«جهان اقتصاد» از زمستان سخت گاز گزارش می دهد
وقتی شعله‌ها کوتاه می‌شوند!
گلناز پرتوی مهر
با فرا رسیدن فصل سرما، موضوع تأمین انرژی، به‌ویژه گاز طبیعی، به یکی از چالش‌های اساسی کشور تبدیل شده است. این روزها در اخبار از کمبود گاز، محدودیت‌های صنایع، و هشدارهای دولت درباره مصرف بهینه صحبت می‌شود. اما دلیل اصلی این ناترازی چیست؟ آیا چاره‌ای برای جلوگیری از بحران‌های آینده وجود دارد؟
به گزارش خبرنگار «جهان اقتصاد»، ایران یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گاز طبیعی در جهان است و رتبه دوم را پس از روسیه در این حوزه دارد. با این وجود، هر ساله با شروع زمستان، کشور با کمبود گاز و قطعی‌های گسترده در برخی مناطق روبه‌رو می‌شود. این تناقض از کجا ناشی می‌شود؟
در سال‌های اخیر، مصرف گاز در ایران روندی صعودی داشته و عمده این افزایش مربوط به بخش خانگی است. به دلیل یارانه‌های انرژی، قیمت گاز برای مصرف‌کنندگان بسیار پایین‌تر از استانداردهای جهانی است، که موجب شده مردم بهینه مصرف نکنند.
طبق آمار، در روزهای سرد سال، بیش از ۷۰ درصد گاز تولیدی کشور در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود، در حالی که کشورهای پیشرفته سهم بیشتری را به بخش تولید و صنعت اختصاص می‌دهند.
بسیاری از میادین گازی ایران قدیمی هستند و افت فشار در آن‌ها طبیعی است. توسعه نیافتن میادین جدید و سرمایه‌گذاری ناکافی در این بخش باعث شده که تولید گاز نتواند متناسب با رشد مصرف افزایش یابد.
علاوه بر این، تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی مانع از ورود تجهیزات جدید و سرمایه‌گذاری خارجی شده است.
شبکه انتقال و توزیع گاز کشور با مشکلاتی از قبیل فرسودگی و عدم بهینه‌سازی روبه‌روست. بسیاری از خطوط لوله نیازمند تعمیرات و نوسازی هستند که در شرایط فعلی اقتصادی، اجرای این پروژه‌ها با چالش مواجه شده است.
نشتی‌های گسترده در خطوط انتقال نیز یکی از دلایل اتلاف انرژی است که موجب کاهش بهره‌وری می‌شود.
در همین زمینه، مهدی اسلامی، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار «جهان اقتصاد»، اظهار کرد: ناترازی گاز تنها محدود به کاهش فشار گاز خانگی نیست؛ بلکه تأثیرات گسترده‌تری دارد که بر بخش‌های مختلف اقتصاد و زندگی مردم سایه انداخته است.
وی تصریح کرد: استان‌های شمالی و غربی کشور که در زمستان سرمای شدیدی را تجربه می‌کنند، اولین مناطقی هستند که دچار افت فشار یا قطعی گاز می‌شوند. در برخی از این مناطق، شهروندان مجبور شده‌اند به سراغ سوخت‌های جایگزین مانند نفت سفید و گازوئیل بروند که هم هزینه‌بر است و هم آلودگی بیشتری ایجاد می‌کند.
وی عنوان کرد: با توجه به اولویت مصرف خانگی، صنایع و نیروگاه‌ها در زمان کمبود گاز، دچار محدودیت می‌شوند. این مسئله باعث کاهش تولید، بیکاری کارگران، و افت درآمد صنایع می‌شود.
وی بیان کرد: صنایع پتروشیمی، فولاد، و سیمان بیشترین آسیب را از این مسئله می‌بینند، زیرا گاز هم به‌عنوان سوخت و هم به‌عنوان ماده اولیه در تولید آن‌ها نقش اساسی دارد.
وی تصریح کرد: نیروگاه‌های برق که وابستگی زیادی به گاز دارند، در صورت کمبود ناچار به استفاده از مازوت و گازوئیل هستند. این سوخت‌ها آلایندگی بالایی دارند و موجب افزایش آلودگی هوا، به‌ویژه در شهرهای بزرگ می‌شوند.
اسلامی خاطرنشان کرد: یارانه‌های سنگین انرژی باعث شده که قیمت گاز در ایران بسیار پایین باشد. در نتیجه، بسیاری از خانوارها اهمیتی به مصرف بهینه نمی‌دهند. در کشورهای پیشرفته، تعرفه‌های پلکانی و هزینه‌های واقعی انرژی، مردم را به صرفه‌جویی ترغیب می‌کند، اما در ایران این مشوق‌ها وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از شهروندان بدون توجه به استانداردهای مصرف، وسایل گرمایشی را در بالاترین حد ممکن تنظیم می‌کنند، گفت: استفاده از بخاری‌های پرمصرف و عدم رعایت نکات ساده‌ای مانند عایق‌کاری خانه‌ها، مصرف گاز را افزایش می‌دهد.
وی ادامه داد: برنامه‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی در سال‌های اخیر اجرا شده، اما به دلیل نبود نظارت کافی، بسیاری از این طرح‌ها به نتیجه مطلوب نرسیده‌اند.
وی گفت: برای تأمین پایدار گاز، باید سرمایه‌گذاری‌های کلانی در استخراج و تولید انجام شود. ورود سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به این حوزه ضروری است.
وی با اشاره به اینکه استفاده از تجهیزات کم‌مصرف و اجرای طرح‌های عایق‌کاری ساختمان‌ها نقش مهمی در کاهش مصرف دارد، گفت: گسترش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی می‌تواند وابستگی به گاز طبیعی را کاهش دهد.
وی با بیان اینکه همچنین، استفاده از فناوری‌های جدید برای افزایش بهره‌وری نیروگاه‌ها و کاهش اتلاف انرژی ضروری است، اظهار کرد: به‌روزرسانی و تعمیر خطوط انتقال و جلوگیری از هدررفت گاز در مسیرهای طولانی می‌تواند بخش قابل‌توجهی از ناترازی را جبران کند.
اسلامی گفت: اگرچه ناترازی گاز هر سال در فصل زمستان به یک بحران تبدیل می‌شود، اما این مشکل تنها به این چند ماه محدود نمی‌شود. در صورت عدم اجرای اصلاحات ساختاری، در سال‌های آینده این چالش جدی‌تر خواهد شد.
