تعزیه‌خوانی، بخش جدایی‌ناپذیر میراث ناملموس فرهنگی و مذهبی رهنان
تعزیه‌خوانی یکی از آیین‌های کهن و معنوی در فرهنگ عزاداری مردم اصفهان به‌ویژه منطقه ۱۱ این کلان‌شهر است که با گذشت قرن‌ها همچنان به‌عنوان میراثی ناملموس از دوران گذشته به یادگار مانده است؛ این هنر نمایشی در ایام محرم و صفر با شکوه و حرارت خاصی برگزار می‌شود و بیانگر حماسه عاشورا و واقعه کربلا است.
تعزیه فراتر از یک نمایش ساده، بازتابی از عمق اعتقادات مذهبی و فرهنگی مردم است که با استفاده از نمادها و نمادپردازی‌های خاص، مخاطبان را به دل واقعه کربلا و مفاهیم والای آن می‌برد.
مراسم تعزیه‌خوانی، اغلب در میدان‌ها یا تکایا برگزار و از ابزارهای سنتی همچون شمشیر، نیزه، دهل و شیپور برای زنده کردن فضای نبرد استفاده می‌شود.
بازیگران با لباس‌های سنتی که شامل جامه‌های سبز برای اولیا و لباس‌های سرخ برای اشقیا است، در نقش شخصیت‌های بزرگ واقعه کربلا، از جمله امام حسین (ع)، حضرت عباس (ع) و دیگر قهرمانان واقعه کربلا، به هنرنمایی می‌پردازند.
این نمایش‌ها گاهی تا وقایع مربوط به پیامبران و ائمه بعد از عاشورا نیز گسترش پیدا می‌کند، اما کانون اصلی آن همواره حوادث روز عاشورا و شهادت مظلومان کربلا است.
تعزیه علاوه‌بر جنبه‌های نمایشی، نقش بسیار مؤثری در انتقال پیام‌های معنوی و مذهبی به مخاطبان دارد، در این مجالس با بهره‌گیری از موسیقی سنتی و اشعار حماسی، تلاش می‌شود که عواطف و احساسات مردم به‌صورت عمیقی درگیر شده و آن‌ها را به تفکر و تأمل در پیام‌های عاشورا دعوت کنند.
ریشه عمیق تعزیه‌خوانی در فرهنگ و تاریخ مذهبی رهنان
رهنان یکی از مناطق قدیمی و با اصالت در غرب شهر اصفهان، همواره شاهد برگزاری آئین‌های مذهبی به‌ویژه تعزیه‌خوانی بوده است؛ تعزیه‌خوانی در رهنان ریشه‌ای عمیق در فرهنگ و تاریخ مذهبی این منطقه دارد و به‌عنوان بخشی از عزاداری‌های ماه محرم و صفر، جایگاه ویژه‌ای میان مردم این منطقه پیدا کرده است.
این آئین که همواره با شور و اشتیاق مردمی برگزار می‌شود، نقش مهمی در انتقال مفاهیم مذهبی و معنوی به نسل‌های جدید داشته و به‌نوعی نماد زنده‌ماندن فرهنگ عاشورا در میان مردم است.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد تعزیه‌خوانی رهنان این است که برخلاف بسیاری از مناطق دیگر که مراسم تعزیه چندین روز به طول می‌انجامد، در این منطقه تعزیه‌خوانی تنها به مدت دو روز در سال برگزار می‌شود؛ این محدودیت زمانی موجب شده است تا مراسم با دقت و نظم بیشتری برگزار شود و اهمیت ویژه‌ای به این دو روز داده شود؛ این دو روز بیشتر در ایام عاشورا و ۲۸ صفر برگزار می‌شود که اوج عزاداری و حزن مردم منطقه را نشان می‌دهد.
علاوه‌بر این، تعزیه‌خوانی در رهنان با ساختاری ساده و مختصر برگزار می‌شود؛ تعزیه‌های این منطقه با توجه به محدودیت زمانی و ضرورت برگزاری در مدت کوتاه، به‌صورت مختصر، اما پرمحتوا ارائه می‌شود؛ این رویکرد نه‌تنها از جنبه اجرایی موجب سرعت و هماهنگی بیشتر، بلکه تأثیر زیادی در جلب توجه مخاطبان و ایجاد حس همدلی و هم‌دردی در آن‌ها دارد. هرچند مدت این مراسم کوتاه است، اما مفاهیم عمیق و اثرگذار عاشورایی به بهترین شکل به مخاطب منتقل می‌کند.
از دیگر ویژگی‌های جالب توجه تعزیه‌خوانی رهنان، اجرای هم‌زمان چندین تعزیه در نقاط مختلف این منطقه است؛ با وجود فاصله‌های مکانی حدود یک کیلومتر بین محلهای اجرای تعزیه، هر یک از گروه‌ها با جدیت و تعهد به اجرای مراسم می‌پردازند و این فاصله‌ها خود به‌نوعی موجب شده تا افراد مختلف بتوانند در مراسم متعدد شرکت کنند؛ این هماهنگی مکانی و زمانی نشان از اتحاد و همبستگی مردم این منطقه دارد.
تعزیه‌خوانی اصلی در رهنان روز عاشورا و ۲۸ صفر، یعنی در اوج عزاداری‌های مذهبی مسلمانان برگزار می‌شود؛ عاشورا که نماد ایثار و شهادت امام حسین (ع) است و ۲۸ صفر که یادآور رحلت پیامبر اسلام (ص) و شهادت امام حسن (ع) است، در این منطقه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این دو روز نه‌تنها از نظر مذهبی، بلکه از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز تأثیرگذاری عمیقی بر مردم رهنان دارد.
مراسم تعزیه‌خوانی رهنان به شکل گردشی برگزار می‌شود؛ گروه‌ها و هیئت‌های مختلف تعزیه‌خوانی از محلهای به محله دیگر می‌روند و در هر گذر و معبری به اجرای تعزیه می‌پردازند؛ این نوع برگزاری آئین، پویایی و تحرک خاصی به مراسم می‌بخشد و به‌نوعی مردم را درگیر و مشارکت‌کننده در این آئین‌ها می‌کند؛ این ویژگی‌ها، تعزیه‌خوانی رهنان را به یکی از آئین‌های برجسته مذهبی تبدیل کرده است و آن را می‌توان به‌عنوان بخشی از میراث ناملموس فرهنگی و مذهبی این منطقه به‌حساب آورد.
تعزیه‌خوانی در رهنان قدمتی بیش از یک قرن دارد و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. این آئین مذهبی که در گذر زمان به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و دینی این منطقه شناخته شده است، هر ساله با شور و اشتیاق مردمی برگزار می‌شود.
نکته جالب توجه این است که نسخه‌های تعزیه‌خوانی رهنان، با دیگر نقاط کشور متفاوت بوده و این منطقه دارای نسخه‌های اختصاصی خود است؛ این تفاوت‌ها در متن‌ها و اجرای مراسم به نوعی بازتاب‌دهنده هویت ویژه و متمایز رهنان در عرصه تعزیه‌خوانی به شمار می‌آید.
هر سال این مراسم از حوالی ظهر آغاز می‌شود و تا شب ادامه دارد، با این حال در سال جاری به‌دلیل گرمای تابستان، آغاز مراسم به ساعت ۱۴:۰۰ بعدازظهر منتقل شد و تا ساعت ۲۲:۰۰ شب ادامه داشت؛ طی این مدت، بیشتر تعزیه‌ها به اجرا درآمدند و مردم رهنان با اشتیاق و احترام خاصی در این آئین شرکت کردند.
اجرای پیوسته و بدون وقفه تعزیه‌ها تا شب، نشان از تعهد عمیق مردم این منطقه به پاسداری از فرهنگ عاشورایی و زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره شهدای کربلا دارد
