جهان اقتصاد از میزان مصرف انرژی در ایران گزارش می دهد تولید یا مصرف؟! مسئله کدام است
گلناز پرتوی مهر
جهان اقتصاد از میزان مصرف انرژی در ایران گزارش می دهد
تولید یا مصرف؟! مسئله کدام است
ایران که یکی از کشورهای ثروتمند جهان است و از نظر حجم ذخایر نفتی در جهان رتبه سوم و از نظر حجم ذخایر گاز رتبه دوم را دارد ولی این روزها در صدراخبار آمده است که سرانه مصرف انرژی در ایران بالا است و بیم آن وجود دارد که این مصرف بیرویه انرژی در سالهای آتی مشکلاتی جدی ایجاد کند.
طبق آمار موجود ایران سالانه سهم زیادی از نفت و گاز تولیدی خود را به مصرف داخلی می رساند که این مساله نه تنها در ایران بلکه در دیگر کشورهای نفت خیز خاورمیانه نیز رایج است.
به برخی از تحلیلگران حوزه انرژی، در ایران نیز همچون دیگر کشورهای ثروتمند جهان یارانه هایی برای مصرف منابع انرژی در نظر گرفته شده است تا به موجب آن مردم با پرداخت هزینه کمتری از ثروت ملی خود استفاده کنند. همین یارانه ها موجب افزایش مصرف در این کشورها شده است تا آنجا که گزارشها از رشد تقاضای منابع انرژی در این کشورها در سالهای اخیر خبر داده است.
به گزارش شرکت بزرگ نفتی بریتیش پترولیوم در سال های گذشته رشد تقاضای نفت در کشورهای خاورمیانه عامل اصلی رشد تقاضای جهانی و به دنبال آن رشد قیمت بوده است. زیرا در این سالها تقاضا در کشورهای صنعتی به دلیل رشد قیمت نفت تغییری نکرده است.
همچنین به گزارش آژانس اطلاعات انرژی در سالهای گذشته بزرگترین مصرف کننده انرژی در جهان کشور امریکا بوده است. مصرف انرژی در این کشور بیشتر از مجموع مصرف انرژی در روسیه و چین بود. در سال گذشته مصرف انرژی در امریکا معادل 23 درصد از کل مصرف انرژی جهان بوده است.
بنابر آمار منتشره در رسانه ها، شاخص شدت مصرف انرژی ایران ۰.۶۳ درصد است و بعد از ایران، روسیه و عربستان سعودی به ترتیب با شاخص شدت انرژی ۰.۵۳ و ۰.۵۱ درصد بالاترین مقدار شاخص را به خود اختصاص دادهاند. طبق آمار، مجموع میزان مصرف و تلفات، از عرضه سبقت گرفته و این موضوع میتواند در آینده ایران را به واردکننده انرژی تبدیل کند.
ایران در حالی نهمین مصرفکننده انرژی در دنیا شناخته شده که این مصرف انرژی معادل ۳.۴ میلیون بشکه نفت خام است. به طور کلی ۲.۴ درصد انرژی کل دنیا در ایران تولید میشود که در بین کشورهای دنیا رده نهم از حیث تولید انرژی را داراست؛ اما علت بالابودن میزان مصرف انرژی در ایران چیست؟
برخی از کارشناسان می گویند دلیل اصلی این مسئله مربوط به فناوری و تجهیزات مورد استفاده در بخش انرژی است که باید در برخی از تجهیزات مثل کورهها و موتورخانهها بازبینی صورت گیرد. و با توجه به این که برخی از تجهیزات موجود در صنعت نیروگاهی راندمان پایینی دارند، مصرف انرژی در کشور افزایش یافته است؛ لذا باید در بخش نیروگاهی به دنبال افزایش راندمان بود تا این مسئله به صورت طبیعی برطرف شود.
اما برخی دیگر از تحلیلگران می گویند توجه به آمار مصرف حاملهای انرژی در کشور بیانکننده آن است که میزان تقاضا از عرضه اغلب این حاملها پیشی گرفته و همین مسئله زمینه ایجاد فشار اقتصادی به کشور را مهیا کرده است. در این زمینه فارغ از مسائل توسعهای حاملهای انرژی نظیر برق، گاز طبیعی، بنزین و سایر موارد به منظور تولید بیشتر، میزان مصرف انرژی در کشور بسیار بیشتر از سرانههای مصرف در دنیاست.
یکی از دلایل افزایش شاخص شدت انرژی در کشور بدون توجه به اسناد بالادستی استفاده برق در صنایع پر مصرف است.
به استناد گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در ارتباط با دلایل بالا بودن شاخص شدت انرژی در کشور، صنایع سنگین انرژیبر با فناوری فرسوده یا قدیمی و روشها تولید منسوخ در کنار سهم اندک استفاده از فناوریهای پیشرفته از جمله دلایل مهم در محقق نشدن اسناد بالادستی پیرامون کاهش شاخص شدت انرژی به حساب میآید.
گزارش مرکز پژوهشهای مجلس اضافه میکند، بعضی صنایع ذاتاً انرژی بر هستند، ولی بخشی از آنها مثل صنعت آلومینیوم از فناوری قدیمی رنج میبرند و بخشی نیز زنجیره ارزش را رها کردهاند.
بررسی تجربه کشور در مسئله کاهش شاخص شدت انرژی در کشور و همچنین رجوع به تجربیات جهانی این حوزه بیانگر آن است که دولت برای محقق کردن اسناد بالادستی از ابزار کافی برخوردار نیست. در همین رابطه یکی از مهمترین ابزارها برای مدیریت صنایع در حوزه بهینهسازی مصرف استفاده از سازوکار تعرفه انرژی صنایع است.
بر این اساس، شیوه کنونی نظام تعرفهگذاری مبنی بر ارائه یارانه انرژی به مشترکان صنعتی و قیمت ناچیز حاملهایی نظیر برق سبب شده تا بخش صنایع کشور هیچ انگیزهای برای حرکت به سمت استفاده از فناوری به منظور کاهش مصرف انرژی نداشته باشند.
این در حالیست که در بسیاری از کشورهای دنیا، تعرفهگذاری برق با مجموعهای از سیاستهای تشویقی و تنظیمی مهمترین ابزار دولت برای بهبود شاخصهای حوزه انرژی است.
برای مثال ایجاد تخفیف برای صنایع نوپایی که به مسئله بهینهسازی و کاهش مصرف توجه میکنند، در کنار افزایش قیمت برق صنایع پرمصرف نظیر صنعت فولاد، آلومینیوم و پتروشیمی میتواند انگیزه توجه مشترکان صنعتی به بهینهسازی را مشخص کند.
به گزارش اسپوتنیک، دلایل متعددی وجود دارد که شدت مصرف انرژی در ایران دو برابر میانگین جهانی است. دولت ایران به شدت به قیمت انرژی یارانه می دهد که منجر به مصرف ناکارآمد و بیهوده انرژی می شود و این مسئله منجر به بی انگیزگی در افراد و مشاغل برای صرفه جویی در انرژی شده است.
از سویی، زیرساخت های انرژی ایران قدیمی و ناکارآمد هستند و همین امر منجر به افزایش مصرف انرژی می شود، همچنین کمبود سرمایه گذاری در فناوری ها و شیوه های مدرن و کم مصرف کردن انرژی نیز از دیگر دلایل مصرف بی رویه انرژی در ایران است.
کشور ایران در سال های اخیر رشد صنعتی سریعی را تجربه کرده است که منجر به افزایش تقاضا برای انرژی شده است، زیرا بخش صنعت مصرف کننده عمده انرژی است و رشد این بخش به مصرف بالای انرژی در ایران منجر شده است. در کنار دلایل فوق می توان به اقلیم و جغرافیای خاص ایران نیز اشاره کرد ، زیرا در مصرف بالای انرژی نقش مهمی دارد. این کشور طی سال در مناطق مختلف بسته به فصل مدت زمان زیادی دمای شدید گرما و یا سرمای هوا را تجربه می کند که منجر به تقاضای زیاد برای گرمایش و سرمایش می شود. بعلاوه، وسعت زیاد و جمعیت پراکنده ایران، توزیع و حمل و نقل انرژی را چالش برانگیزتر کرده که منجر به سطوح مصرف بالاتر می شود.
پاسخگویی به تقاضای بالای انرژی نیازمند سرمایه گذاری قابل توجهی در زیرساخت ها، تعمیر و نگهداری و واردات سوخت است. این امر میتواند به مشکلات مالی در ایران منجر شود و به کسری بودجه منجر شود، به خصوص اگر یارانه انرژی همچنان باری بر بودجه دولت باشد. از سویی مصرف بیش از حد انرژی به سطوح بالاتر آلودگی هوا و آب و همچنین افزایش انتشار گازهای گلخانه ای کمک می کند. این می تواند منجر به تخریب محیط زیست، مسائل بهداشتی و کمک به تغییرات آب و هوایی شود که می تواند اثرات منفی طولانی مدت بر کشور و جمعیت آن داشته باشد.
بعلاوه، اتکا به مصرف بیش از حد انرژی می تواند ایران را در برابر اختلالات عرضه آسیب پذیر کند، به خصوص اگر همچنان به شدت به سوخت وارداتی متکی باشد، بنابراین، این مسئله می تواند منجر به کمبود انرژی، نوسان قیمت و بی ثباتی اقتصادی شود.
همواره مصرف بیش از حد انرژی اغلب با ناکارآمدی در مصرف انرژی همراه است. این بدان معناست که کشور از منابع خود حداکثر استفاده را نمیکند و این امر منجر به هدر رفت و کاهش بهرهوری کلی میشود.همچنین لازم به ذکر است، مصرف بالای انرژی می تواند قدرت رقابت صنایع ایران را در بازار جهانی کمتر کند، زیرا فرآیندهای انرژی بر هزینه های تولید را افزایش می دهد، در نتیجه این امر می تواند بر توانایی ایران در جذب سرمایه گذاری و رقابت با سایر کشورها از نظر صادرات تأثیر بگذارد
ایران که یکی از کشورهای ثروتمند جهان است و از نظر حجم ذخایر نفتی در جهان رتبه سوم و از نظر حجم ذخایر گاز رتبه دوم را دارد ولی این روزها در صدراخبار آمده است که سرانه مصرف انرژی در ایران بالا است و بیم آن وجود دارد که این مصرف بیرویه انرژی در سالهای آتی مشکلاتی جدی ایجاد کند.
طبق آمار موجود ایران سالانه سهم زیادی از نفت و گاز تولیدی خود را به مصرف داخلی می رساند که این مساله نه تنها در ایران بلکه در دیگر کشورهای نفت خیز خاورمیانه نیز رایج است.
به برخی از تحلیلگران حوزه انرژی، در ایران نیز همچون دیگر کشورهای ثروتمند جهان یارانه هایی برای مصرف منابع انرژی در نظر گرفته شده است تا به موجب آن مردم با پرداخت هزینه کمتری از ثروت ملی خود استفاده کنند. همین یارانه ها موجب افزایش مصرف در این کشورها شده است تا آنجا که گزارشها از رشد تقاضای منابع انرژی در این کشورها در سالهای اخیر خبر داده است.
به گزارش شرکت بزرگ نفتی بریتیش پترولیوم در سال های گذشته رشد تقاضای نفت در کشورهای خاورمیانه عامل اصلی رشد تقاضای جهانی و به دنبال آن رشد قیمت بوده است. زیرا در این سالها تقاضا در کشورهای صنعتی به دلیل رشد قیمت نفت تغییری نکرده است.
همچنین به گزارش آژانس اطلاعات انرژی در سالهای گذشته بزرگترین مصرف کننده انرژی در جهان کشور امریکا بوده است. مصرف انرژی در این کشور بیشتر از مجموع مصرف انرژی در روسیه و چین بود. در سال گذشته مصرف انرژی در امریکا معادل 23 درصد از کل مصرف انرژی جهان بوده است.
بنابر آمار منتشره در رسانه ها، شاخص شدت مصرف انرژی ایران ۰.۶۳ درصد است و بعد از ایران، روسیه و عربستان سعودی به ترتیب با شاخص شدت انرژی ۰.۵۳ و ۰.۵۱ درصد بالاترین مقدار شاخص را به خود اختصاص دادهاند. طبق آمار، مجموع میزان مصرف و تلفات، از عرضه سبقت گرفته و این موضوع میتواند در آینده ایران را به واردکننده انرژی تبدیل کند.
ایران در حالی نهمین مصرفکننده انرژی در دنیا شناخته شده که این مصرف انرژی معادل ۳.۴ میلیون بشکه نفت خام است. به طور کلی ۲.۴ درصد انرژی کل دنیا در ایران تولید میشود که در بین کشورهای دنیا رده نهم از حیث تولید انرژی را داراست؛ اما علت بالابودن میزان مصرف انرژی در ایران چیست؟
برخی از کارشناسان می گویند دلیل اصلی این مسئله مربوط به فناوری و تجهیزات مورد استفاده در بخش انرژی است که باید در برخی از تجهیزات مثل کورهها و موتورخانهها بازبینی صورت گیرد. و با توجه به این که برخی از تجهیزات موجود در صنعت نیروگاهی راندمان پایینی دارند، مصرف انرژی در کشور افزایش یافته است؛ لذا باید در بخش نیروگاهی به دنبال افزایش راندمان بود تا این مسئله به صورت طبیعی برطرف شود.
اما برخی دیگر از تحلیلگران می گویند توجه به آمار مصرف حاملهای انرژی در کشور بیانکننده آن است که میزان تقاضا از عرضه اغلب این حاملها پیشی گرفته و همین مسئله زمینه ایجاد فشار اقتصادی به کشور را مهیا کرده است. در این زمینه فارغ از مسائل توسعهای حاملهای انرژی نظیر برق، گاز طبیعی، بنزین و سایر موارد به منظور تولید بیشتر، میزان مصرف انرژی در کشور بسیار بیشتر از سرانههای مصرف در دنیاست.
یکی از دلایل افزایش شاخص شدت انرژی در کشور بدون توجه به اسناد بالادستی استفاده برق در صنایع پر مصرف است.
به استناد گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در ارتباط با دلایل بالا بودن شاخص شدت انرژی در کشور، صنایع سنگین انرژیبر با فناوری فرسوده یا قدیمی و روشها تولید منسوخ در کنار سهم اندک استفاده از فناوریهای پیشرفته از جمله دلایل مهم در محقق نشدن اسناد بالادستی پیرامون کاهش شاخص شدت انرژی به حساب میآید.
گزارش مرکز پژوهشهای مجلس اضافه میکند، بعضی صنایع ذاتاً انرژی بر هستند، ولی بخشی از آنها مثل صنعت آلومینیوم از فناوری قدیمی رنج میبرند و بخشی نیز زنجیره ارزش را رها کردهاند.
بررسی تجربه کشور در مسئله کاهش شاخص شدت انرژی در کشور و همچنین رجوع به تجربیات جهانی این حوزه بیانگر آن است که دولت برای محقق کردن اسناد بالادستی از ابزار کافی برخوردار نیست. در همین رابطه یکی از مهمترین ابزارها برای مدیریت صنایع در حوزه بهینهسازی مصرف استفاده از سازوکار تعرفه انرژی صنایع است.
بر این اساس، شیوه کنونی نظام تعرفهگذاری مبنی بر ارائه یارانه انرژی به مشترکان صنعتی و قیمت ناچیز حاملهایی نظیر برق سبب شده تا بخش صنایع کشور هیچ انگیزهای برای حرکت به سمت استفاده از فناوری به منظور کاهش مصرف انرژی نداشته باشند.
این در حالیست که در بسیاری از کشورهای دنیا، تعرفهگذاری برق با مجموعهای از سیاستهای تشویقی و تنظیمی مهمترین ابزار دولت برای بهبود شاخصهای حوزه انرژی است.
برای مثال ایجاد تخفیف برای صنایع نوپایی که به مسئله بهینهسازی و کاهش مصرف توجه میکنند، در کنار افزایش قیمت برق صنایع پرمصرف نظیر صنعت فولاد، آلومینیوم و پتروشیمی میتواند انگیزه توجه مشترکان صنعتی به بهینهسازی را مشخص کند.
به گزارش اسپوتنیک، دلایل متعددی وجود دارد که شدت مصرف انرژی در ایران دو برابر میانگین جهانی است. دولت ایران به شدت به قیمت انرژی یارانه می دهد که منجر به مصرف ناکارآمد و بیهوده انرژی می شود و این مسئله منجر به بی انگیزگی در افراد و مشاغل برای صرفه جویی در انرژی شده است.
از سویی، زیرساخت های انرژی ایران قدیمی و ناکارآمد هستند و همین امر منجر به افزایش مصرف انرژی می شود، همچنین کمبود سرمایه گذاری در فناوری ها و شیوه های مدرن و کم مصرف کردن انرژی نیز از دیگر دلایل مصرف بی رویه انرژی در ایران است.
کشور ایران در سال های اخیر رشد صنعتی سریعی را تجربه کرده است که منجر به افزایش تقاضا برای انرژی شده است، زیرا بخش صنعت مصرف کننده عمده انرژی است و رشد این بخش به مصرف بالای انرژی در ایران منجر شده است. در کنار دلایل فوق می توان به اقلیم و جغرافیای خاص ایران نیز اشاره کرد ، زیرا در مصرف بالای انرژی نقش مهمی دارد. این کشور طی سال در مناطق مختلف بسته به فصل مدت زمان زیادی دمای شدید گرما و یا سرمای هوا را تجربه می کند که منجر به تقاضای زیاد برای گرمایش و سرمایش می شود. بعلاوه، وسعت زیاد و جمعیت پراکنده ایران، توزیع و حمل و نقل انرژی را چالش برانگیزتر کرده که منجر به سطوح مصرف بالاتر می شود.
پاسخگویی به تقاضای بالای انرژی نیازمند سرمایه گذاری قابل توجهی در زیرساخت ها، تعمیر و نگهداری و واردات سوخت است. این امر میتواند به مشکلات مالی در ایران منجر شود و به کسری بودجه منجر شود، به خصوص اگر یارانه انرژی همچنان باری بر بودجه دولت باشد. از سویی مصرف بیش از حد انرژی به سطوح بالاتر آلودگی هوا و آب و همچنین افزایش انتشار گازهای گلخانه ای کمک می کند. این می تواند منجر به تخریب محیط زیست، مسائل بهداشتی و کمک به تغییرات آب و هوایی شود که می تواند اثرات منفی طولانی مدت بر کشور و جمعیت آن داشته باشد.
بعلاوه، اتکا به مصرف بیش از حد انرژی می تواند ایران را در برابر اختلالات عرضه آسیب پذیر کند، به خصوص اگر همچنان به شدت به سوخت وارداتی متکی باشد، بنابراین، این مسئله می تواند منجر به کمبود انرژی، نوسان قیمت و بی ثباتی اقتصادی شود.
همواره مصرف بیش از حد انرژی اغلب با ناکارآمدی در مصرف انرژی همراه است. این بدان معناست که کشور از منابع خود حداکثر استفاده را نمیکند و این امر منجر به هدر رفت و کاهش بهرهوری کلی میشود.همچنین لازم به ذکر است، مصرف بالای انرژی می تواند قدرت رقابت صنایع ایران را در بازار جهانی کمتر کند، زیرا فرآیندهای انرژی بر هزینه های تولید را افزایش می دهد، در نتیجه این امر می تواند بر توانایی ایران در جذب سرمایه گذاری و رقابت با سایر کشورها از نظر صادرات تأثیر بگذارد
