پازل ریلی ایران با زنگزور تکمیل می‌شود

جهان اقتصاد: کریدور زنگزور، مسیری استراتژیک در قلب قفقاز جنوبی، فرصتی بی‌نظیر فراهم می‌کند تا شبکه ریلی کشور را به شاهراه‌های جهانی متصل سازد. این کریدور که از منطقه سیونیک ارمنستان می‌گذرد، نخجوان را به جمهوری آذربایجان و سپس به ترکیه و اروپا پیوند می‌دهد. برای ایران، این مسیر می‌تواند به‌عنوان پلی برای دسترسی به بازارهای بین‌المللی عمل کند و جایگاهش را در ترانزیت جهانی تقویت کند. با این حال، تحقق این هدف نیازمند سرمایه‌گذاری زیرساختی است. نکته ای که نخست وزیر ارمنستان نیز بر آن صحه گذاشت و عنوان کرد که کریدور زنگزور فرصتی ایجاد می کند تا خط ریلی ایران و ارمنستان به یکدیگر متصل شود.

از سوی دیگر، ایران با موقعیت جغرافیایی استثنایی خود، از سواحل جنوبی خلیج‌فارس تا مرزهای شمالی قفقاز، پتانسیل تبدیل شدن به هاب ترانزیتی منطقه را دارد. شبکه ریلی ایران در حال حاضر از طریق خطوط موجود به بندر چابهار، خلیج‌فارس و آسیای میانه متصل است اما اتصال به زنگزور می‌تواند افق‌های جدیدی بگشاید. این اتصال می‌تواند از طریق توسعه خطوط ریلی در شمال‌غرب ایران، به‌ویژه در نزدیکی مرز جلفا، محقق شود. بازسازی خطوط قدیمی یا احداث مسیرهای جدید در نزدیکی اردوباد و آگاراک می‌تواند ایران را به این کریدور متصل کند. این مسیر نه‌تنها دسترسی ایران به اروپا را تسهیل می‌کند، بلکه می‌تواند زمان و هزینه انتقال کالاها را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.

زرگر، تحلیلگر مسائل اقتصادی در این رابطه می گوید: یکی از طرح‌های پیشنهادی، ایجاد کریدور ریلی چابهار-زنگزور است که از جنوب ایران آغاز شده و با عبور از شهرهای مرکزی و شمال‌غربی به سیونیک ارمنستان می‌رسد. این مسیر می‌تواند از طریق ایروان به گرجستان و بنادر دریای سیاه امتداد یابد و در نهایت به شبکه ریلی اروپا متصل شود. چنین کریدوری، علاوه بر حمل‌ونقل کالا، امکان انتقال انرژی را نیز فراهم می‌کند. این ویژگی چندوجهی، ارزش اقتصادی و استراتژیک کریدور را برای ایران افزایش می‌دهد و می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کند.

برای مقابله با چالش‌ها، ایران باید مسیرهای موازی مانند کریدور بین‌المللی شمال-جنوب را تقویت کند. همکاری نزدیک با ارمنستان، می‌تواند به نفع ایران باشد. پیشنهادهایی مانند ایجاد زیرگذرهای ریلی یا مسیرهای مشترک در زنگزور، ضمن حفظ استقلال ارمنستان، دسترسی ایران به این کریدور را تضمین می‌کند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مرزی، مانند پایانه‌های ریلی در جلفا یا آگاراک، نیز می‌تواند موقعیت ایران را تقویت کند. این اقدامات نیازمند هماهنگی با نهادهای منطقه‌ای مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که ایران در آن عضویت دارد.

دیپلماسی فعال اقتصادی، کلید موفقیت ایران در این پروژه است. همکاری با گرجستان و روسیه برای ایجاد مسیرهای جایگزین به دریای سیاه می‌تواند توازن را حفظ کند. همچنین، پیشنهاد صادرات گاز یا برق به ارمنستان و نخجوان از طریق خطوط جدید می‌تواند پیوندهای اقتصادی ایران را با منطقه عمیق‌تر کند. چنین ابتکاراتی نه‌تنها از نظر اقتصادی سودآور است، بلکه جایگاه ایران را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی اقتصادی در قفقاز تثبیت می‌کند.

از منظر اقتصادی، کریدور زنگزور می‌تواند تحول‌آفرین باشد. برآوردها نشان می‌دهد این مسیر می‌تواند سالانه میلیاردها دلار تجارت ایجاد کند و زمان ترانزیت بین آسیا و اروپا را تا 15 روز کاهش دهد. ایران با مشارکت در این کریدور می‌تواند درآمد ترانزیتی خود را افزایش دهد و مناطق محروم شمال‌غرب، مانند اردبیل و تبریز، را توسعه دهد. ایجاد مناطق آزاد تجاری در نزدیکی مرزها نیز می‌تواند سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کند.

برای تحقق این چشم‌انداز، ایران باید از رویکرد واکنشی به استراتژی مشارکتی تغییر مسیر دهد. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ریلی، هماهنگی با کشورهای همسایه و حضور فعال در مذاکرات منطقه‌ای ضروری است. بدون اقدام سریع، ایران ممکن است فرصت بهره‌برداری از زنگزور را از دست بدهد و به حاشیه رانده شود. در نهایت، اتصال ریلی به زنگزور می‌تواند ایران را به یک پل ارتباطی بین شرق و غرب تبدیل کند، به شرطی که با برنامه‌ریزی دقیق و دیپلماسی هوشمند همراه باشد.

واقعیت این است که زنگزور، می تواند پازل ریلی ایران را تکمیل کند به شرطی که به جای پرداختن به حواشی، زیرساخت ها به سرعت تکمیل شود.