برنج‌کاری گیلان در خطر نابودی؟
نفس کشاورزی به شمارش افتاد
این روزها که واردات بی‌رویه برنج در کنار سایر مشکلات حوزه تولید این محصول استراتژیک رنجی عمیق بر جان برنجکاران گیلان تحمیل می‌کند، باید زنگ هشدار رکود این حرفه کهن در این خطه را جدی بگیریم.
برنج و شالیکاری ریشه در تاریخ گیلان دارد و با تار و پود فرهنگ غنی این خطه از کشورمان عجین شده است از برنج به عنوان غذای اصلی تا استفاده به عنوان مواد اولیه اصلی در تولید انواع غذاها، شیرینی و دسر و خانه سازی و ریختن دانه‌های برنج بر سر تازه عروس همه نماد این فرهنگ غنی و کهن دارد.
هنوز هم نان‌ها و شیرینی‌های خوشمزه گیلانی بر پایه استفاده از آرد برنج تهیه می شود که از آن جمله کاکا، رشته و خُشکار و نان کشتا را می توان نام برد و قطعا برنج جایگاه ویژه ای در میان ۱۷۰ نوع غذا و خوراک محلی این خطه دارد و از آن علاوه بر نان، فرنی، حلوا و شیرینی های خوشمزه دیگر درست می‌کنند.
نه فقط تهیه خوراک از برنج، بلکه از مشتقات این محصول نیز استفاده‌های بسیاری می‌شود. پوست زِبر آن را با گِل رُس قاطی می‌کنند و آن را در گِل‌مالی ساختمان به کار می‌برند. دم کرده آن برای درمان ریزش مو تجویز می‌شود. برنج را در فَل خانه آتش می زنند و محصول خوش عطر برنج دودی تهیه می کنند.
در خاک گلدان و باغچه‌ها می‌ریزند تا گل و گیاه از یورش حلزون در امان بمانند. با سوزاندن آن حشره‌ها را هنگام شب از خانه می‌رانند. پوست نرم برنج را به دام‌های لاغر می‌دهند تا قوی شوند. با ساقه برنج (کولوش) شیروانی خانه، انبار و طویله را می‌پوشانند. از آن ریسمان، آویزه و زیر دیگی می‌بافند و از آویزه برای نگهداری ظروف غذا، هندوانه و کدو استفاده می‌کنند.
در همین رابطه مهیار خجسته یکی از شالیکاران استان گیلان در شهرستان شفت اظهار کرد: با شرایط فعلی، شالیکاری برای همه سخت شده و دلیل آن عدم همخوانی درآمد با هزینه تمام شده و زحمتی است که برای بالا آمدن ساقه های خوش عطر برنج متحمل می شویم.
وی با بیان اینکه چند نسل به صورت حرفه‌ای شالیکاری می‌کردیم، افزود: در بخش برنج از طریق بسیج سازندگی سعی کردیم کشاورزی اصولی را ترویج کنیم که با آزمایش خاک و کوددهی به موقع، محصول با کیفیت‌تری تولید کنیم ولی متاسفانه با هزینه‌های سرسام آوری که الان شالیکاران با آن مواجه هستند دیگر انگیزه ای برای پیگیری این مسائل باقی نمی ماند.
خجسته با اشاره به افزایش همه ملزومات کاشت، داشت و برداشت برنج، گفت: برخلاف تمام محصولات دیگر از جمله کود، سم و حتی دستمزد کارگری که رشد قابل توجهی داشتند قیمت برنج نسبت به سال قبل نه تنها افزایش نداشته بلکه حتی ۴۰ درصد نیز ارزانتر شده است.
این شالیکار با تاکید بر اینکه یکی از دلایل این امر واردات بسیار بی‌رویه‌ای است که در زمینه برنج های خارجی انجام شده است و برخلاف وعده‌های دولت همچنان هم وارد می شود، افزود: از کشاورزی که کود را گران‌تر حتی تا ۳۰۰ درصد نسبت به سال قبل می خرد تازه اگر کود اصل باشد زیرا کودهای تقلبی زیادی در بازار هستند چگونه انتظار می رود محصول خود را ارزانتر بفروشد.
خجسته ادامه داد: الان کشاورز روی یک گونی شالی یک میلیون و چهارصد هزار تومان ارزانتر از سال قبل می‌فروشد مگر چقدر درآمد داشته که این میزان ارزانتر هم بخواهد بفروشد؟ آنهم وقتی برخی محصولات حتی افزایش ۱۰۰ درصدی داشته و گران شده است و برای هر کارگر روزی یک میلیون تومان حق‌الزحمه پرداخت کرده است.
این کارآفرین عرصه کشاورزی با بیان اینکه امسال با توجه به تنش‌های آب و هوایی در فصل بهار، میزان برداشت برنج هم کمتر شده و این یعنی ضرر برای شالیکار، تاکید کرد: افرادی را می‌شناسم که بعد از سال‌ها شالیکاری می‌گویند برای سال بعد برنج نمی‌کارند و عده ای فرصت طلب نیز برای جبران ضرر خود برنج مرغوب را با محصولات با کیفیت پایین‌تر، مخلوط کرده و می فروشند.
وی افزود: اگر شالیکاران را درنیابیم، برنج‌کاری در گیلان نابود می‌شود و با این وضعیت نمی‌توان به دیگران حال خوش داد و ترغیبشان کرد که وارد این حرفه شوند و انگیزه ای می شود برای فروش زمین های کشاورزی آنهم برای خریداران خارج از استان که با تغییر کاربری، ویلا سازی می کنند.
خجسته تصریح کرد: خریدارانی خارج از استان می آیند و این اراضی را مفت و با نازل‌ترین قیمت می‌خرند و این در حالی است که ما برای هر کاری روی زمین از جمله قطع درخت باید مالیات بدهیم و هیچ کدام از این رفتارها با شعار حمایت از کشاورز همخوانی ندارد و عملا نفس های کشاورزی و کشاورزان به شمارش افتاده است.
وی افزود: وقتی می‌خواهیم در زمین آبا و اجدادی‌مان یک خانه بسازیم، مجوز نداریم حتی اجازه فنس کشی دور باغ را نمی دهند در حالی که افراد غیر بومی از خارج استان می‌آیند و در همسایگی ما ویلاهای لوکس می‌سازند و به کمیسیون ماده ۱۰۰ می‌روند و پولش را می‌دهند.
وی با بیان اینکه «محصول برنج سال ۱۴۰۱ کشاورزان روی دستشان مانده و آسیب دیده است و برنج ۱۴۰۲ هم روانه بازار شده است اما نمی‌توانند بفروشند»، عنوان کرد: کشاورزان به نمایندگان خود در مجلس و مسئولین اعتراض دارند؛ باید به وضعیت کشاورزان رسیدگی شود.
اسدالله عباسی، استاندار گیلان به تازگی در دیدار با محمدعلی نیکبخت، وزیر جهاد کشاورزی خواستار اجرایی شدن برنامه‌های حمایتی از قشر زحمتکش کشاورزان شد.
وی گفت: هم اکنون طی پیگیری ها و با مصوبه دولت از شهریورماه تا پایان آذرماه هیچ برنجی وارد کشور نمی‌شود و در استان گیلان هم به فراجا اعلام شد اجازه ورود برنج داده نشود.
مدیر کل پدافند غیرعامل استانداری گیلان نیز در حاشیه همایش یک روزه توسعه آبزی‌پروری با محوریت تغذیه، بهداشت و بیماری‌های آبزیان که روز گذشته در گیلان برگزار شد، با اشاره به پیگیری‌های لازم در خصوص دغدغه این روزهای شالیکاران استان، تصریح کرد: برنج یکی از محصولات پر اهمیت استان گیلان است و متاسفانه به علت وقفه‌ای که در خرید این محصول پر اهمیت ایجاد شد دغدغه‌ای برای شالیکاران شاهد هستیم و مسئولین استان در رده‌های مختلف با عزم جدی پیگیری رفع این مشکل هستند و امیدواریم به زودی این وقفه جبران شود.
ویشکائی با تاکید بر اینکه رفع مشکل شالیکاران در سطح استان و ملی در حال پیگیری است و بخشی از اقدامات انجام شده، گفت: امیدواریم روند این پیگیری‌ها به گونه‌ای باشد که علاوه بر حل مشکلات سالجاری، در سال‌های آتی نیز دچار مشکل مشابه امسال نشویم.
منبع: ایسنا
