قیمت حامل‌های انرژی و کالاهای اساسی در پیچ تاریخی!

بازار حامل‌های انرژی و کالاهای اساسی در ایران این روزها با چالش‌های متعددی مواجه است که زنجیره تولید، مصرف‌کنندگان و اقتصاد کلان را تحت تاثیر قرار داده است. نوسانات قیمت نفت، گاز، برق و سوخت در سطح جهانی و داخلی با مسائل اقتصادی کشور گره خورده و جامعه اقتصادی را با پرسش‌هایی درباره آینده این بازارها روبرو کرده است. 

برای بررسی این موضوع مهم، مهدی جواهری، تحلیلگر  بازار انرژی و کالاهای استراتژیک، در گفتگو با جهان اقتصاد با اشاره به اینکه حامل‌های انرژی ستون فقرات اقتصاد هر کشور به شمار می‌روند و در ایران این اهمیت بیشتر است، اظهار داشت: چرا که صنایع اصلی کشور مثل فولاد، سیمان، صنایع غذایی و کشاورزی به شدت وابسته به انرژی هستند. به همین دلیل، هر تغییری در قیمت حامل‌های انرژی به طور مستقیم هزینه تولید را افزایش می‌دهد و قیمت کالاهای نهایی به ویژه کالاهای اساسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی افزود: وقتی قیمت حامل‌های انرژی افزایش پیدا می‌کند، هزینه تولید به کالاهای نهایی منتقل شده و قیمت کالاهای اساسی که بیشترین سهم مصرف خانوار را دارند، بالا می‌رود. این موضوع به ویژه برای اقشار کم‌درآمد که درآمد محدودی دارند، نگران‌کننده است چون توان خرید آنها کاهش پیدا می‌کند.

اما جواهری به اهمیت قیمت‌گذاری واقعی و منطقی حامل‌های انرژی نیز اشاره می‌کند و تاکید می‌کند و گفت: نگه داشتن قیمت‌ها در سطح پایین و غیرواقعی برای حمایت از مصرف‌کننده در بلندمدت به ضرر اقتصاد کشور است. دولت مجبور می‌شود از منابع مالی محدود برای جبران این کسری استفاده کند که باعث افزایش کسری بودجه و تورم بالاتر می‌شود؛ چرخه‌ای که در نهایت فشار آن به همان مردم باز می‌گردد.

وی ادامه داد: در این شرایط، تنها راهکار مدیریت تدریجی قیمت‌ها به صورت مرحله‌ای و با برنامه‌ریزی دقیق است تا تعادل بین حمایت از مصرف‌کننده و پایداری مالی دولت برقرار شود. همچنین فرهنگ مصرف بهینه و افزایش بهره‌وری انرژی باید نهادینه شود. ایران ظرفیت قابل توجهی برای کاهش مصرف انرژی دارد که با تکنولوژی‌های نوین و اصلاح الگوهای مصرف می‌توان از این ظرفیت بهره‌برداری کرد.

در ادامه، مهدی جواهری نقش نرخ ارز را در تعیین قیمت کالاهای اساسی مهم می‌داند و می‌گوید نرخ ارز یکی از عوامل اصلی تعیین‌کننده قیمت کالاهای وارداتی و مواد اولیه تولید است. نوسانات شدید نرخ ارز ریسک واردکنندگان را بالا می‌برد و این هزینه به قیمت نهایی کالا منتقل می‌شود. تثبیت نرخ ارز می‌تواند بخشی از این مشکلات را کاهش دهد و به تولیدکنندگان و واردکنندگان کمک کند تا برنامه‌ریزی بهتری داشته باشند.

او همچنین به اهمیت حمایت هدفمند از تولید داخل اشاره و تصریح کرد: این حمایت می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش دهد و در شرایط تحریم به کشور کمک کند. اما این حمایت باید به گونه‌ای باشد که انگیزه تولیدکنندگان برای بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌ها حفظ شود و به شکل یارانه‌ای که منابع را هدر می‌دهد نباشد.

در بخش یارانه‌ها، مهدی جواهری بر لزوم هدفمندسازی تاکید داشت و بیان کرد: اگر یارانه‌ها به شکل دقیق به اقشار آسیب‌پذیر اختصاص پیدا کند، اثر مثبتی بر کنترل تورم و کاهش فشار بر خانوارها خواهد داشت. یارانه‌های پراکنده و غیرهدفمند منابع را هدر می‌دهند و اثرگذاری لازم را ندارند. نظام یارانه‌ها باید به سمت شفافیت و عدالت اجتماعی حرکت کند.

از منظر جهانی، او می‌گوید بازار انرژی و کالاهای اساسی تحت تاثیر عوامل متعددی مثل تحولات ژئوپلیتیکی، جنگ‌ها، تحریم‌ها، تغییرات اقلیمی و سیاست‌های کلان اقتصادی کشورهای بزرگ است که بر عرضه و تقاضا و قیمت‌ها تاثیر می‌گذارند. ایران با داشتن منابع فراوان نفت و گاز می‌تواند از این فرصت‌ها بهره‌مند شود اما مدیریت هوشمندانه و سیاست‌گذاری دقیق ضروری است.

این تحلیلگر بازار انرژی ضعف زیرساخت‌های انتقال و توزیع انرژی و راندمان پایین نیروگاه‌ها و صنایع انرژی‌بر را از چالش‌های داخلی می‌داند که باعث هدررفت منابع و کاهش بهره‌وری شده و فشار بیشتری بر سیستم انرژی وارد می‌کند. برای رفع این مشکلات سرمایه‌گذاری و اصلاحات اساسی لازم است.

او بر اهمیت همکاری بین بخش‌های مختلف اقتصادی، دولتی و خصوصی تاکید دارد و معتقد است بدون هماهنگی، اصلاحات به نتیجه نخواهد رسید. همه ذی‌نفعان باید پای کار بیایند تا چالش‌های بازار انرژی و کالاهای اساسی مدیریت شود.

مهدی جواهری افزود: اصلاحات تدریجی، برنامه‌ریزی منسجم و همکاری همه‌جانبه می‌تواند شرایط را به سمت ثبات و رشد هدایت کند. نباید از چالش‌ها ناامید شد. تجربه‌های گذشته نشان داده با اراده و همت می‌توان مشکلات را پشت سر گذاشت اما اصلاحات باید به گونه‌ای باشد که اثرات منفی کوتاه‌مدت کنترل و منافع بلندمدت حفظ شود.

او در پایان به نقش آموزش و اطلاع‌رسانی صحیح اشاره می‌کند و معتقد است مشارکت آگاهانه مردم در مصرف بهینه و پذیرش اصلاحات قیمتی کلید موفقیت در مسیر پیش رو خواهد بود.