سه‌شنبه 27 اردیبهشت 1401افشار فتح‌الهی رئیس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم از مدیران باسابقه در حوزه صنعت، معدن و تجارت و البته مناطق آزاد کشور است؛ کسی که پیش از ورود به سازمان منطقه آزاد قشم، مطالعات کافی و بررسی‌های لازم را در جهت تبیین و احصاء مشکلات جزیره قشم داشته و با رویکرد برنامه‌محوری به میدان آمده است.

بی‌شک یکی از مهم‌ترین پروژه‌های عمرانی جزیره قشم پس از سال‌ها وقفه، احداث پل خلیج‌فارس است که برنامه‌ریزی‌های عملیاتی آن با شروع به‌کار افشار فتح‌الهی رقم خورده است.

طبق اظهارات وی؛ منطقه آزاد قشم شرایط ویژه و موقعیت ژئوپلیتیکی خاصی دارد که این منطقه را متمایز و متفاوت از سایر مناطق آزاد کشور کرده است‌. البته که جزیره قشم به اندازه کافی و وافی پتانسیل و ظرفیت حضور و بروز دارد؛ اما در طول سال‌های گذشته آنگونه که باید این موقعیت‌های مثبت، بالفعل نشده است.

از نگاه فتح‌الهی؛ نبود زیرساخت‌های لازم، عدم مدیریت صحیح و بی‌برنامگی‌، چندگانگی‌های مدیریتی و نادیده گرفتن توسعه جوامع محلی موجب عقب افتادن منطقه آزاد قشم شده است. امید است که در ریل‌گذاری جدید، با مدیریت اصولی و برنامه‌ریزی دقیق، حرکت این منطقه در مسیر درستی هدایت شود.

مدیرعامل جدید سازمان منطقه آزاد قشم تحقق تمامی برنامه‌ها را منوط به همدلی و هماهنگی کلیه مسئولان، دستگاه‌های اجرایی، بزرگان و شیوخ جزیره و جوامع محلی با سازمان متبوع خود دانست و یادآور شد همه برنامه‌ها با قید زمان در اختیار عموم قرار خواهد گرفت تا همگان بتوانند با نقد و بررسی این برنامه‌ها و ارائه پیشنهادات و ابتکارات خود، در ساخت جزیره‌ای زیبا و توسعه یافته با سازمان منطقه آزاد قشم مشارکت نمایند‌.

در ادامه، گفت‌وگوی ما را با جناب آقای دکتر افشار فتح‌الهی رئیس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم ملاحظه می‌فرمایید.

***محدودیت‌های کنونی مناطق آزاد نسبت به سال‌های گذشته

واقعیت آن است که محدودیت‌های مناطق آزاد کشور نسبت به 10سال گذشته بسیار زیاد شده است؛ این محدودیت‌ها در حوزه‌های مختلف حکمرانی، اقتصادی و... اتفاق می‌افتد. یکسری اصول درخصوص این مناطق وجود دارد که درواقع قانون تشکیل مناطق آزاد است و اساس این مناطق محسوب می‌شود.

مزیت مناطق آزاد نیز همین قوانین خاص و مترقی است، اما متاسفانه بسیاری از مزیت‌ها و اصول در شرایط فعلی از بین رفته است‌. اگر بخواهیم وضعیت کنونی مناطق آزاد را نسبت به 10سال گذشته یا در قیاس با زمان تاسیس این مناطق بررسی نماییم، خواهیم دید که به طور کلی مشوق‌ها و مزیت‌ها کم و محدود شده‌اند، ازجمله ورود کالا که به مناطق آزاد ممنوع شده است، در صورتی که واردات کالا به این مناطق هیچ‌گونه ممنوعیت و محدودیتی نداشت، به جز کالاهای ساخته شده در کشورهای متخاصم. این درحالی است که امروز حتی واردات خودرو و لوازم خانگی به مناطق آزاد ممنوع است، درحالی که چنین رخدادی در تعارض با قانون تشکیل مناطق آزاد محسوب می‌شود‌. همچنین بحث‌های معافیت‌های مالیاتی مناطق آزاد که با تصمیم مجلس شورای اسلامی نادیده گرفته شده است.

ما به عنوان دولت، به سرمایه‌گذاران قول و وعده‌هایی داده بودیم و فعال اقتصادی نیز بر مبنای قانون انتخاب خود را کرده و خوش‌بین به معافیت‌های مالیاتی و دیگر مزیت‌ها بوده است. سرمایه‌گذار پیش از سرمایه‌گذاری، از قصدش برای ورود به مناطق آزاد سخن می‌گفت، از اینکه می‌تواند سرمایه خود را با توجه به مزیت‌های موجود، به منطقه آزاد بیاورد‌، بهره‌برداری کند و سپس به‌دنبال صادرات برود. اما متاسفانه باید اذعان داشت نه تنها این مزیت‌ها برداشته شده، بلکه صرفا پوسته‌ای خالی از مناطق آزاد باقی مانده است. بنابراین درحال حاضر دیگر مزیتی نسبت به سرزمین اصلی وجود ندارد. اگر بخواهیم به این سمت برویم که مناطق آزاد واقعی نسبت به رقبای منطقه و حتی سراسر دنیا داشته باشیم، باید اصل این مناطق را احیاء کنیم و اساس را بر مبنای قانون چگونگی اداره مناطق آزاد بگذاریم؛ پس از آن می‌توانیم مدعی رقابت شویم و سهم ارزشمندی از صادرات کشور داشته باشیم‌‌.

جالب آنکه در شرایط فعلی انتظار ورود سرمایه‌گذار خارجی را هم داریم، غافل از آنکه وقتی سرمایه‌گذار داخلی رغبتی به سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد ندارد، چگونه می‌خواهیم نگاه سرمایه‌گذار خارجی را با همه محدودیت‌های دیگر همچون تحریم، به سمت مناطق آزاد جلب نماییم؛ درحالی که هیچ جذابیتی برای سرمایه‌گذار خارجی ایجاد نمی‌کند.

بنابراین امیدوار هستیم امسال که تدوین برنامه هفتم توسعه کشور صورت می‌گیرد، دولت و مجلس توامان تصمیم بگیرند و اصلاحی در این روند ایجاد کنند. برنامه هفتم توسعه بهترین فرصت است که حاکمیت تصمیم بگیرد که اگر مناطق آزاد را می‌خواهیم، باید متناسب با مناطق آزاد دنیا و قانون چگونگی اداره مناطق آزاد حرکت کنیم، اگر هم نمی‌خواهیم که کل این مناطق باید جمع شوند.

به هرحال مناطق آزاد را در کشور تشکیل دادیم و هزینه‌های زندگی مردم را بالا بردیم؛ اکنون هزینه زندگی به‌طور طبیعی در قشم نسبت به بندرعباس بالاتر است؛ این اتفاق وقتی می‌افتد که مزیتی برای مردم ایجاد شده باشد. اما از سوی دیگر هم دست و پای سازمان منطقه آزاد را می‌بندند و در عین حال انتظار ارائه خدمات دارند. لذا ضروری است که در سال جاری و در برنامه هفتم توسعه این موضوع تعیین‌تکلیف گردد.

***ارزیابی شرایط منطقه آزاد قشم

پیش از پذیرفتن مسئولیت سرپرستی سازمان منطقه آزاد قشم، مطالعات کافی را نسبت به این منطقه داشتم؛ هم در اسناد بالادستی و توسعه کشور و هم اساسنامه و اهدافی که برای تشکیل منطقه آزاد قشم پیش‌بینی شده بود، مورد بررسی و مطالعات قرار گرفت. بنابراین در همان ماه‌های ابتدایی، برنامه راهبردی منطقه آزاد قشم با تمرکز بر برنامه 4ساله(1404) و همچنین چشم‌انداز 8ساله(1408) را رونمایی کردیم. واقعیت آن است که یکی از اولین بخش‌های دولت سیزدهم بودیم که برنامه راهبردی ارائه دادیم.

با این برنامه، مسیر حرکت منطقه آزاد قشم برای 4سال کاملا مشخص است؛ نقدهایی هم کم و بیش به آن وارد شد، اما انتقاد اساسی که این برنامه را زیرسوال ببرد، تا به امروز به دست‌مان نرسیده است. لذا این برنامه قابلیت دارد که بتوانیم همچنان آن را اصلاح، تکمیل و برای اجرا آماده نماییم.

به صورت خاص اگر بخواهیم منطقه آزاد قشم را مورد ارزیابی قرار دهیم، باید بگویم که این منطقه با وجود ظرفیت‌های اقتصادی، فرهنگی، ژئوپلیتیکی و... که دارد، در سال‌های گذشته متناسب با آن رشد نکرده است. جزیره قشم ظرفیت‌های اقتصادی مطلوبی دارد، همچنین پتانسیل‌های بی‌بدیل گردشگری و...؛ به‌طوری که در نوروز1401 شاهد بودیم خیل عظیمی از هموطنان، جزیره قشم را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کرده بودند.

این جزیره فوق‌العاده زیبا دارای ظرفیت‌ها و مزیت‌های فراوانی است که متاسفانه متناسب با آن رشد نکرده و این یک اجحاف در حق این منطقه و مردم بوده است. برخی نیز این ذهنیت برایشان ایجاد شده که اراده‌ای برای توسعه جزیره قشم در کشور وجود ندارد، اما این تفسیر غلطی است که در ذهن برخی شکل گرفته است. رئیس محترم جمهوری در ماه‌های ابتدایی حضور بنده در سازمان منطقه آزاد قشم، به قشم تشریف آوردند و از صحبت‌های ایشان اینگونه برآورد شد که کاملا در بحث توسعه جزیره جدی هستند، همین‌طور در مسئله پل خلیج‌فارس که بیش از یک‌دهه است که متوقف شده، نگاه آیت‌الله رئیسی کاملا مثبت بوده و دستورات لازم را برای احیای این منطقه صادر نمودند. لذا ما هم درحال فراهم کردن مقدمات این اتفاق مثبت هستیم.

بنابراین باید اذعان داشت که اراده دولت به توسعه جزیره قشم است؛ البته رقبایی هم در منطقه وجود دارد؛ رقبای منطقه‌ای که شاید هیچ‌وقت خوشحال نشوند که ظرفیت‌های بالقوه قشم فعال گردد. اگر در حوزه‌های مختلف همچون نفت، گاز و انرژی، تجارت، صنعت گردشگری و فرهنگی این پتانسیل‌ها فعال شود، تبلور تمدن چندین هزار ساله را در قشم خواهیم داشت، اما طی سال‌های گذشته این مزیت‌ها نه به خوبی معرفی شده و نه ظهور و بروزی داشته است؛ اما اکنون اراده بر این است که ان‌شاءالله این اتفاق رخ دهد.‌

امیدواریم در کوتاه‌مدت با کمک مردم، کارشناسان و تحلیلگران حوزه اقتصادی بتوانیم قشم را به آن جایگاهی که شایسته‌ آن است، برسانیم. اعتقاد دارم اگر 50درصد ظرفیت‌های بالقوه قشم فعال شود، می‌تواند به یک مرکز تولید قدرتمند برای کشور تبدیل گردد. شکل‌گیری قدرت اقتصادی، فرهنگی، گردشگری، تبدیل شدن به هاب منطقه‌ای در حوزه ارتباطات بین‌المللی و نفت، گاز و پتروشیمی برای جزیره قشم قابل تصور است. این ظرفیت واقعی قشم است که امید داریم بخشی از آن در سال جاری احیا و فعال شود.