نفت خام در حال حاضر یکی از مهمترین مواد اولیه است که در بازارهای جهانی مبادله می‌شود که هم کاربرد انرژی دارد و هم برای ساخت مواد مختلف از آن استفاده می‌کنند که برآیند این دو مهم ، اگرچه اهمیت آن نسبت به گذشته به شدت تنزل پیدا کرده است اما هنوز یکی از مولفه‌های قدرت در دنیا محسوب می‌شود؛ در گذشته یکی ازقدرتمندترین مواد اولیه مصرفی در اقتصاد جهان، نفت بود و هرگونه تغییرات قیمتی آن عملا تغییرات زیادی در سایر بخشها و صنایع پایین دستی ایجاد می‌کرد. درحال حاضر مصرف نفت خام به صورت روزانه حدودا صدمیلیون بشکه در روز است.

علی قنادی اسلامی، کارشناس حوزه انرژِی، در گفتگو با خبرنگار جهان اقتصاد ضمن بیان مطلب فوق اظهار کرد: نفت خام به عنوان موتور محرکه اقتصادی در دنیا با گذشت نزدیک به دو قرن از استخراج اولیه آن، پس از انقلاب صنعتی و نیز دو جنگ جهانی، ابزاری موثر برای تسلط کشورها بر یکدیگر به حساب می‌آمد به طوری‌که پای قدرت‌های بزرگ جهان را به مناطق نفت‌خیز می‌کشاند.

وی افزود: در این بین شرکت‌ها و کارتل‌های مختلف بین‌المللی، به دلیل برخورداری از فناوری پیشرفته در زمان خود، تاثیر زیادی در کنترل قیمت نفت داشتند و در نهایت در دهه هفتاد تقریبا اوپک نقش اصلی را در کنترل قیمت و عرضه نفت برعهده گرفت. در نهایت پس از چندین دهه یکه تازی اوپک و کشورهای صادر کننده نفت، با وقوع انقلاب نفتی شیل در آمریکا، تصمیمات تاثیرگذار اوپک و غیراوپک کمرنگ شده و با افزایش میزان استخراج نفت شیل در آمریکا، عملا این کشور از وابسته بودن به نفت خاورمیانه خارج شد و بیلان نفتی در دنیای انرژی تغییر اساسی پیدا کرد.

وی بیان کرد: شیل، سنگ‌هایی متخلخل هستند که حاوی موادی است که می‌توان از آن طی فرآیندی، مواد هیدروکربنی استخراج کرد که این فرآیند فراکینگ نامیده می‌شود. نفت شیل به منابع غیرمتعارف نفتی موسوم است، کشف منابع شیل به گذشته  نسبتا دور برمی‌گردد ولی به دلیل هزینه‌های بالای استخراج، در مقایسه با منابع متعارف نفتی، امکان استخراج و استفاده نداشتند.اما به دلیل افزایش قیمت نفت در دهه گذشته و با رشد و پیشرفت تکنولوژی، امکان بهره برداری از نفت شیل ساده ترو اقتصادی‌تر گردید و در حال حاضر آمریکا با بیشترین میزان استخراج آن، رتبه اول را دارد.

قنادی اسلامی خاطرنشان کرد: قیمت نفت تقریبا همانند یک شمشیر دولبه عمل می‌کند. با کاهش قیمت نفت خام، نفت شیل به دلیل هزینه‌های بالای استخراج آن در مقایسه با نفت متعارف، به صرفه نبوده و منجر به تعطیلی میادین نفت شیل می‌شود که به نفع اوپک و کشورهای صادر کننده نفت است ولی در این حالت این کشورها به دلیل قیمت پایین نفت، سود چندانی نمی‌برند و با کاهش تولید خود سعی در بالا بردن قیمت نفت می‌کنند که مجددا با بالا رفتن قیمت نفت، میادین نفت شیل مجددا وارد رقابت شده چون اقتصادی می‌شوند. به گفته وی، تفاوت‌های اصلی بین نفت متعارف و نفت شیل میزان سیال بودن آن و نیز سبک بودن آن «از نظر میزان ترکیبات»است ؛انقلاب نفت شیل توانست آمریکا را در تولید نفت در دنیا اول کند و حتی عربستان را پشت سر بگذارد.

وی عنوان کرد: در گذشته دو رکن اصلی  توسعه و پویایی در هر جامعه، ثروت و قدرت بود که می‌توانستند به صورت منفرد عمل کنند اما امروزه این دو درهم تنیده شده‌اند که یکی از عوامل پیونددهنده آن می‌تواند انرژی باشد. در دهه‌های گذشته نفت به عنوان اصلی ترین منبع انرژی بود

وی تصریح کرد: نفت شیل توانست بیلان و موازنه برخی نقاط جهان را، در ابعاد مختلف، تغییرات اساسی دهد.جالب اینکه آمریکا و کانادا هر دو با هم سیاست کاهش وابستگی به واردات نفت و گاز را دنبال کردند و در این زمینه هم موفق شدند؛ البته یکی از نگرانی‌ها در خصوص نفت شیل مسایل مربوط به زیست محیطی است.شایان ذکر است یکی از پارامترهایی که روی قیمت نفت شیل تاثیرگذار است میزان گالن استخراج شده نفت به ازاء هر تن سنگ شیل است، البته با ارتقا تکنولوژِی و یا ادغام شرکت‌های بزرگ می‌تواند در آینده هزینه های نفت شیل را کاهش داد.

وی با اشاره به اینکه دو کشورآمریکا و کانادا،  به امنیت انرژِی که یکی از مولفه های توسعه اقتصادی پایدار است دست یافته اند نفت و گاز شیل عملا موازنه جدیدی در شکل گیری تعاملات بین کشورها ایجاد کردگفت :به عنوان مثال آمریکا با بالا بردن توان صادرات خود در ال ان جی، «به لطف نفت و گاز شیل»، حتی در حوزه دیپلماسی می‌تواند برگ برنده سیاسی روسیه را در صادرات گاز به اروپا، باطل و یا تبدیل به کارت اقتصادی کرده و یا حتی در زمینه اقتصادی هم به چالش بکشد.تاکید می‌کنم صادرات ال ان جی آمریکا به ژاپن، کره جنوبی، هند و ترکیه نیز شرایط بازار را در آینده می‌تواند تغییرات اساسی دهد.

وی اظهار کرد: برخی از کارشناسان نفتی اعتقاد دارند که نفت شیل به‌ دلیل پیچیدگی در استخراج و هزینه‌های آن، دارای ضعف‌های ساختاری هستند و از این جهت نسبت به این‌گونه شرکت‌ها امیدی برای پایداری آن در آینده ندارند اما واقعیت این است که تنها چیزی که نفت شیل را تهدید می‌کند منابع نفت متعارف یا هزینه‌های استخراج و ساختار حفاری آنها نیست بلکه تغییرات کامل دنیای انرژی از سوخت فسیلی به تجدیدپذیر و پاک در آینده است.

وی با اشاره به اینکه تامادامی که منابع نفت متعارف در جهان درحال یکه‌تازی باشد، نفت شیل هم همچنان بزرگترین تهدید برای اوپک و اوپک پلاس است گفت: عملا اوپک توانایی مدیریتی بازار نفت آنگونه که در دهه‌های گذشته را داشته دیگر ندارد، اوپک پلاس نوعی کارتل نفتی است که برای تنظیم و کنترل تولید و قیمت با اوپک همراهی می‌کند. با اینکه فقط کمی بیش از ده سال از تولد نفت شیل می‌گذرد، اما رقیب سرسختی برای کشورهای صادرکننده نفت شده است؛ یادآور می‌شوم اصطلاح غیر متعارف برای نفت شیل به دلیل پیچیدگی فرآیند استخراج آن است.

به گفته این کارشناس حوزه انرژی، آینده نفت شیل فقط به پارامترهای اقتصادی مرتبط نیست بلکه مولفه‌های غیر اقتصادی یا به عبارت دیگر فرا اقتصادی در آن نقش زیادی دارند، با ورود نفت شیل آمریکا به سبد انرژی در جهان، عملا آمریکا از بزرگترین وارد کننده و مصرف کننده نفت به ابرقدرت انرژِی در جهان هم تبدیل شد.آمریکا عملا با ورود شیل به بازار، توانست کارت برنده کشورهای نفت خیزو صادر کننده نفت را در معادلات سیاسی-اقتصادی بی اثر کند. یادمان نرود اهمیت خاورمیانه در چند سال گذشته نسبت به دهه‌های قبل بسیار کاهش پیدا کرده است.

نفت شیل حتی در هنگام بروز برخوردهای نظامی از جمله قطع شدن بخشی زیادی از نفت عربستان درجریان حمله به تاسیسات نفتی آرامکو در 2019، با افزایش تولید خود از افزایش قیمت جلوگیری کرد که اهمیت شیل در دنیای انرژی را نشان می‌دهد.

به گفته وی، پس از انقلاب نفت و گاز شیل در آمریکا، میزان تولید در این کشور بسیار افزایش یافته است و از مصرف این کشور  بیشتر شده است. که اینکار به لطف فناوری و سرمایه گذاری زیادی در حوزه نفت غیر متعارف بود.« مطابق نمودار شماره یک»

اینکه موقع مقایسه بین نفت غیرمتعارف شیل با نفت متعارف، فقط از خط کش اقتصادی برای مقایسه به موضوع نگاه کنیم کاملا اشتباه است زیرا انقلاب نفت و گاز شیل عملا تمامی موازنه‌های قدرت از نظر اقتصادی، سیاسی، اجتماعی وامنیتی در منطقه نفت‌خیز خاورمیانه و سایر نقاط جهان را تغییر داده و اینکه بعضی کارشناسان از قیمت بالای استخراج نفت شیل به عنوان شکست آن در آینده صحبت می‌کنند به نظر اینجانب، ناشی از نگاه محدود به آن است.

نظام‌های منطقه‌ای درخاورمیانه در ابتدا بر مبنای آب شکل گرفت ولی با ظهور نفت و نیاز مبرم به منابع انرژی در دهه‌های گذشته، نظامهای جدید ژئوپولیتکی «جغرافیای سیاسی»، بر پایه منابع انرژی «همراه با یارگیرهای نظامی-سیاسی و اقتصادی»، بین کشورهای منطقه صورت گرفت که با بی نیازی آمریکا به عنوان بزرگترین قدرت اقتصادی- نظامی جهان به نفت منطقه خاورمیانه و یا آمریکای جنوبی(ونزوئلا)، عملا ما در آغاز تغییرات نقشه سیاسی  بین کشورهای منطقه در یارگیری‌های جدید هستیم که این موضوع اهمیت نفت شیل را نشان می‌دهد.