خبرگزاری ایکنا نوشت: حجت‌الاسلام والمسلمین علی عسکری، کارشناس امور دینی، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به گفته‌های اخیر برخی از مراجع تقلید درباره اشکالات وارده به برخی برنامه‌ها و مسابقات قمارگونه تلویزیونی، اظهار کرد: تلویزیون باید فضای جامعه را به سمت فرهنگ اسلامی – ایرانی ببرد؛ فرهنگی که داعیه‌دار آنیم و تاریخ آن را هم داریم. بسیاری از مسائل همانند حجاب که در ایران باستان هم بوده مورد تأیید اسلام هم هست اما امروزه تلویزیون به جای پرداخت به کاری که رسالت آن است، به دلیل مشکلات مالی یا اقتصادی که با آن مواجه است یا اسپانسرینگ، تقریباً اکثر برنامه‌هایش مشابه شرط‌ بندی شده‌اند.

تشابهات مسابقات تلویزیونی با بخت‌آزمایی

وی ادامه داد: الان شرایط بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی به گونه‌ای است که برای حضور در آن‌ها حتماً باید عضو یک ساختاری شوید که برای شما هزینه دارد. برای مثال باید پیامکی را برای مجموعه‌ای ارسال کنید و وقتی عضو شدید باید به صورت روزانه یا ماهانه حق عضویت پرداخت و در بازی‌های آن‌ها شرکت کنید اما شرکت در این بازی‌ها منوط به پرداخت پول است.

عسکری اظهار کرد: اگر هم برنده شدید، جایزه از همان پولی است که خود شما و دیگران پرداخت کرده‌اید، چراکه هزینه‌های این جایزه را خود آن‌ها پرداخت نمی‌کنند. در این شرایط با پولی که شرکت‌کننده‌ها وسط می‌گذارند جایزه برنده نیز پرداخت می‌شود و این دقیقاً مشابه مسابقات بخت‌آزمایی است که یک نفر براساس قرعه‌کشی برنده می‌شود و قطعاً این اقدامات از لحاظ شرعی ایراد دارد.

اشکال شرعی مسابقات تلویزیونی

این کارشناس امور مذهبی بیان کرد: آنچه مراجع محترم در مورد برنامه‌ای همانند «برنده‌ باش» فرمودند هم مصداق همین وضعیت است، چراکه باید اپلیکیشنی را نصب و سؤالاتی را خریداری کنید و با صرف هزینه‌ای به سطح پنج یا شش نفر هر دوره برسید تا در نهایت بتوانید در مسابقه تلویزیونی شرکت کنید و در آن مسابقه براساس توانمندی خودتان بین N تومان تا N تومان دیگر برنده شوید.

وی اظهار کرد: درست است که ظاهر این قضیه افزایش اطلاعات عمومی و مطالعه است اما واقعیت قضیه این است که این اقدام در حال راه انداختن فرهنگ خاصی در جامعه ما است و همه به دنبال این هستند که به میزان بیشتری در این مسابقات از جمله مسابقه پنج ستاره، مسابقه سه ستاره، مسابقه برنده باش و ... شرکت کنند، در حالی که چنین مسابقاتی بیشتر شبیه حقه‌هایی است که در داخل کازینوها و قمارخانه‌ها زده می‌شود.

عسکری یادآور شد: در چنین مسابقاتی ممکن است که برنده یا بازنده باشید و احتمال بازنده شدن شما هم زیاد است. قمار از آن دسته مسائلی است که در قرآن کریم صراحتاً در مورد حرمت آن بحث شده و در واقع قمار هم‌طراز شراب قرار گرفته است. در قرآن کریم در این مورد آمده است: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید شراب و قمار و بت‌ها و تیرهاى قرعه پلیدند و از عمل شیطان‌اند. پس از آنها دورى گزینید باشد که رستگار شوید». (المائده/ ۹۰). منظور از «میسر» در اینجا همان قمار است.

این کارشناس امور دینی بیان کرد: البته همه مسابقات تلویزیونی مصداق این وضعیت نیستند بلکه برای مثال در برخی مسابقات صرفاً هزینه پیامک شرکت در آن مسابقه را پرداخت می‌کنید. برای مثال در برنامه ۹۰ هر دفعه که برگزار می‌شد، یک نوع مسابقه نظرسنجی هم داشت که در آنجا برای دریافت جایزه، پولی پرداخت نمی‌کردید، بلکه صرفاً هزینه تماس و اظهارنظر را پرداخت و در قرعه‌کشی شرکت می‌کردید. البته به تصریح مسئولان آن مسابقه، مخابرات بابت این قرعه‌کشی‌ها هزینه‌ای دریافت نمی‌کرد اما اگر دریافت می‌کرد، آن هم اشکال شرعی پیدا می‌کرد.

آسیب صداوسیما به مقوله فرهنگ

وی ادامه داد: این وضعیت در چند سال اخیر رایج شده است چراکه در گذشته خیلی چنین مسابقاتی برگزار نمی‌شد. بخشی از این وضعیت به نگاه صداوسیما به تولید برنامه‌هایی در راستای سودآوری است اما باید توجه داشت که این تلویزیون قرار بود فرهنگ سازی در جامعه را توسعه دهد اما الان در حال آسیب به فرهنگ است.

عسکری اظهار کرد: بخش عمده‌ای از فرهنگ تجمل‌گرایی که در جامعه ما راه افتاده است به برنامه‌های تلویزیونی مربوط است. الان حتی خانواده‌های فقیر هم سعی می‌کنند که در منزل خود یک دست مبلمان داشته باشند. تاکنون ملاحظه نکرده‌ام که در برنامه‌ها و فیلم‌های تلویزیونی حتی آن شخصی که فقیر است در خانه‌ای زندگی کند که مبلی در منزل آن‌ها نباشد، در حالی که مبل حدود ۱۰ سال گذشته کالایی لوکس محسوب می‌شد اما الان تبدیل به کالایی عادی در خانه‌ها شده است.

تغییر سبک زندگی مردم

وی تأکید کرد: قبلاً جهیزیه‌ای که به دختر داده می‌شد شامل ضروریات زندگی وی بود اما اگر الان کاغذ و قلم را جلوی دختربچه‌ای بگذارید و از وی بخواهید که لیست جهیزیه یک عروس را بنویسد معمولاً یخچال ساید بای ساید، تلویزیون ال ای دی از فلان مارک معتبر، اجاق گاز، مایکروویو، ظرف‌شویی، لباس‌شویی و ... را خواهد نوشت. این در حالی است که بنده به یاد دارم که تا اوایل دهه ۸۰ تعداد زیادی از مردم از ماشین ظرف‌شویی استفاده نمی‌کردند و اصلاً جزیی از جهیزیه و وسایل اصلی زندگی نبود مگر در خانواده‌هایی که به لحاظ مالی بسیار متمول بودند اما امروزه تبدیل به بخشی از جهیزیه شده است. اگر امروز این وسایل سوپر اتوماتیک هم نباشد و از آپشن‌های مختلف بی‌بهره باشد اصلاً جذابیت ندارد. بنابراین باید بررسی کرد که چه اتفاقی در جامعه رخ داده است؟

عسکری ادامه داد: وقتی بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم صداوسیمایی که قرار بود نیازهای جامعه را منعکس شد اما امروزه رفاه زدگی را ترویج می‌کند و جالب این است که در این برنامه‌ها مشاهده می‌کنیم آدم‌هایی که متمدن، با فرهنگ و باسوادند معمولاً زندگی‌ راحت و خانه‌ شیکی دارند و در منزل آنها وسایل شیک و از برندهای برتر هست.

این کارشناس مسائل دینی اظهار کرد: چنین نمایش‌هایی در تلویزیون بر جامعه ما اثر می‌گذارد. این جامعه همان جامعه‌‌ای است که رسانه تبلیغات جنگ باعث می‌شد تا مادر به فرزند خود بگوید چرا در منزل نشسته‌ای و باید هرچه زودتر به جبهه بروی. رسانه‌ می‌تواند کمک‌رسانی را در مناطق زلزله زده را ترویج کند؛ کما اینکه در بسیاری از مواقع چنین کاری را هم انجام داده است. بنده نمی‌خواهم بگویم که صداوسیما همیشه بد عمل کرده بلکه موقعی که خواسته درست عمل کند، توانسته چنین کاری را انجام داده است.

وی یادآور شد: در زلزله کرمانشاه، صداوسیما و برنامه‌های آن کمک زیادی کرد و کمپین‌های مختلفی در برنامه‌های پرمخاطب تلویزیونی همانند خندوانه و ... شکل گرفت تا به زلزله‌زدگان، آسیب‌دیدگان و حتی در جاه‌های دیگر به زنان سرپرست خانوار و کودکان کار کمک کنند اما در مجموع چیزی که الان در رسانه ملی می‌بینیم این است که این رسانه برنامه‌های خود را براساس فرهنگ اسلامی تولید نمی‌کند.

تعدد شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی

عسکری درباره توجیهات مدیران صداوسیما مبنی بر لزوم درآمدزایی از برنامه‌های تلویزیونی به دلیل کمبود بودجه اظهار کرد: بنده قبول دارم که هزینه تولید ارزان نیست اما آیا به خاطر اینکه بودجه نداریم باید حتماً چنین برنامه‌هایی را تولید کنیم؟ از سوی دیگر الان تعداد زیادی شبکه تلویزیونی و رادیو داریم اما سؤال این است که چه نیازی به این همه شبکه داریم؟ متأسفانه تا الان به جای اینکه به کیفیت کار توجه کنیم معمولاً به کمیت توجه کرده‌ایم. وی با اشاره به معایب تعدد شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی ادامه داد: الان ۳۱ شبکه استانی در کشور وجود دارد اما اکثر برنامه‌های آن‌ها با کیفیت نیست. بیش از ۵۰ شبکه رادیویی نیز در کشور وجود دارند اما سؤال این است که چه لزومی دارد که این همه شبکه داشته باشیم. اساساً‌ مردم چقدر رادیو گوش می‌دهند؟ بنابراین بحث بنده این است که ابتدا نیازسنجی و سپس از راه‌های درست درآمدزایی استفاده کنیم.

تغییر نگاه مردم به مقوله موفقیت

عسکری گفت: وقتی تلویزیون برنامه‌های خوب و فاخر تولید کند، می‌تواند در کنار آن اقدام به جذب آگهی هم بکند، اما برخی برنامه‌های پرمخاطب همانند «عصر جدید» هم وجود دارند که جذابیت دارند اما معلوم نیست که در نهایت به دنبال چه چیزی هستند. در واقع معلوم نیست که می‌خواهند چه استعدادهایی را کشف کنند. چیزی که در این برنامه به جوان ما به لحاظ روانشناختی القا می‌شود این است که جوان باید دیده شود. لوگوی برنامه عصر جدید هم «جایی برای دیده شدن» است. منظور از این سخن این است که شما دیده نمی‌شوید.

این کارشناس مذهبی تأکید کرد: توجه یکی از نیازهای روانشناختی انسان است و این برنامه این را به ما القا می‌کند که به جوانان خود توجه نکرده‌ایم. البته بحث بنده این نیست که خیلی خوب هستیم و حکومت همه کارهای خوب را انجام داده، اما واقعیت این است که شرایط کشور در مقایسه با چند دهه قبل بسیار بهتر شده و از جمله امکانات ورزشی و تفریحی بهتر شده است؛ هرچند که باید شرایط از این هم بهتر شود اما نباید شرایط به گونه‌ای توصیف شود که اگر شما دیده شوید، خوب و اگر دیده نشوید بد است.

وی در پایان گفت: در واقع در اینجا از موفقیت با عنوان رسیدن به آن جایزه تعریف می‌شود. با این شرایط معنای زندگی جوان ایرانی را عوض می‌کنیم و به جای اینکه موفقیت وی را در موفقیت‌های دنیوی و اخروی توصیف کنیم، موفقیت وی را صرفاً در موفقیت‌های پولی تعریف می‌کنیم و معتقدیم اگر به آن چند صد میلیون تومان رسیدید، شخص موفقی هستید.