گزارش جهان اقتصاد از هشدار جدی خشکسالی در کشور
رودخانه‌های بی‌رمق، سدهای بی‌صدا؛ ایران روی مرز بی‌آبی
زهرا عسگری
خشکسالی در ایران معضل جدی است که مشکلات و چالش های زیادی برای مردم به خصوص در بخش کشاورزی ایجاد کرده است.
ایران در حال تجربه مشکلات جدی آب است. خشکسالیهای مکرر همراه با برداشت بیش از حد آب‌های سطحی و زیرزمینی از طریق شبکه بزرگی از زیرساخت‌های هیدرولیک و چاه‌های عمیق، وضعیت آب کشور را به سطح بحرانی رسانده است.
بحران آب به یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی ایران تبدیل شده است.
از پیامدهای خشکسالی در ایران فرسایش خاک، بیابان‌زایی، توفان‌گرد‌و‌غبار، کمبود مواد غذایی، کمبود انرژی و کاهش تولید برق، کاهش تولید ناخالص داخلی و از دست دادن مشاغل کشاورزی هستند.
علاوه بر کمبود بارش، عواملی که در مشکلات آب ایران نقش داشته‌اند عبارتند از سوء‌مدیریت آب و گرم شدن زمین.
از ابتدای سال آبی (مهرماه) تا بیست و یکم تیر ماه میزان ورودی مخازن کل معادل ۲۲ میلیارد و۴۳۰ میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته این عدد به ۳۹ میلیارد و ۱۵۰ میلیون مترمکعب رسید که نشان دهنده کاهش ۴۳ درصدی ورودی سدها است.
خروجی سدها با ۲۳ میلیارد و ۶۰ میلیون متر مکعب نسبت به سال گذشته کاهش ۲۱ درصدی را نشان می‌دهد زیرا در مدت زمان مشابه خروجی سدها به ۲۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسید.
حجم آب موجود مخازن اکنون ۲۳ میلیارد و ۶۷۰ میلیون مترمکعب ثبت شده که این عدد نسبت به سال قبل که عددی معادل ۳۲ میلیارد و ۱۰ میلیون مترمکعب بوده که نشان دهنده کاهش ۲۶ درصدی است.
همچنین حجم پرشدگی سدهای کشور ۴۶ درصد و ۵۴ درصد مخازن سدها خالی است.
کاهش چشمگیر ریزش‌های جوی در سه استان
همچنین ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور از ابتدای سال تا ششم تیرماه معادل ۱۴۶.۴ میلیمتر بوده است این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت (۲۳۸.۳ میلیمتر )۳۹ درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (۲۴۴.۵ میلیمتر) ۴۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
همچنین بارندگی در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و بوشهر بدترین وضعیت بارندگی نسبت به سال گذشته نشان می‌دهند و استان‌های زنجان و مازندران در وضعیت نرمال به سر می‌برند و تنها استان گیلان وضعیت نرمال بارندگی را داشته است.
طبق اعلام سخنگوی صنعت آب کشور ورودی آب به سدهای کشور در سال آبی جاری 43 درصد کاهش یافته و این سال، دومین سال کم بارش 57 سال اخیر است.
عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب با اشاره به وضعیت نگران‌کننده منابع آبی کشور در سال آبی جاری گفت: از ابتدای سال آبی جاری یعنی اول مهرماه تا ۲۱ تیرماه، مجموع ورودی آب به سدهای کشور حدود ۲۲.۴ میلیارد مترمکعب بوده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته که ۳۹.۱۵ میلیارد مترمکعب بوده، ۴۳ درصد کاهش داشته است.
وی افزود: علیرغم این کاهش شدید ورودی، با اعمال مدیریت مخازن و رهاسازی کنترل‌شده، حجم فعلی آب ذخیره‌شده در سدها به حدود ۲۳.۶۷ میلیارد مترمکعب رسیده که تنها ۲۶ درصد کمتر از سال گذشته است.
بزرگ‌زاده خاطرنشان کرد: این یعنی عملکرد مدیریتی در مهار منابع آبی نقش مهمی در کاهش اثرات کم‌بارشی داشته است. در حال حاضر درصد پرشدگی سدهای کشور به‌طور میانگین حدود ۴۶ درصد است.
بزرگ‌زاده با اشاره به شرایط بحرانی استان تهران و مناطق تحت پوشش سدهای پنج‌گانه گفت: برخلاف پیش‌بینی‌ها، در اردیبهشت و خردادماه بارش نرمالی در استان تهران رخ نداد. مجموع بارش از ابتدای سال آبی تا ۲۰ تیرماه تنها ۱۵۰ میلیمتر بوده که نسبت به سال گذشته ۳۴ درصد و نسبت به میانگین بلندمدت ۴۴ درصد کاهش داشته است.
وی تأکید کرد: سال آبی جاری دومین سال کم‌بارش در دوره آماری ۵۷ ساله و پنجمین سال متوالی خشکسالی است که با توجه به خشکسالیهای انباشته پیشین، شاهد خشکسالی القایی هستیم.
سخنگوی صنعت آب با ارائه آمار نگران‌کننده‌ای از وضعیت سدهای تأمین‌کننده آب تهران و البرز گفت: سد امیرکبیر (کرج)، ۵۸ درصد کاهش نسبت به سال قبل، سد لار، ۳۴ درصد کاهش، سد طالقان، ۳۲ درصد کاهش و ترکیب سدهای لتیان و ماملو، ۴۷ درصد کاهش را تجربه می‌کنند.
بزرگ‌زاده این آمار را نشانه‌ای از سال آبی بسیار سخت پیش‌رو دانست و افزود: از زمستان سال گذشته، بارها از طریق رسانه‌ها از مردم شریف استان‌های تهران، البرز و بخش‌هایی از قزوین که از این سدها تأمین آب می‌شوند، درخواست کردیم با مدیریت مصرف آب به ما کمک کنند.
وی هشدار داد: کاهش مصرف فعلی متأسفانه کفایت لازم را نداشته و بیم آن می‌رود که در صورت تداوم روند فعلی، رفاه آبی مردم به‌ویژه در مناطق تحت پوشش سدهای پنج‌گانه کاهش یابد.
بزرگ‌زاده از همه شهروندان خواست با جدیت بیشتری مصرف آب را مدیریت کرده و وزارت نیرو را در افزایش تاب‌آوری منابع آبی یاری دهند تا از شرایط سخت‌تر احتمالی جلوگیری شود.
