیین کند. چون بدون تکیه بر بخش زیرساخت و مسکن این هدف‌گذاری امکانپذیر نیست پس تعیین این رشد، به معنی استمرار تقاضای قوی برای فولاد و سایر فلزات صنعتی به‌شمار رفته و سیگنالی قوی در جهت رشد قوی قیمتهای جهانی کامودیتیها در2022 محسوب می‌شود. اکنون بعد از انگلیس و چین ... نوبت به هندوستان رسیده تا شاهد بحران تولید و تامین برق باشد. موجودی سوخت 80% نیروگاههای هند کمتر از 5 روز است. بانک سرمایه‌گذاری جفریز فعال در وال استریت، هشدار داد که در بحبوبه محدودیت‌های عرضه جهانی نفت، قیمت این کالای راهبردی ممکن است حتی به ۱۵۰ دلار برای هر بشکه برسد. با اینهمه، کارشناسان و فعالان اقتصادی ایران برای برنامه ریزی در مورد بهره برداری اقتصاد ایران از این جهش قیمتهای جهانی، دچار تردید هستند. همچنین از دست دادن فرصتها برای رسیدن به توافق در مذاکرات وین، هیچ سودی برای دو طرف ندارد، نااطمینان آنها را بیشتر میکند. ولی باید اذعان داشت اعمال تحریمهای بیشتر در آینده تاثیر بمراتب کمتر از گذشته بر اقتصاد ایران خواهد داشت. از سوی دیگر به نتیجه نرسیدن مذاکرات هم اقتصاد ایران را ضعیفتر از گذشته خواهد کرد و هم امریکا و متحدانش را در شرایط دشوار انتخاب گزینه ورود به جنگی با ایران میکند که برایشان بسیار پرهزینه است همچنین روسیه و چین در کنار امریکا، ایران بی‌ثبات و ناامن را منطبق بر منافع خود نمیبینند پس آنها هم بروال گذشته، نقشی اساسی در پیشرفت مذاکرات وین بازی خواهند کرد در عین حال که خواهان کندی پیشرفت آن هم هستند. البته اکنون این مذاکرات تحت تاثیر توقیف محموله نفتکشها و کشتیها ، اوجگیری تهاجم لفظی آمریکا و اروپا علیه ایران، افزایش تنشها در دریای سیاه و دریای چین هم قرار دارد. برغم اظهارات مثبت ولی در عمل هیچیک از طرفین برای به نتیجه رسیدن سریع مذاکرات تلاش موثری انجام نمیدهد. در این مقطع، ادامه چانه زنی، بیشتر مورد پسند طرفین است.

برغم سفر باقری مذاکره کننده ارشد ایران به روسیه و اظهار نظرهای مثبت مقامات ایرانی، مواردی چون گزارش روزنامه وال‌استریت ژورنال با عنوان «امید ایالات متحده برای مذاکرات هسته ای ایران اکنون متکی بر چین و روسیه است» و گزارش الجزیره به نقل از وزارت خارجه فرانسه: «پیشنهادات ایران در مورد پرونده هسته ای، اساس معقولانه ای برای هرگونه توافق را ایجاد نمی کند» مانع پیشرفت گفتگوهاست. البته مواردی هم هستند که ممکن است باعث شود اصولا مذاکرات به نتیجه نرسد. ظریف اعتراف کرده که لغو ممنوعیت یوترن در برجام گنجانده نشده بود. یکی از خواسته‌های مذا‌کره‌کنندگان ایرانی در مذاکرات وین برداشته شدن ممنوعیت یوترن است تا ایران بتواند پول‌های بلوکه شده‌اش در بانک‌های مختلف را به ایران منتقل کند. وجود یوترن در چرخه‌ی مبادلات مالی ایران با کشورهای خریدار نفت باعث می‌شود که ایران بتواند با دور زدن قانون داماتو، پول نفتش را طی فرآیندی بدون دخالت هیچ بانک آمریکائی، به دلار از بانک‌های اروپایی بگیرد. اما در سازوکار تحریم‌های اقتصادی اخیر، این چرخه (یوترن) ممنوع و رفع بلوکه شدن پول‌های نفت ایران سختتر شد.

تمام موارد بالا باعث میشود در بازار میل دلار برای رسیدن به کانال 31 هزار تومان و میل سکه برای رسیدن به کانال 14 میلیون تومان قویتر شود که نشان از بی اعتمادی فعالان بازارها به نتیجه گفتگوهای برجامی است. اینکه هیئت‌های مذاکره کننده ایران و ۱+۴ روز پنجشنبه در وین مذاکرات را از سر می‌گیرند میتواند روزنه امید اندکی ایجاد کند ولی در صورت مثبت نبودن مذاکرات در دور هشتم، صعود دلار و سکه به کانالهای بالاتر هم، دور از انتظار نیست.

از سوی دیگر رئیس جمهور در مصاحبه با سیما افزایش قیمت ارزهای خارجی را به عوامل خارج از عرضه و تقاضای بازار منتسب کرد. این رفع تکلیف، عملا فرار از حل مشکلات اقتصادی کشور بود. قیمت دلار در بازار ایران علاوه بر عوامل داخلی اقتصاد، همیشه از تبعات سیاست خارجی بویژه چشم‌انداز برداشته شدن تحریمها و نتایج مذاکرات برجامی متاثر بوده است، این نوع مصاحبه‌های نمایشی یا تبلیغاتی با ادعای کنترل تورم.....، در دولتهای قبلی هم سابقه داشت. تاکید بر کاهش تورم، شبیه گوجه فرنگی ارزان محله احمدی‌نژاد است که هرگز کس دیگری جز او آن را ندید. این، یکی از مشکلات بزرگ مبتلابه عرصه رسانه‌ای کشور است که مسئولان حاضر به گفتگو با رسانه های مستقل نیستند تا از ایشان در مورد گزارش فقر تهیه شده توسط وزارت رفاه که تورم خوراکیهای مورد نیاز مردم را در حد بالاتر از بحران ارزیابی میکند، سوال کنند چنانکه در پی حضور ایشان دردانشگاه سوالات صریح دانشجویان بی پاسخ ماند. البته در هیچ مصاحبه ای ایشان کوچک‌ترین استنادی به برنامه هفت‌هزارصفحه‌ای زمان تبلیغات ریاست جمهوری نکرده اند یعنی یا برنامه ای تنظیم نشده بود یا آنقدر ضعیف بوده که قابل استناد نیست. درشرایطی که دولت برنامه قوی نداشته باشد قادر به سنجش دقیق اولویت‌ها نیست بنابراین براحتی‌ تحت تأثیر القائات سطحی، وارونه، ناقص و غیر متعارف رهنمودهای اقتصادی گروه‌های پر نفوذ ذینفع قرار می‌گیرد که نتیجه آن سرگیجه تیم اقتصادی ناشی از تعداد بی‌شمار بحران‌ها و خوگرفتن به باتلاق روزمرگی و ناکارآمدی است که اخیرا باعث انتقاد اصولگرایان حامی هم از رئیس جمهور شد. البته گروههای ثروت و قدرت همچنان از این تحیر سود میبرند. تاکنون تنها راه حل تیم اقتصادی دولت، رفتن رئیس جمهور به کوچه وخیابان، تشدید تبلیغات دولتی سپس ایجاد قرارگاه اقتصادی در وزارت دفاع و تقویت بیشتر حضور نظامیان در پستهای کلیدی دولت بوده است.

از غزل حافظ یادی کنیم:

من این دلق مرقع را، بخواهم سوختن روزی / که پیر می فروشانش، به جامی بر نمی‌گیرد

نصیحتگوی رندان را، که با حکم قضا جنگ است / دلش بس تنگ می‌بینم، مگر ساغر نمی‌گیرد ؟