فولادی که در گرمای تصمیمات آب می‌شود
مهرناز خوشبخت روزنامه‌نگار
تولید فولاد در ایران سال‌ها به‌عنوان یکی از نمادهای قدرت صنعتی کشور شناخته شده است، اما این صنعت با وجود ظرفیت‌های گسترده، با چالش‌هایی مواجه است که نیاز به توجه جدی دارد. ایران در میان ده تولیدکننده بزرگ فولاد جهان قرار دارد، اما کیفیت تولید، بهره‌وری و جایگاه صادراتی ما هنوز با این رتبه همخوانی کامل ندارد به بیان دیگر، ما فولاد تولید می‌کنیم اما این صنعت هنوز به جایگاه توسعه‌یافتگی که شایسته آن است، نرسیده و برای تحقق این هدف نیازمند اصلاحات ساختاری و برنامه‌ریزی دقیق است.
اگر بخواهیم برای صنعت آهن و فولاد ایران نسخه‌ای بنویسیم، نخستین گام نگاه واقع‌بینانه به شرایط موجود است. این صنعت با وجود ظرفیت‌های بالقوه، تحت تأثیر سه عامل سیاست‌زدگی، تحریم و ضعف در مدیریت کلان قرار گرفته است در شرایطی که منطقه درگیر بحران‌های امنیتی و اقتصادی است و تحولات جهانی بازار انرژی را تحت تأثیر قرار داده، انتظار می‌رود صنعت فولاد ایران بتواند به سکوی جهش ملی تبدیل شود؛ اما برای رسیدن به این نقطه، بازنگری اساسی در سیاست‌گذاری‌ها اجتناب‌ناپذیر است.
یکی از مهم‌ترین مسائل امروز فولاد کشور، نبود یک نقشه راه جامع و پایدار است گاهی تداخل سیاست‌ها و تصمیمات وزارتخانه‌های مختلف، مانند صنعت، معدن و تجارت، نیرو و نفت و همچنین دغدغه‌های زیست‌محیطی، باعث ایجاد عدم‌ثبات در تولید می‌شود. بحران تأمین انرژی، نوسانات نرخ خوراک و محدودیت‌های صادراتی از دیگر چالش‌های جدی این بخش است در کنار این مسائل، تحریم‌ها نیز فشار قابل توجهی وارد کرده‌اند نه فقط از منظر فروش و مبادلات مالی بلکه به این دلیل که گاهی مانع بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و ارتقای بهره‌وری شده‌اند.
تحولات اخیر منطقه‌ای، فرصت‌ها و تهدیدهای جدیدی را پیش روی صنعت فولاد ایران قرار داده است از یک سو، تغییرات ژئوپلیتیکی ممکن است بر امنیت مسیرهای صادراتی تأثیر بگذارد و از سوی دیگر، نیاز کشورهای منطقه به بازسازی زیرساخت‌ها می‌تواند بازارهای تازه‌ای ایجاد کند این شرایط، لزوم هماهنگی سیاست‌های اقتصادی و خارجی کشور را برای بهره‌برداری از این فرصت‌ها بیشتر نمایان می‌کند.
برای عبور از وضعیت فعلی، صنعت فولاد ایران بیش از هر زمان نیازمند یک استراتژی مشخص، واقع‌بینانه و مبتنی بر مزیت‌های نسبی کشور است. کاهش مداخلات غیرتخصصی، حرکت شرکت‌های بزرگ به سمت مدیریت حرفه‌ای و بازنگری در زنجیره ارزش از معدن تا محصول نهایی از الزامات این مسیر است. نوسازی فناوری تولید و ارتقای استانداردهای زیست‌محیطی نیز باید در اولویت قرار گیرد تا فولاد ایران بتواند علاوه بر پاسخگویی به نیاز داخلی در بازارهای جهانی نیز جایگاهی پایدار پیدا کند.
تأمین انرژی پایدار، یکی از گلوگاه‌های اساسی صنعت فولاد است. بحران گاز در زمستان و کمبود برق در تابستان، تولید را غیرقابل پیش‌بینی کرده است. توسعه زیرساخت‌های انرژی و برنامه‌ریزی بلندمدت برای پایداری تأمین، شرط ادامه رشد و رقابت‌پذیری این صنعت است.
برای حرکت رو به جلو، ضروری است نگاه به فولاد از یک صنعت صرفاً تولیدی فراتر رود و به‌عنوان ابزاری راهبردی برای ارتقای جایگاه اقتصادی کشور در سطح منطقه و جهان دیده شود، تحقق این هدف نیازمند اصلاحات عمیق در ساختار مدیریتی، قوانین و استراتژی‌های کلان است؛ اصلاحاتی که آغاز آن می‌تواند آینده‌ای متفاوت برای این صنعت رقم بزند و فولاد ایران را به نماد واقعی توان صنعتی و مدیریتی کشور تبدیل کند.
