حسن مرادی
استاد انرژی دانشگاه تهران
در طول یکماه گذشته عواملی روانی و بیرونی بازار جهانی نفت را با تلاطم روبرو کرده است. البته در این میان پارامترهایی بر این شرایط تاثیر گذاشته است.
ابتدا می توان به شرایط کنونی لیبی اشاره کرد. بر اساس توافقی که بین آزادی طلبان و دولت مرکزی صورت گرفته، گفته می شود صادرات نفت لیبی تا پایان سال، به ۱٫۵ میلیون بشکه برسد که این تعداد می تواند بر بازار جهانی تاثیرگذار باشد.مورد دیگر، تولید نفت شیل در آمریکا است که این کشور را به سوی بی نیازی از واردات نفت سوق می دهد و این مسئله خود یکی از خریداران عمده انرژی را از بازار خارج می کند.
در همسایگی، با وجود آنکه داعش نتوانسته به منابع نفتی اصلی در جنوب عراق دسترسی پیدا کند، اما تاثیر بسیاری بر مناطق شمالی به ویژه منطقه کردستان گذاشته است. این موضوع خود یکی از عوامل تشدید کننده نواسان قیمت نفت است.
در این میان کند شدن آهنگ رشد اقتصادی در چین به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کننده های انرژی جهان، رشد تقاضای انرژی در این کشور پایین آورده است و بحث پایان تعمیر و نگه داری پالایشگاهها در آسیا که عاملی برای عرضه نفت بیشتر به بازار استرا نیز نباید از خاطر دور کرد.
در بخش دیگر جهان اختلاف مسکو و کیف و مقابله کشورهای عضو اتحادیه اروپا و آمریکا، باعث وضع تحریمهایی بر علیه روسیه شد. دور جدید تحریم ها دامن شرکت های نفتی روسی را خواهد گرفت که مطمئنا جزو عواملی موثر بر شرایط بازار نفت خواهد بود.
البته با توجه به شروع فصل سرما و نیاز به عرضه بیشتر نفت، قیمت جهانی افزایش خواهد یافتو ما امیدواریم دوباره به قیمت صد دلار نزدیک شویم. این در حالیست که وزرای چند کشور عضو اوپک و آقای زنگنه هم پیش بینی کرده اند که اوضاع کنونی نگران کننده نیست. لذا بنظر می رسد این روند معکوس شود و اوضاع بازار به حالت گذشته باز گردد. با توجه به اینکه ۴۰ درصد بودجه سال ۹۳ بر اساس نفت بشکه ای ۱۰۰ دلار بسته شده است، چنانچه شرایط تغییر نکند، دولت ناچار به اصلاح بودجه خواهد بود. البته با توجه به آنکه بودجه پیش بینی شده در سالهای گذشته نیز محقق نشده بود. بر اساس صحبتهای دکتر روحانی بودجه های استانی تخصیص داده شده است و دولت نگران بودجه نیست. در دولتهای قبل، میزان درآمدها ی نفتی پیش بینی شده بر مبنای قیمتهای تصنعی مشخص که در این حالت ارزهای حدفاصل در صندوق ذخیره ارزی پس انداز می شد. دولت فعلی تلاش دارد با شفافیت و با قیمت واقعی نفت پیش برود.
در شرایط حاضر، برخی از کشورهای عضو اوپک به شرایطی که چند عضو خودمحور تعیین می کنند تن می دهند. کشورهایی چون عربستان از قواعد بازی عدول می کنند و وحدتی را که از یک بازار کالایی مورد انتظار است حفظ نمی کنند. این سازمان باید انسجام بیشتر داشته باشد و با تصمیماتش بازار جهانی را کنترل کند.