رسانه های محلی و اکوسیستم اجتماع (واکاوی جبهه رسانه ای تحریم اقتصادی)

برای آغاز بحث لازم می دانم طرح کلی این یادداشت را بیان کنم: می کوشم از یک منظر به موضوع نقش رسانه های محلی در شرایط حاضر جامعه نگاهی داشته باشم و از سوی دیگر به ویژگی های رسانه های محلی در جوامع شهری و روستایی پرداخته و در پایان به موقعیت رسانه های محلی متاثر از تحولات رسانه ای در عصر دیجیتال اشاره کنم. واقعیت این است که سطوح کلان حاکمیتی ما برای سیاستگذاری و مدیریت راهبردی رسانه در مناقشات و هجمه های رسانه ای برنامه و ستاد فرماندهی ندارد. یعنی عملا با یک تشر از جانب رهبران قدرت های جهانی امنیت سیاسی و اجتماعی ما دستخوش تغییر شده، روان و افکار بدنه جامعه پریشان و متزلزل گشته و فضا برای مانور دشمن فراهم می شود. وقتی صحبت از «ستاد فرماندهی رسانه ای» می کنم منظورم این است که در سطح قوای حاکمیتی باید مرجعی برای مدیریت راهبردی و عملیاتی مقابله با جنگ روانی و رسانه ای دشمن طراحی، ایجاد و سازماندهی شده و به اجرای خط مشی ها و دستورالعمل های مشخص بپردازد. متاسفانه در بخش های مختلف حکومتی هر نهاد و سازمانی برای خود رویه ای پیش گرفته است و نظام رسانه ای کشور برای مدیریت شرایط بحرانی دست پاچه شده و هیچ تمهید و برنامه یکپارچه، مشخص و تعریف شده ای ندارد. در شرایطی که کشور زیر آماج هجمه های سنگین سازمان یافته علیه خود است دولت همزمان با آغاز دور جدید از تحریم ها و تشدید مشکلات و چالش های اقتصادی حدود دو ماه است که سخنگو ندارد و درست در شرایط نابسامان اجتماعی و اقتصادی سخنگویش کناره گیری می کند و رئیس جمهور نیز با تعلل هنوز اقدام به تعیین و انتصاب سخنگوی جدید نکرده است. این مهم است که بدانیم سخنگوی دولت ریاست شورای اطلاع رسانی را هم عهده دار است و در هنگامه طرح ریزی های گسترده رسانه ها و اتاق های فکر مهاجمان و معاندان عملا خود را منفعل و خلع سلاح کرده است. دولت در خصوص هجمه های رسانه ای نه تنها راهبردی ندارد بلکه در این بزنگاه سخنگویی نیز ندارد تا بخواهد پاسخگوی نمایندگان افکار عمومی در قبال عملکرد خود بشود. برنامه های پیش بینی شده رسانه های مخالف گسترش نارضایتی و اعتراض های عمومی، ایجاد و سرایت فضای روانی، شکل گیری جریان های مخالف و ایجاد و گسترش انشقاق ها و تضادهای سیاسی است. به نظرتان در این اوضاع و احوال نبود سخنگو و همچنین مسئول شورای اطلاع رسانی دولت برای مدیریت شرایط از چه چیزی حکایت دارد؟ جز اینکه دولت، خود به استقبال تحریم رفته است؟! جالب است که بدانید اتاق های فکر جنگ رسانه ای و اقتصادی با ایران این سناریو را در قبال فشارهای ناشی از تحریم پیش بینی می کنند: الف) واکنش های خارجی ایران: - مختل کردن حمل و نقل جهانی از طریق تنگه هرمز و باب المندب - حملات به زیرساخت های عمومی و شرکت های خصوصی معارض با بهره گیری از توانایی ها و ظرفیت های قدرتمند سایبری - از سر گیری دوباره برنامه های هسته ای ب) اوضاع داخلی ایران: - شدت گرفتن رقابت ها و اختلاف های سیاسی (تقویت مخالفان رابطه با آمریکا) - فشار و سختی های اقتصادی، شکل گیری اعتراض ها و تظاهرات داخلی (برای گسترش نارضایتی و تقویت پتانسیل خیزش عمومی) بخش قابل توجهی از اقدامات بازدارنده و مقابله با دشمن با اتکا به قدرت نرم و سخت نظامی و سایبری بر عهده نیروهای نظامی است و دشمن بر آن واقف است. تلفیق اختلاف های سیاسی و اعتراض های مردمی نیز می تواند منجر به بهره برداری جریان های سیاسی از جنبش های اجتماعی شده و به تغییر رژیم منتهی شود. مدیریت جریان بازدارندگی این بخش بر عهده کدام یک از ارکان نظام است؟! اداره خردمندانه جامعه و زیست سالم در آن هیچکدام با شعار پیش نمی­رود. در یک نظام دموکراتیک حکومت و مردم در اندیشه و عمل در کنار هم مسئول و متعهد هستند. با اتخاذ تدابیر هوشمندانه باید سیاست ها، راهبردها و ترفندهای سیاسی - رسانه ای طرف های مخاصم را کشف کرد و فرماندهان، راهبران و پیاده نظام های آنان را شناخت و نباید با غفلت و نا آگاهی زمین بازی را به ماشین تبلیغاتی بیگانگان واگذار کرد. رسانه ها کارکردهای آموزشی، اطلاع رسانی و سرگرمی دارند. شبکه های تلویزیونی ماهواره ای و نیز رسانه های اجتماعی با کاربست برنامه های متعدد بر گسترش وهم و پندارهای غلط برآمده از فضای تهییجی - تبلیغی به جای تفکر و تامل متمرکز شده و در فضای موجود هر چه بیشتر مخاطبان و کاربران را در خلسه فرو برده و ذهن آنان را برای رفتارهای احساسی دست کاری می کنند. بنابراین چاره کار وجود راهبرد مشخص برای ناکام گذاشتن دسیسه های دشمنان است. این مهم تنها با گسترش آگاهی حاصل می شود اما امروزه ابزارهای ارتباطی بر مبنای مدیریت رسانه ای مهندسی شده با ایجاد حباب اطلاعاتی و پمپاژ غفلت بر ناآگاهی افراد افزوده و توهم دانایی را به وجود می آورند. در اینجا است که باید نقش رسانه های ملی و محلی بازتعریف شده و خود را برای توسعه اجتماعی و آگاهی بخشی عمومی آماده کنند. وقتی از جوامع محلی صحبت می کنیم در واقع از مناطق شهری و روستایی سخن می گوییم که در برگیرنده طیف متنوعی از افراد هستند که یک اکوسیستم (زیست بوم) را تشکیل می دهند. این زیست بوم نیازها، خواسته ها و مطالباتی دارد که از طریق مدیریت محلی تامین می شود. نظام حاکمیتی با ایجاد ادارات گوناگون که سازمان های ملی را نمایندگی می کنند خدمات رسانی به آنان را عهده دار است. چنین موقعیتی قطعا نیاز به تمهیدات متعددی دارد که در قالب سیاست های اجتماعی و اقتصادی تعریف و ترسیم می شود. رسانه های محلی با فعالیت متمرکز برای پوشش رویدادهای محلی و پرداختن به مسائل محیطی و مرتبط با اقشار مختلف اجتماعی در قلمرو جغرافیایی خود نقش مهمی در ایجاد انسجام اجتماعی بر عهده دارند. اگر یک رسانه محلی بتواند به درستی مسائل و چالش های موجود را شناسایی کرده و با طرح دقیق آنها به تحلیل، بررسی و واکاوی بپردازد و روحیه مطالبه گری و پاسخگویی را میان مردم و مسئولان هدایت کند آنگاه توانسته است رسالت خود را به شایستگی ایفا کند. رسانه های محلی انتقال دهنده و حافظ میراث فرهنگی و هویتی جامعه هدف خود هستند. این رسانه ها بیش از هر چیز باید سعی کنند مقهور رسانه های ملی و شبکه های اجتماعی نشوند و از فرهنگ و هویت خود صیانت کرده و در نشر و بسط آن بکوشند. رسانه های اجتماعی و ملی برای اشاعه فرهنگ بومی نیاز به پشتیبانی محتوایی مراجع محلی دارند که رسانه ها در کنار مراکز و تشکلاتی چون جامعه مدنی، نهادهای دولتی و موسسات فرهنگی و هنری در این راه سهیم و اثرگذار می باشند. پاسخگویی درست، به جا و به موقع به مخاطبان کلید آرامش و آسودگی جامعه برای حرکت در مسیر توسعه و آبادانی است. همه دغدغه های اجتماعی و اقتصادی را نباید رسانه های سراسری به دوش بکشند بلکه عمده چالش ها در محیط های محلی قابل حل و گشایش هستند و برای گسترش اطمینان و اعتماد عمومی و افزایش سرمایه های اجتماعی باید به رسانه های محلی بیش از همیشه توجه کرد. نکته دیگر این است که با دیجیتالی شدن امور جایگاه رسانه های محلی مورد سئوال قرار می گیرد که در این باره باید بگویم توسعه رسانه های دیجیتال و دیجیتالی شدن امور هیچ تهدیدی برای رسانه های محلی به دنبال ندارد بلکه انواع فرمت ها و ابزاهای جدید تقویت کننده این رسانه ها هستند و در راهبردهای رسانه ای باید به استفاده از ظرفیت های جدید رسانه ای توجه ویژه‌ای کرد و از آنها برای برنامه ریزی و ارتقای فعالیت ها بهره برداری شایسته داشت.