«جهان اقتصاد» گزارش می دهد
نفت روی سیم نازک تقاضا؛ صعودی که نیمه‌راه جا ماند
گلناز پرتوی مهر
بازار جهانی نفت بار دیگر در دام معادلات پیچیده‌ای افتاده است که از یک‌سو سایه سیاست و ژئوپلیتیک را بر قیمت‌ها گسترده و از سوی دیگر، آینده تقاضا را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است. نتیجه این کشمکش، در معاملات روز جمعه بازار آسیا نمایان شد؛ جایی که قیمت نفت علی‌رغم فشارهای افزایشی ناشی از تحولات روسیه و اوکراین، در مسیر نزولی قرار گرفت و مانع صعود پایدار شد.
بر اساس گزارش‌ها، معاملات آتی نفت خام برنت برای تحویل در ماه اکتبر که آخرین روز سررسید آن بود، با ۳۹ سنت معادل ۰.۶ درصد کاهش، به ۶۸ دلار و ۲۳ سنت در هر بشکه رسید. قرارداد فعال‌تر برای نوامبر نیز با ۳۸ سنت کاهش، در سطح ۶۷ دلار و ۶۰ سنت معامله شد.
در همین حال، نفت خام وست تگزاس اینترمدیت آمریکا نیز ۳۹ سنت یا ۰.۶ درصد کاهش قیمت داشت و به ۶۴ دلار و ۲۱ سنت در هر بشکه رسید.
هرچند این افت در معاملات روزانه مشهود بود، اما مرور عملکرد هفتگی نشان می‌دهد که نفت برنت از ابتدای هفته تاکنون ۰.۶ درصد رشد داشته و شاخص نفت آمریکا نیز ۰.۸ درصد افزایش را ثبت کرده است.
نوسانات قیمت نفت در هفته‌ای که گذشت، بی‌ارتباط با تحولات ژئوپلیتیک نبود. حملات اوکراین به پایانه‌های صادرات نفت روسیه در ابتدای هفته، نخستین جرقه‌های افزایش قیمت را روشن کرد. این حملات نشان دادند که زیرساخت‌های انرژی روسیه همچنان در معرض تهدید مستقیم قرار دارند و عرضه جهانی نفت می‌تواند با هر رخداد نظامی متأثر شود.
از سوی دیگر، سخنان فردریش مرتس، صدراعظم آلمان، مبنی بر عدم برگزاری دیدار میان ولادیمیر پوتین و ولودیمیر زلنسکی، پیام روشنی به بازارها فرستاد: چشم‌انداز حل دیپلماتیک بحران اوکراین دست‌کم در کوتاه‌مدت دور از دسترس است. این ناامیدی سیاسی، بار دیگر بر نگرانی‌ها در خصوص تداوم تنش‌های انرژی افزود.
نیروی بازدارنده؛ پایان فصل اوج مصرف و افزایش عرضه
با این حال، آنچه جلوی جهش جدی قیمت‌ها را گرفت، پایان دوره اوج مصرف سوخت تابستانی در آمریکا و افزایش عرضه از سوی تولیدکنندگان بزرگ بود. کارشناسان بر این باورند که در غیاب تقاضای فصلی بالا و در شرایطی که اوپک‌پلاس در حال افزودن به تولیدات خود است، بازار به سمت تعادل جدیدی حرکت می‌کند که بیش از آنکه سمت تقاضا را ببیند، وزن عرضه را سنگین‌تر می‌سازد.
تحلیل کارشناسان؛ پیش‌بینی کاهش قیمت در سه‌ماهه چهارم
«ویوک دار»، تحلیلگر کالا در بانک کامنولث استرالیا، در یادداشتی تاکید کرد: «انتظار می‌رود افزایش عرضه اوپک پلاس و کاهش فصلی فعالیت پالایش جهانی از سپتامبر، به افزایش ذخایر جهانی نفت منجر شود.»
او در ادامه پیش‌بینی کرد که قیمت نفت برنت در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۵ به ۶۳ دلار در هر بشکه کاهش یابد. چنین پیش‌بینی‌ای نشان می‌دهد که حتی در صورت تداوم تنش‌های ژئوپلیتیک، نیروهای بنیادی بازار از جمله ذخایر بالا و کاهش مصرف می‌توانند فشار بیشتری بر قیمت‌ها وارد کنند.
عامل دیگر؛ عدم قطعیت در روابط غرب و روسیه
«هیرویوکی کیکوکاوا»، استراتژیست ارشد شرکت «نیسان سکیوریتیز اینوستمنت»، به بُعد سیاسی ماجرا اشاره کرده و گفت:
«ابهام در مورد اینکه آیا آمریکا و اروپا ممکن است تحریم‌ها علیه روسیه را پس از حمله به اوکراین تشدید کنند یا خیر، سرمایه‌گذاران را از خرید قراردادهای بزرگ بازمی‌دارد.»
این تحلیلگر همچنین به تعرفه‌های آمریکا بر هند اشاره کرد. افزایش تعرفه واردات از هند توسط دونالد ترامپ به ۵۰ درصد، نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. هرچند معامله‌گران می‌گویند صادرات نفت روسیه به هند در سپتامبر افزایش خواهد یافت و فشار آمریکا را نادیده می‌گیرد، اما بازار همچنان به واکنش دهلی در برابر فشار واشنگتن چشم دوخته است.
نقش عربستان؛ احتمال کاهش قیمت فروش به آسیا
یکی دیگر از عوامل مهمی که می‌تواند روند قیمت نفت را تحت تاثیر قرار دهد، تصمیمات عربستان سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان است.
منابع پالایشی گزارش داده‌اند که عربستان ممکن است به دلیل عرضه فراوان و ضعف تقاضا، قیمت فروش نفت در ماه اکتبر را برای خریداران آسیایی کاهش دهد. چنین تصمیمی می‌تواند رقابت قیمتی میان عرضه‌کنندگان را تشدید کرده و مانع تثبیت سطوح بالاتر قیمت شود.
بازاری در دو راهی؛ سیاست یا اقتصاد؟
بررسی مجموع تحولات نشان می‌دهد که بازار نفت در مقطع کنونی میان دو نیروی متضاد گرفتار شده است:
نیروهای افزایشی: تنش‌های ژئوپلیتیک در اوکراین، نگرانی از عرضه روسیه، مواضع سخت آلمان و غرب.
نیروهای کاهشی: پایان اوج مصرف تابستانی، افزایش تولید اوپک پلاس، کاهش قیمت‌های احتمالی عربستان و پیش‌بینی افزایش ذخایر.
این دوگانه، همان طنابی است که قیمت نفت روی آن در حال راه رفتن است؛ نازک، لغزنده و پر از ریسک.
چشم‌انداز کوتاه‌مدت؛ نوسان در دامنه محدود
تحلیلگران بر این باورند که دست‌کم در کوتاه‌مدت، بازار نفت شاهد نوسان در یک دامنه محدود خواهد بود. این دامنه بر اساس شرایط فعلی، بین ۶۳ تا ۶۸ دلار برای نفت برنت و کمی پایین‌تر برای نفت خام آمریکا تخمین زده می‌شود.
با وجود این، هر خبر تازه‌ای از جبهه جنگ اوکراین، سیاست‌های واشنگتن یا تصمیمات اوپک پلاس می‌تواند بازار را به سرعت از این دامنه خارج کند.
چشم‌انداز بلندمدت؛ بازگشت به تعادل زیر سایه گذار انرژی
از زاویه‌ای دیگر، آینده بلندمدت بازار نفت فراتر از رخدادهای سیاسی روزمره است. روند گذار انرژی در جهان، سرمایه‌گذاری‌های بیشتر روی انرژی‌های تجدیدپذیر و حرکت کشورها به سمت کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، در نهایت چشم‌انداز تقاضای جهانی را محدود می‌کند.
کارشناسان هشدار می‌دهند که بازار نباید تنها به تحولات کوتاه‌مدت دلخوش باشد؛ بلکه باید به سمت یک واقعیت بزرگ‌تر بنگرد: کاهش تدریجی نقش نفت در معادلات انرژی جهان.
نفت در گرداب ابهام
کاهش قیمت نفت در معاملات روز جمعه بازار آسیا، بار دیگر نشان داد که این کالا همچنان اسیر نیروهای متناقض و پیش‌بینی‌ناپذیر است. از یک‌سو، جنگ و سیاست قیمت‌ها را تهدید به صعود می‌کند و از سوی دیگر، منطق عرضه و تقاضا جلوی جهش را می‌گیرد.
به بیان ساده‌تر، نفت امروز روی سیم نازک تقاضا حرکت می‌کند؛ مسیری که نه اجازه صعود مطمئن می‌دهد و نه سقوط آزاد. آینده این بازار به تصمیمات بازیگران اصلی آن، از مسکو و ریاض گرفته تا واشنگتن و دهلی، گره خورده است.
تنها چیزی که با اطمینان می‌توان گفت این است که بازار نفت در ماه‌های آینده پرنوسان‌تر از همیشه خواهد بود.
