سرمایه‌گذاری ۲.۲ میلیارد دلاری فولاد مبارکه برای فولاد پاک
زینت هلیلی روزنامه‌نگار
صنعت فولاد یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه اقتصادی و زیرساخت‌های هر کشور است، اما هم‌زمان یکی از بزرگ‌ترین منابع انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز محسوب می‌شود. بر اساس آمارهای جهانی، صنعت فولاد حدود ۷ تا ۸ درصد از کل انتشار کربن دی‌اکسید جهان را به خود اختصاص داده است که این موضوع اهمیت ویژه‌ای به تلاش‌ها برای کاهش اثرات زیست‌محیطی آن می‌بخشد.
در این میان، مفهوم «فولاد سبز» (Green Steel) به عنوان رویکردی نوین مطرح شده که هدف آن کاهش چشمگیر انتشار کربن و استفاده از انرژی‌های پاک در فرایند تولید است.
فولاد مبارکه، معروف به غول فولادی به عنوان یکی از پیشگامان این رویکرد در کشور، گام‌های مهمی در جهت تحقق این هدف برداشته است. در این گزارش به بررسی جزئیات و اقدامات این شرکت در مسیر تولید فولاد سبز پرداخته خواهد شد.
فولاد سبز چیست؟
فولاد سبز به فولادی گفته می‌شود که در فرایند تولید آن از سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ یا گاز طبیعی استفاده نمی‌شود یا میزان انتشار کربن آن به حداقل ممکن رسیده است. روش‌های مختلفی برای تولید فولاد سبز وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به استفاده از هیدروژن سبز در فرایند احیای مستقیم، کوره‌های قوس الکتریکی با انرژی تجدیدپذیر، بازیافت گسترده قراضه فولاد و فناوری‌های جذب و ذخیره کربن (CCUS) اشاره کرد.
این فناوری‌ها به طور قابل توجهی انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهند و با سیاست‌های جهانی مانند توافقنامه‌های اقلیمی و استانداردهای زیست‌محیطی مطابقت دارند.
در اروپا، کشورهای سوئد، فنلاند و دانمارک پیشرو در این زمینه هستند. برای مثال، پروژه HYBRIT در سوئد با هدف تولید فولاد بدون استفاده از سوخت‌های فسیلی در حال اجراست. این پروژه با همکاری شرکت‌های SSAB، LKAB و Vattenfall در حال توسعه است و به‌عنوان یکی از پروژه‌های پیشرو در این حوزه شناخته می‌شود.
در هند، وزارت فولاد این کشور درخواست ۱۵۰ میلیارد روپیه (حدود ۱.۷ میلیارد دلار) از بودجه ۲۰۲۵-۲۰۲۶ برای حمایت از تولید فولاد کم‌کربن کرده است. این اقدامات بخشی از تلاش‌های هند برای دستیابی به هدف انتشار صفر کربن تا سال ۲۰۷۰ است.
در آلمان، شرکت‌هایی مانند Thyssenkrupp در حال اجرای پروژه‌های احیای مستقیم با هیدروژن هستند. با این حال، چالش‌هایی مانند هزینه بالای هیدروژن سبز و محدودیت‌های زیرساختی وجود دارد که بر پیشرفت این پروژه‌ها تأثیر می‌گذارد.
در استرالیا، پروژه‌های تولید هیدروژن سبز برای صادرات و استفاده در صنعت فولاد در حال توسعه هستند. این پروژه‌ها به‌منظور کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در صنعت فولاد است.
در مجموع، بیش از ده کشور در حال توسعه یا اجرای پروژه‌های مرتبط با فولاد سبز هستند. این کشورها با استفاده از فناوری‌های نوین مانند احیای مستقیم با هیدروژن، کوره قوس الکتریکی با انرژی تجدیدپذیر و بازیافت گسترده قراضه فولاد، در تلاش‌اند تا صنعت فولاد را به‌سمت تولید پایدار و کم‌کربن هدایت کنند.
فولاد مبارکه و سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه فولاد سبز
اما در ایران، فولاد مبارکه طی سال‌های گذشته بیش از ۲.۲ میلیارد دلار در پروژه‌های محیط‌زیستی و فناوری‌های سبز سرمایه‌گذاری کرده است. این سرمایه‌گذاری‌ها شامل به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته تولید فولاد، توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر و بهینه‌سازی مصرف انرژی و منابع آب است. این اقدامات در راستای کاهش ردپای کربن، افزایش بهره‌وری و تطبیق با استانداردهای بین‌المللی صورت گرفته‌اند.
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر: نیروگاه‌های خورشیدی و سیکل ترکیبی
یکی از کلیدی‌ترین اقدامات فولاد مبارکه در مسیر تولید فولاد سبز، توسعه و بهره‌برداری از منابع انرژی پاک است. این شرکت در حال اجرای بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی ایران با ظرفیت ۶۰۰ مگاوات است که تاکنون فاز اول آن با ظرفیت ۲۰ مگاوات به بهره‌برداری رسیده و به شبکه برق سراسری متصل شده است. هدف اصلی این پروژه، تأمین بخشی از برق مورد نیاز فرایندهای تولید فولاد با انرژی خورشیدی است.
علاوه بر این، فولاد مبارکه نیروگاه سیکل ترکیبی با ظرفیت ۹۱۴ مگاوات راه‌اندازی کرده است که فاز اول آن با ظرفیت ۳۰۷ مگاوات در حال بهره‌برداری است. این نیروگاه‌ها ضمن تولید انرژی پاک‌تر، موجب کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و بهبود بهره‌وری انرژی در کل مجتمع می‌شوند.
فناوری‌های نوین کاهش انتشار کربن
فولاد مبارکه در بهره‌گیری از فناوری‌های کاهش آلایندگی و افزایش کارایی تولید نیز پیشرو است. این شرکت با جایگزینی فناوری‌های سنتی کوره بلند با کوره‌های قوس الکتریکی که با برق تولید شده از منابع تجدیدپذیر تغذیه می‌شوند، موفق به کاهش حدود ۵۰ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای در تولید فولاد شده است. همچنین، فولاد مبارکه در مراحل اولیه استفاده از هیدروژن سبز در فرایند احیای سنگ‌آهن قرار دارد؛ فرایندی که به جای گاز طبیعی، از هیدروژن تولید شده توسط انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌کند و تنها بخار آب به عنوان محصول جانبی دارد.
مدیریت کربن
یکی از ارکان مهم حرکت به سوی تولید پایدار، شفاف‌سازی و مدیریت دقیق میزان انتشار کربن است. فولاد مبارکه پیشتاز در این مسیرر، با راه‌اندازی زیرساخت‌های مدیریت هوشمند انتشار کربن، سیستم‌های پایش آنلاین و گزارش‌دهی مستمر، مسیر شفاف و قابل اعتمادی را در زمینه حکمرانی سبز پیموده است. این اقدامات در راستای اخذ گواهی‌های معتبر بین‌المللی مانند ISO 14064 و ISO 14067 برای محصولات تختال در دستور کار قرار دارد که تا سال ۱۴۰۵ به نتیجه خواهد رسید.
فولاد مبارکه ضمن تمرکز بر کاهش مصرف منابع و استفاده بهینه از انرژی، به مدل اقتصاد چرخشی نیز توجه ویژه‌ای دارد. این مدل شامل بازیافت گسترده قراضه، بهینه‌سازی مصرف آب و بازیافت پساب‌های صنعتی است که موجب کاهش آلودگی و مصرف مواد خام می‌شود. در این مسیر، کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری منابع نقش بسیار مهمی در پایداری تولید فولاد ایفا می‌کند.
مزایا و چالش‌های تولید فولاد سبز در فولاد مبارکه
مزایای حرکت فولاد مبارکه به سمت فولاد سبز متعدد است. کاهش شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای، تطابق با مقررات و استانداردهای جهانی، افزایش پذیرش محصولات در بازارهای بین‌المللی، به ویژه بازارهای اروپایی و شرکت‌های بزرگ خودروسازی، از جمله مهم‌ترین این مزایا محسوب می‌شوند. همچنین این رویکرد موجب بهبود تصویر محیط‌زیستی شرکت و افزایش جذابیت آن برای سرمایه‌گذاران و شرکای تجاری می‌شود.
از سوی دیگر، چالش‌هایی نیز وجود دارد که شامل هزینه‌های بالای تولید هیدروژن سبز، نیاز به توسعه زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر و قیمت بالاتر فولاد سبز نسبت به فولاد سنتی است. با این حال، فولاد مبارکه با برنامه‌ریزی استراتژیک، همکاری با مراکز تحقیقاتی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، در حال غلبه بر این چالش‌ها است.
فولاد مبارکه به عنوان نمادی از پیشرفت صنعت فولاد ایران در مسیر توسعه پایدار، همواره بر توسعه فناوری‌های نوین، افزایش بهره‌وری و کاهش اثرات زیست‌محیطی تاکید دارد. با تداوم این روند و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند، انتظار می‌رود این شرکت در آینده‌ای نزدیک بتواند سهم قابل توجهی در بازار فولاد سبز منطقه و جهان داشته باشد و به عنوان الگویی موفق در صنعت فولاد شناخته شود.
