فریده خدادادی-کشت فراسرزمینی، همان طور که از نامش پیداست، بهره برداری از منابع، عوامل ، ظرفیت ها و امکانات سایرکشورها برای تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز درراستای حفظ منابع تولید و ارتقای امنیت غذایی و سایر نیازهای کشور است.

به گزارش جهان اقتصاد؛ کشت فرا سرزمینی زمینه رونق تولیدات کشاورزی و ایجاد امنیت غذایی برای یک کشوررا فراهم می‌کند. از این‌رو، کشورهایی که ازمحدودیت منابع داخلی (آب و زمین) رنج می‌برند، توسط این روش و با اجاره اراضی در سایر کشورها، اقدام به تولید مایحتاج خود می‌کنند. البته کشت فراسرزمینی ظرایفی دارد که باید مد‌نظر مسئولان و تصمیم‌گیران قرار بگیرد؛ چراکه درغیر این‌صورت، همین مزیت‌ها می‌تواند تهدیدی برای امنیت غذایی کشور محسوب شود و باید توجه داشت که حرکت به سمت کشت فراسرزمینی نباید تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان را از برنامه‌ریزی بلندمدت برای تولید محصولات استراتژیک در داخل کشور غافل کند.

دراین زمینه باعلی قنادی اسلامی، کارشناس آب وانرژی به گفتگو پرداخته ایم که در ادامه می‏خوانید.

این کارشناس آب وانرژی با بیان این که اندیشه استفاده ازکشاورزی فرامرزی به دهه‏های گذشته بازمی‏گردد‏،اظهار کرد: این ایده به این دلیل به وجود آمد چون منابع آب و خاک در کره زمین نسبت به جمعیت، توزیع یکنواختی ندارند به همین دلیل برخی کشورها که دارای سرمایه‏های مالی بودند اما نسبت به زمین یا آب کمبود داشتند به فکر کشت‏های فرامرزی در جهت ایجاد امنیت غذایی کشورمبدا افتادند.

قنادی اسلامی افزود:این کاربه گونه‏ای صورت می‏گرفت که زمین‏هایی در کشورهای مقصد به صورت بلندمدت اجاره می‏شد و با سرمایه گذاری کشورمبدا، در کشور مقصد کشاورزی صورت می‏گرفت،این روش امروزه هم مرسوم است اما مشکل این موضوع کجاست؟ چرا که مشابه این کاررا در برخی صنایع از گذشته داشته‏ایم. به طورنمونه ارسال صنایع آلوده کننده با تکنولوژی پایین و سرمایه کافی از کشورهای توسعه یافته به کشورهای توسعه نیافته یا کمتر توسعه یافته از دهه‏های پیش مرسوم بود، در این حالت آلودگی مستقیم هوا و آب ناشی از تولیدات این صنایع به کشورهای مقصد انتقال می‏یافت و تولیدات هم بین هردو کشورمبدا و مقصد با نسبت‏های خاصی تقسیم می‏شد وعملا کشوری که پول کافی داشت از آلودگی در امان می‏ماند.

به گفته وی،امروزه کره زمین با مشکل گازهای گلخانه‌ای ناشی از مصرف بالای سوخت‏های فسیلی روبرواست به طوری که کل سیاره زمین را به خطرانداخته است. از طرفی کارشناسان متوجه این موضوع شده‏اند که آلودگی هوا و آب (اقیانوس‏ها و دریاها) اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر سایر کشورهای همسایه و حتی کشورهای دور،هم می‏رساند .

**انتقال سموم؛ خطر پنهان کشت فراسرزمینی

این کارشناس آب و انرژی بیان کرد: درکشاورزی فرامرزی قضیه کمی متفاوت است زیرا به کشاورزی به عنوان صنایع آلوده کننده نگاه نمی‏شود (البته موضوعاتی همچون مواد دفع آفات و سموم و انتقال آن به آب‏های زیرزمینی همیشه وجود دارد) اما زمانی که این کار در یک کشور فقیر و نیازمند صورت می‏گیرد،آن‏ها برای حفظ بقا مردم خود، جنگل‏ها و مراتع را به زمین‏های کشاورزی تبدیل می‏کنند زیرا منافع کوتاه مدت خود را که زنده ماندن است، می‏بینند. این امراگر متناسب با توان اکولوژیکی کشور مقصد نباشد،این کشوررا در سال‏ها یا دهه‏های بعد با بحران‏های مختلف ازجمله بحران آب و آلودگی آب‏های زیرزمینی مواجه می‏کند واین سوال که چرا اکثرا، مقصد کشاورزی فرامرزی، کشورهای آفریقایی و فقیراست خود تایید کننده این موضوع است. البته برخی کشورهای نسبتا ثروتمندهم به عنوان کشورهای مقصد بوده‏اند اما به دلیل برخورداری ازثروت، ملاحظات زیست محیطی و توان اکولوژیکی کشورخود را قربانی نکرده اند و کشاورزی در این کشورهای برخوردار از ثروت متناسب با توان اکولوژیکی آن‏ها است.

وی عنوان کرد: راهکاراصلی این است که سازمان‏های بین المللی، منابع مالی و تکنولوژی کافی را دراختیار کشورهای فقیر، برای تولید محصولات کشاورزی قرار دهند تا با درنظر گرفتن توان اکولوژیکی آن کشور، در تامین امنیت غذایی بشریت به صورت صادرات محصولات کشاورزی همکاری کند البته زمانی که این کاردرکشوری ثروتمند انجام شود که محیط زیست جزو مهمی از اولویت‏ها ودغدغه‏های مردم آن کشورباشد (نه به منظورحفظ بقا و زنده ماندن)، دراین صورت این کار می‏تواند منجر به رشد بیشتر هر دو طرف شود.نمونه آن سرمایه گذاری عربستان در استرالیا برای تولید محصولات کشاورزی است.

**شکل‌گیری استعمار جدید!

این کارشناس آب وانرژی بیان کرد: به نظرمی‏رسد، اگراندیشه کشت فراسرزمینی با رویکرد متناسب با پتانسیل اکولوژیکی نباشد و فقط بر پایه نیاز به تامین امنیت غذایی کشورهای مبدا باشد، نوعی استعمار جدید است که عواقب زیست محیطی بلندمدت آن به چشم کشورهای مبدا هم خواهد رسید، در این حالت کشورمقصد، منابع آب و خاک خود را برای حفظ بقا مردم سرزمینش با مدیریت غلط خود قربانی می‏کند و نام آن را قرارداد برد – برد می‏گذارد. این کارعلاوه بر این که اخلاقی نیست، بلکه عواقب زیست محیطی وناشناخته آن درآینده برای کشورهای مبدا هم مشکل سازخواهد بود.

قنادی اسلامی افزود:جالب این که چالش‏های کشت فراسرزمینی در کشورهای فقیر و نیازمند بدون ملاحظات زیست محیطی می‏تواند در دراز مدت باعث ازبین رفتن منابع طبیعی کشور مقصد شده که منجر به برهم خوردن تعادل اکولوژیکی و درنهایت کوچ اجباری مردم آن سرزمین به کشورهای مبدا دردهه‏های بعد شود،این چالش‏ها می‏تواند ابعاد مختلف زیست محیطی، اقتصادی اجتماعی و حتی امنیتی در دهه‏های بعد برای کشورهای مبدا ایجاد نماید.

به اعتقاد وی، بهتر است حاکمیت‏های کشورهای مختلف، در اندیشه پیاده سازی توسعه پایدارجهانی باشند. با این دیدگاه کره زمین یکپارچه دیده می‏شود اما درغیر این صورت مشکل ازیک نقطه از دنیا به نقطه دیگری از دنیا جابجا می‏شود.

وی تصریح کرد:به اعتقاد بنده لازم است، برای جلوگیری از سوء استفاده‏های احتمالی درمورد تخریب وعدم توسعه پایدارمناطق مقصد، سازمان‏های بین المللی با در اختیار گذاشتن سرمایه های لازم به کشورهای مقصد و دارای توان و پتانسیل اکولوژیکی متناسب با سرزمینشان، به صورت مستقیم یا به صورت نظارتی، در جهت امنیت غذایی جهان تلاش کنند.

**محیط زیست قربانی شماره یک فقر!

این کارشناس آب و انرژی گفت: شوربختانه در کشاورزی فراسرزمینی، زمانی که بحث نیازمالی درکشورهای فقیر به میان می‏آید، محیط زیست دیگر در اولویت این کشورها قرارنمی‏گیرد و حفظ بقا در اولویت اول آن‏ها است.

قنادی اسلامی بیان کرد: کشورهایی که اقتصاد ضعیفی دارند عموما نسبت به توسعه پایدار و متوازن در کشور خود ارزش زیادی قایل نیستند و عموما کشاورزی در آن کشورها متناسب با توان اکولوژیکی کشورخود نبوده و بیشتر به دنبال حفظ بقا هستند اما دردهه‏های آینده و نسل‏های بعدی آن‏ها حس می‏کنند که سرمایه و منابع طبیعی کشورشان درگذشته به هردلیلی به تاراج رفته است مگراینکه این کار زیرنظر سازمان‏های بین المللی، به دوراز نگاهی صرفا اقتصادی و بر اساس آمایش سرزمینی آن کشورانجام شده باشد.

 وی گفت: دردنیای امروزی مردم کشورهای ثروتمند بیشتردغدغه محیط زیست و توسعه پایدار را نسبت به کشورهای ضعیف دارند.

**تکرار تجربه تلخ آلودگی اقیانوس‏ها

این کارشناس حوزه آب و انرژی اظهار کرد: این که بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که باید به آب، به دید حاکمیت ملی و سرزمینی نگاه کرد دارای ایراد اساسی است و جالب این که در دوقرن گذشته با شروع انقلاب صنعتی همین اعتقاد نسبت به هوا ودریاهای مرزی کشورها وجود داشت که امروزه تغییرات اقلیمی و آلودگی اقیانوس‏ها نشان داد که این دیدگاه از اساس اشتباه بوده است.

قنادی اسلامی بیان کرد: مدیریت آب با نگاه ملی بودن آب درست نیست. متاسفانه در پروژه‏های بزرگ سدسازی‏های کشورهای همسایه هم دیده می‏شود. (در کشور ما حتی دیدگاهی که نسبت به آب و برخی منابع طبیعی وجود دارد از حدود ملی بسیار تنزل پیدا کرده و به قومی-استانی هم رسیده است .)

وی افزود: با توجه به افزایش جمعیت در آینده ، بشر باید به دنبال روش‏های جایگزین و نوینی برای تامین غذا و امنیت غذایی باشد.