دکتر امیرعلی رمدانی، مشاور سازمانی

در دنیای امروز «صادرات» از جمله فعالیت‌های دارای ریسک است و یکی از نگرانی‌های فعالین اقتصادی وجود ریسک‌‌های مختلف در فرایند صادرات می‌‌باشد که عدم کاهش یا مدیریت هر یک از ریسک‌های موجود، سبب عدم وصول وجه کالا و اخلال در روند صادرات و آسیب‌ها و ضررهای جبران‌ناپذیری خواهد شد. تاثیر ریسک‌های صادراتی بر بدنه بنگاه‌های اقتصادی به حدی است که به عنوان مثال عدم وصول به موقع مطالبات از سمت طرف خارجی سبب ناتوانی فعالان اقتصادی داخلی در انجام تعهدات مالی و نهایتا ورشکستگی خواهد شد که بی‌شک با مدیریت بهینه و بسترسازی مناسب، امکان به حداقل رساندن ریسک‌ها تحت عنوان مدیریت ریسک وجود دارد.

به طورکلی «صادرات» ایجادکننده فرصت‌های تجاری مطلوب برای فعالان اقتصادی است که این فرصت‌ها همواره چالش‌ها و خطراتی را به همراه دارد. اگرچه محیط‌های ابررقابتی و فضای تجاری بین‌المللی امروز به طور مستمر در حال تغییر و تحول است و مولفه‌های گوناگون فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و... بر روی آن اثرگذار می‌باشد، اما  به منظور تشویق صادرکنندگان و فعالان اقتصادی به توسعه فعالیت‌های صادراتی و کاهش نگرانی‌های آنان در این زمینه و همچنین ارائه پوشش‌های لازم به آن‌ها در مقابل ریسک‌های سیاسی و تجاری، دولت‌ها دست به اقداماتی در زمینه مدیریت ریسک می‌زنند که این امر سبب هموارتر شدن مسیر تجارت بین‌الملل نسبت به گذشته شده است اما با اینحال، همچنان ریسک‌های زیادی موجود است که برخی از مهمترین آنان عبارتند از «ریسک سیاسی»، ریسک قانونی، ریسک قرنطینه، ریسک نرخ ارز، ریسک عدم پرداخت، ریسک حمل ونقل. 

یکی از اقداماتی که دولت‌ها به منظور مدیریت چنین ریسک‌هایی انجام می‌دهند، ایجاد شرکت‌های بیمه اعتبار صادراتی است. به نقل از سایت «صندوق ضمانت صادرات ایران» این قبیل شرکت‌های بیمه عمدتاً وابسته به دولت و متکی به حمایت‌های مالی آن بوده و اغلب ریسک‌هایی را پوشش می‌دهند که معمولاً از سوی شرکت‌های بیمه تجاری قابل پوشش نیستند. در این راستا و به منظور تامین امنیت مالی صادرکنندگان ایرانی و در نتیجه توسعه موثر صادرات غیرنفتی کشور، صندوق ضمانت صادرات ایران با همکاری آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل)، به عنوان تنها شرکت دولتی بیمه اعتبار صادراتی وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال ۱۳۵۲ تاسیس گردیده و فعالیت خود را تحت نظارت مرکز توسعه صادرات ایران آغاز نمود.

این صندوق به پشتوانه حمایت‌های مالی دولت، علاوه بر پوشش ریسک‌های سیاسی و تجاری صادرات، با صدور انواع ضمانت‌نامه اعتباری، به تامین منابع مالی مورد نیاز صادرکنندگان نیز کمک می‌نماید. هسته اصلی فعالیت صندوق ضمانت صادرات ایران، پوشش ریسک‌های سیاسی و تجاری خریداران کالاها و خدمات ایرانی است. به طور متناظر، ارزیابی ریسک بانک‌ها و دولت‌های خارجی، بخش دیگری از فعالیت صندوق است. در این راستا صندوق، همچون سایر موسسات در سراسر جهان به ارزیابی این ریسك‌ها می‌پردازد. با توجه به اینکه چشم‌انداز این صندوق در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی دستیبابی به جایگاه برترین، حرفه‌ای‌ترین و اثربخش‌ترین ECA در سطح منطقه آسیای جنوب غربی می‌باشد، و ماموریت آن نیز حمایت و پشتیبانی از صادرات جمهوری اسلامی ایران از طریق: (الف): بیمه و تضمین اعتبارات و سرمایه‌گذاری‌های مربوط به کالاها و خدمات صادراتی و (ب): ایجاد تسهیلات‌ و سرمایه‌گذاری لازم به منظور توسعه صادرات با کمترین هزینه و با استفاده بهینه از منابع موجود است، لذا انتظار می‌رود که شاهد عملکرد مناسبی در سال جاری باشیم.