گنجینه‌های پنهان ایران برای تأمین انرژی پایدار

ایران، سرزمینی غنی از منابع طبیعی، نه‌تنها یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان است، بلکه پتانسیل عظیمی در انرژی‌های تجدیدپذیر دارد. خورشید سوزان کویرها، بادهای پرقدرت مناطق شمال‌غربی و جنوبی، و ظرفیت دریایی گسترده در سواحل شمال و جنوب، همگی منابعی ارزشمند برای تولید انرژی پاک و پایدار هستند. اما سؤال اینجاست: ایران تا چه حد می‌تواند با تکیه بر این منابع، نیازهای انرژی خود را تأمین کند؟ آیا آینده‌ای روشن با انرژی سبز در انتظار این کشور است؟

به گزارش خبرنگار «جهان اقتصاد»، ایران با دارا بودن بیش از ۳۳ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی و ۱۵۷ میلیارد بشکه ذخایر نفت خام، سال‌هاست که انرژی خود را عمدتاً از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌کند. طبق آمارها، بیش از ۹۰ درصد برق کشور از نیروگاه‌های حرارتی که با گاز طبیعی و مازوت کار می‌کنند، تولید می‌شود. این وابستگی شدید به منابع فسیلی، علاوه بر افزایش آلاینده‌های زیست‌محیطی، فشار مضاعفی بر منابع تجدیدناپذیر وارد کرده و کشور را در معرض آسیب‌پذیری اقتصادی ناشی از نوسانات بازار جهانی انرژی قرار داده است.

با این حال، ایران ظرفیت‌های خارق‌العاده‌ای در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر دارد که می‌تواند نه‌تنها نیاز داخلی را پوشش دهد، بلکه زمینه‌ساز تبدیل کشور به یکی از قطب‌های صادرات انرژی پاک در منطقه باشد. در ادامه به بررسی پتانسیل‌های مختلف کشور در این حوزه می‌پردازیم.

ایران با داشتن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و میانگین تابش خورشید بین ۴.۵ تا ۵.۵ کیلووات‌ساعت بر مترمربع، یکی از مستعدترین کشورهای جهان برای توسعه انرژی خورشیدی است. مساحت گسترده مناطق کویری و بیابانی، فرصت بی‌نظیری برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی فراهم می‌کند. بر اساس برآوردها، تنها با بهره‌گیری از ۱ درصد از مساحت کویر لوت و دشت کویر، می‌توان برق کل کشور را تأمین کرد.

توسعه نیروگاه‌های خورشیدی نه‌تنها وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش می‌دهد، بلکه فرصت اشتغال‌زایی گسترده‌ای در مناطق کم‌برخوردار ایجاد می‌کند. پروژه‌هایی مانند نیروگاه خورشیدی یزد و کرمان نشان داده‌اند که سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌تواند بازدهی اقتصادی بالایی داشته باشد.

ایران از نظر پتانسیل باد نیز شرایط بسیار مطلوبی دارد. مناطق شمال‌غربی (مانند اردبیل و آذربایجان)، شمال شرقی (خراسان) و سواحل جنوبی، بادهای پایداری دارند که برای تولید برق مناسب هستند. مطالعات نشان می‌دهد که ایران می‌تواند حداقل ۳۰ هزار مگاوات برق از طریق انرژی بادی تولید کند؛ رقمی که بخش قابل‌توجهی از نیاز مصرف داخلی را پوشش می‌دهد.

نیروگاه‌های بادی منجیل و بینالود نمونه‌های موفقی از استفاده از این ظرفیت هستند. با سرمایه‌گذاری بیشتر در این بخش، ایران می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی تولید برق بادی در خاورمیانه تبدیل شود.

با وجود اینکه انرژی زمین‌گرمایی هنوز به‌طور گسترده در ایران توسعه نیافته است، اما کشور به دلیل قرار گرفتن روی کمربند زلزله و فعالیت‌های زمین‌ساختی، پتانسیل خوبی در این زمینه دارد. مناطقی مانند دامنه‌های البرز، سبلان و تفتان، از جمله مناطق مستعد برای احداث نیروگاه‌های زمین‌گرمایی هستند. این انرژی پایدار و کم‌هزینه، می‌تواند در کنار سایر منابع تجدیدپذیر، به متنوع‌سازی سبد انرژی کشور کمک کند.

سواحل طولانی ایران در شمال و جنوب، فرصت‌های زیادی برای بهره‌برداری از انرژی‌های دریایی مانند انرژی امواج، جزر و مد و حتی اختلاف دمایی آب‌ها فراهم می‌کند. هرچند این فناوری هنوز در مراحل اولیه توسعه در سطح جهان است، اما سرمایه‌گذاری در تحقیقات و آزمایش‌های پایلوت می‌تواند ایران را در بلندمدت به پیشگام این حوزه در منطقه تبدیل کند.

در همین زمینه محمد عبادی، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌گو با خبرنگار «جهان اقتصاد»، گفت: با وجود ظرفیت‌های فراوان، ایران برای حرکت به سمت انرژی‌های پاک با چالش‌هایی مواجه است. گرچه انرژی‌های تجدیدپذیر در بلندمدت مقرون‌به‌صرفه هستند، اما هزینه‌های اولیه بالا می‌تواند مانعی برای توسعه این بخش باشد.

وی با اشاره به چالش‌های قانونی و سیاست‌گذاری عنوان کرد: نبود مشوق‌های کافی برای بخش خصوصی و موانع بوروکراتیک، سرعت رشد پروژه‌های تجدیدپذیر را کاهش داده است.

وی عنوان کرد: فرهنگ‌سازی و آموزش جامعه درباره اهمیت و مزایای انرژی‌های تجدیدپذیر، برای حمایت عمومی از این گذار انرژی ضروری است.

وی در ادامه گفت: وضع قوانین حمایتی، ارائه تسهیلات مالی به سرمایه‌گذاران و تعیین تعرفه‌های تشویقی برای خرید برق تجدیدپذیر، می‌تواند انگیزه سرمایه‌گذاری را افزایش دهد.

وی بیان کرد: سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، همکاری با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌تواند هزینه تولید تجهیزات انرژی پاک را کاهش داده و وابستگی به واردات را کم کند.

وی خاطرنشاان کرد: مشارکت با کشورهای پیشرو در انرژی‌های تجدیدپذیر و انتقال دانش فنی، می‌تواند رشد این صنعت را تسریع کند.

وی تصریح کرد: برگزاری کارگاه‌های آموزشی، تولید مستندهای تلویزیونی و اجرای کمپین‌های ملی برای ترویج فرهنگ مصرف انرژی پاک، می‌تواند جامعه را به همراهی بیشتر ترغیب کند.

وی عنوان کرد: ایران با منابع غنی و متنوع تجدیدپذیر، این ظرفیت را دارد که نه‌تنها نیاز داخلی خود را تأمین کند، بلکه به صادرکننده انرژی پاک در منطقه تبدیل شود. هرچند مسیر دستیابی به این هدف چالش‌های خاص خود را دارد، اما با برنامه‌ریزی هوشمندانه، سرمایه‌گذاری پایدار و همبستگی ملی، می‌توان از این گنجینه‌های طبیعی برای ساختن آینده‌ای سبز و پایدار بهره برد.

وی اظهار کرد: شاید روزی نه‌چندان دور، خانه‌ها و کارخانه‌های ایران، به‌جای سوخت‌های فسیلی، با انرژی خورشید و باد روشن شوند؛ و این کشور، الگویی الهام‌بخش برای سایر کشورهای منطقه در مسیر گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر باشد. آینده در دستان ماست؛ کافی است از نیروی بی‌کران طبیعت بهره ببریم!