رئیس اتاق ایران در همایش ملی نقش و اهمیت قراردادهای تجاری در بازرگانی بین‌المللی تأکید کرد: با تغییرات سریع جوامع ضرورت دارد ابعاد حقوقی قراردادهای تجاری نیز به‌روزرسانی به مسئله داوری شود.

اتاق ایران آنلاین، همایش ملی نقش و اهمیت قراردادهای تجاری در بازرگانی بین‌المللی که برگزارکننده آن معاونت بین‌الملل اتاق ایران است، با حضور تعدادی از سفرا و رایزنان بازرگانی کشورهای مختلف برگزار شد.

غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران در این نشست با اشاره به اهمیت بالای قراردادهای بین‌المللی به دلیل تغییر و تحولات سریع فضای بین‌الملل گفت: اگر قوانین مربوط به این قراردادها به‌روزرسانی نشود تجار در مسیر خود با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد.

او افزود: اهمیت این موضوع برای ما ازاین‌جهت دوچندان است که ما در منطقه‌ای قرار داریم که تجارت با بسیاری از کشورها با ریسک‌پذیری بالایی برخوردار است و وجود تجار غیرحرفه‌ای در ایران و کشورهای منطقه کم نیست. متأسفانه عدم توجه این تجار غیرحرفه‌ای به ابعاد حقوقی قراردادها لطمات زیادی به تجارت دو طرف وارد کرده است.

شافعی با بیان اینکه موضوع اهمیت قراردادهای بین‌المللی با رشد توسعه مناسب و در مسیر سازنده روابط اقتصادی کشورها تناسب دارد و هم‌وزن است ادامه داد: بنابراین اگر به این مسئله در شرایط جدیدی که این تحولات، سریع رخ می‌دهد توجه نشود و شرایط جدید کشورها در انعقاد قراردادها مورد توجه قرار نگیرد اثرات منفی آن زیاد خواهد بود.

رئیس اتاق ایران با تأکید بر اهمیت مسئله داوری در قراردادهای بین‌المللی گفت: متأسفانه این موضوع آن‌طور که باید مورد توجه قرار ندارد. تجار ما خیلی وقت‌ها در شرایطی با اختلاف‌های تجاری روبرو هستند که یا برخی قرارداد ندارند و یا اگر دارند نحوه رفع اختلاف را در قرارداد مورد توجه قرار نداده‌اند. لذا کار حل‌وفصل اختلافات تجاری در این شرایط سخت می‌شود.

او در پایان گفت: ما در مسیر فعلی نمی‌توانیم به روش‌های گذشته بر قراردادهای بین‌المللی تکیه کنیم. مخصوصاً در شرایط فعلی تحریم ایران ویژگی‌های خاص این شرایط در قراردادها باید مورد توجه قرار بگیرد.

***قبل از انعقاد قرارداد تجاری طرف‌های قابل‌اعتماد پیدا کنید

مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه نیز با حضور در این همایش به نقش و جایگاه تجارت در تقویت روابط سیاسی با سایر کشورها اشاره و تأکید کرد: در قراردادهای تجاری حتی اگر معیارهای لازم هم دیده شود امکان بروز مشکل وجود دارد، بنابراین پیدا کردن طرف‌های قابل‌اعتماد نقش کلیدی دارد. این مهم می‌تواند از طریق سفارت‌خانه‌های ایران در سایر کشورها اتفاق افتد و افراد قابل‌اعتماد و خوش‌نام معرفی شوند.

او ادامه داد: نمایندگی‌های ایران در دیگر کشورها موظف هستند تا همکاری لازم را با سایر ارگان‌ها و به‌ویژه بخش خصوصی داشته باشند.

معاون دیپلماسی وزارت خارجه با بیان این مطلب که گاهی بروز اتفاقاتی مانند فعالیت‌های داعش در عراق که ۶ تا ۷ سال فعالیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در این کشور را مختل کرده بود، اتفاق می‌افتد، تصریح کرد: قرارداد بخشی از کار است. دراین‌ارتباط رایزنی‌ها باید اتفاق بیفتد تا آسیب‌های وارد شده به فعالان اقتصادی جبران شود. پس در قدم اول و پیش از اعتقاد قرارداد باید افراد قابل‌اعتماد را پیدا کنیم. در درجه دوم خود ما باید صادقانه جلو برویم.

صفری در بخش دیگری از سخنان خود به اقدامات و برنامه‌های وزارت خارجه در حوزه صادرات و واردات، پرداخت و ادامه داد: سیاست‌های وزارت خارجه در حوزه توسعه تجارت در همه حوزه‌ها مشخص و تلاش‌ها در راستای توسعه است. در همین راستا پیش‌بینی می‌شود صادرات در حوزه دانش‌بنیان‌ها تا پایان سال به ۲ میلیارد دلار برسد.

او همچنین از مذاکرات با کشورهای همسایه و منطقه به‌ویژه قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان و غیره خبر داد و تصریح کرد: تقویت مسیرهای ترانزیتی ایران جزو اولویت‌های ایران است و در این مورد با چین و سایر کشورها رایزنی کرده و خوشبختانه به نتیجه رسیده و تفاهم‌ها صورت گرفته است و سرمایه‌گذاری فاز اول در سرخس آغاز شده تا زیرساخت‌های حمل‌ونقل تقویت شود و فاز دوم در بندر انزلی دنبال خواهد شد. در واقع دنبال آن هستیم که کانتینرهای صادر شده از مسیر ایران، خالی برنگردند.

صفری طبق اعلام گمرک چین میزان صادرات ایران به این کشور را ۷ میلیارد دلار دانست که بیشترین حجم آن به صادرات سیب، مرکبات، آبزیان، پای مرغ و غیره مربوط می‌شود. این رقم جدای از صادرات نفت و مشتقات آن است.

بر اساس اظهارات این مقام مسئول با وجود رایزنی‌ها با چین برای امکان صادرات انواع کالا مانند میگو، مرکبات و غیره متأسفانه حجم صادراتی ایران به این کشور محدود است، گفت: چین علاقه بسیاری به زعفران ایران دارد. پس باید برای این بخش هم برنامه‌ریزی کرد؛ اما متأسفانه حجم کالاهای صادر شده محدود است و این مسئله درباره صادرات انواع مصالح ساختمانی به منطقه روسیه و قزاقستان و سایر کشورهای این حوزه نیز وجود دارد و صادرات در حجم اندکی صورت می‌گیرد. بتید اذعان داشت که فضا آماده است و باید از آن استفاده کرد. چراکه رقبای ایران منتظر نمی‌نشینند.

***به دنبال ایجاد اتاق‌های داوری با کشورهای هدف هستیم

علیرضا پیمان پاک رئیس‌کل سازمان توسعه تجارت در این نشست با تأکید بر اینکه متأسفانه اکثریت تجار ایرانی نقش و اهمیتی برای قراردادهای تجاری بین‌المللی قائل نیستند، بیان کرد: در شرایط فعلی تحریمی کشور که ارتباط بانکی ما با دنیا به‌خوبی برقرار نیست اهمیت این قراردادهای بین‌المللی دوچندان می‌شود. ارتباط تجاری ما با کشورهای مختلف ارتباط پرریسکی است. در کنار این مسئله ما به دنبال توسعه تجارت با این کشورها نیز هستیم و این نیاز به تعامل و انعقاد قرارداد تجار ما با تجار جدید این کشورهاست. لذا دیگر نمی‌توان بر بستر قدیمی قراردادهای تجاری حرکت کرد.

او با اشاره به الزامات ضروری این مسیر گفت: اولین مورد آشنایی با قوانین و مقررات کشور هدف است. در این راستا یکی از وظایف اصلی که برای مراکز تجاری تعریف کردیم ترجمه دقیق قوانین تجاری در کشورهای هدف است. این اسناد را در اختیار تجار خود قرار می‌دهیم تا آنها در مسیر درست تجارت وارد بازار شوند. بنابراین اولین اقدام تهیه بسته‌های دقیق از ابعاد و اسناد حقوقی تجارت کشورهای هدف با مشارکت سفارت‌خانه‌ها، رایزنان تجاری و مراکز تجاری برای ارائه به تجار خودمان است.

پیمان پاک افزود: گام دوم ایجاد کانال درستی برای انتقال این بسته حقوقی به تجار است که در حال حاضر وجود ندارد. در اینجا نقش اتاق ایران اهمیت زیادی دارد و ما به مشارکت اتاق ایران نیاز داریم.

او کاربری این بسته حقوقی را نکته مورد توجه دیگر برشمرد و ادامه داد: با مشارکت سفارتخانه‌ها، مراکز تجاری و بخش خصوصی باید درفت‌های قرارداد تهیه شود و به‌صورت تمپلیت در اختیار تجار قرار گیرد.

پیمان پاک با بیان اینکه به دنبال ایجاد مراکز ارائه خدمات حقوقی و وکالتی در بازار جدید برای تجار با مشارکت بخش خصوصی هستیم گفت: هدف این است که تجار ایرانی در زمان مواجهه با مشکلات حقوقی از این خدمات استفاده کنند. در این مراکز باید وکلای حاضر در کشورهای مقصد ارزیابی شده و اتاق ایران، سازمان توسعه و تجارت و سفارتخانه صلاحیت آنها را تأیید و در قالب یک لیست به تجار معرفی کنند.

او با اشاره به موضوع بیمه‌های صادراتی بیان کرد: صندوق ضمانت صادرات ما بخشی از این کار را قبول کرده و قراردادهایی را با بیمه‌های صادراتی کشور هدف منعقد کرده است. صندوق در یک سری کشورهای هدف با بیمه‌های صادراتی کشور مقصد قرارداد بسته است. تجار پارتنر تجاری خود را به صندوق صادرات معرفی می‌کنند و صندوق بر اساس قرارداد خود با بیمه صادراتی کشور هدف آن پارتنر را تأیید می‌کند.

پیمان پاک ادامه داد: ما ایجاد اتاق‌های داوری در برخی از کشورها را دنبال می‌کنیم تا در قالب وزارتخانه‌های دادگستری دو کشور به‌عنوان مرجع اصلی داوری شناخته شود تا داوری انجام شده توسط این اتاق، مورد قبول وزارتخانه‌های دادگستری دو طرف باشد.

او در پایان با اشاره به استفاده از شیوه‌های مدرن و به‌روز تجارت گفت: در این راستا مدتی است که ما بر روی قراردادهای هوشمند و کاربرد و استفاده از آنها در تجارت متمرکز شده‌ایم.

***راهکارهای انعقاد قراردادهای تجاری بین‌المللی

در ادامه، معاون بین‌الملل اتاق ایران با اشاره به اهمیت انعقاد قراردادهای تجاری، گفت: نباید فراموش کرد که پیش از هر اقدامی در تجارت باید قرارداد را امضا و بر اساس آن توافقات خود را با طرف مقابل دنبال کرد. وقتی معامله‌ای اتفاق افتد و قراردادی وجود نداشته باشد در هنگام بروز اختلاف تنها راهکار مراجعه به کشور هدف و استفاده از ظرفیت سفارت‌خانه ایران است که دراین‌بین تنها ۱۰ درصد امکان پیشبرد هدف وجود دارد. در کنار آن شروع یک دعوای حقوقی در کشور موردنظر را داریم که اولویت هر دستگاه قضایی حمایت از اتباع خود است که در نفس کار رخ می‌دهد و نمی‌توان مانع آن شد.

علیرضا یاوری افزود: هزینه‌های استفاده از وکلای کشور هدف نیز گاهی به‌صرفه نیست. پس دراین‌بین باید به جایگاه و نقش قرارداد تجاری توجه کرد. قرارداد دقیق، بیمه‌نامه تجارت بین‌المللی شماست و باید با اصول و شاخص‌های تدوین آن آگاه باشیم. در هر قرارداد علاوه بر اصول کلی، باید توافق‌های دو طرف قید شود. در واقع هر قرارداد طبق شرایط هر دو طرف تغییر می‌کند. از طرفی قوانین تجاری حاکم بر هر کشوری متفاوت بوده و باید ملاک عمل قرار گیرد.

او با اعلام این خبر که عراق نیز به‌تازگی عضو کنوانسیون نیویورک شده و بر این اساس می‌توان در قراردادهای تجاری با این کشور از امکان داوری بین‌المللی استفاده کرد، گفت: داوری تجاری بین‌المللی با داوری سرمایه‌گذاری و نظام دادرسی قضایی متفاوت است و هرکدام معیارها و اصول خاص خود را دارند. وقتی قرارداد تجاری منعقد شود و در آن از قوی‌ترین شیوه حل اختلاف یعنی داوری استفاده کنیم، محل، قانون حاکم بر فرآیند، زبان، تعداد داور و غیره را دو طرف انتخاب می‌کنند و ارزش آن نسبت به دادرسی قضایی، هزینه، زمان و قابلیت اجرای آن در کشورهای دیگر است.

معاون بین‌الملل اتاق ایران بی‌توجهی به توافق دو جانبه فعال ایران که با ۷۰ کشور مختلف وجود دارد را مورد توجه قرار داد و گفت: سرمایه‌گذاران ایرانی نسبت به این موضوع بی‌اطلاع هستند و در روند سرمایه‌گذاری خود از مزایای این توافق‌ها بهره نمی‌برند. البته باید توجه داشت که به دلیل تحریم شرایط برای سرمایه‌گذاری ایرانیان سخت شده و از طرفی رویکردهای ایران نسبت به پذیرش سرمایه‌های خارجی نیز بازدارنده است.

یاوری با بیان این مطلب که درست است تحریم‌های آمریکا علیه ایران محدودکننده هستند؛ اما بخش‌هایی وجود دارند که قابل تحریم نبوده و می‌توان در این حوزه‌ها فعالیت کرد، افزود: تحریم‌های آمریکا علیه ایران گاهی علیه یک فرد حقیقی و گاهی علیه یک موسسه و شخصیت حقوقی است. در همین بین معافیت‌هایی وجود دارد، برای مثال تجارت در حوزه، مواد غذایی، محصولات کشاورزی، صنایع کشاورزی، دارو و بخشی از صنایع دارویی مجاز است و برای این منظور باید از OFAC مجوز اختصاصی دریافت کرد تا به‌راحتی این نوع تجهیزات و محصولات وارد کشور شود. بر اساس این مجوز، دو طرف قرارداد و نوع کاربرد کالای مورد معامله مورد نظارت قرار می‌گیرد.

او یادآور شد: درست است حوزه‌های غذایی، کشاورزی و دارویی تحریم نیستند؛ اما به دلیل تحریم بودن بانک‌های ایران، نگرانی شرکت‌های خارجی از همکاری با شرکت‌های ایرانی و موضوعاتی ازاین‌دست لازم است مجوز اختصاصی از OFAK گرفته شود تا شرایط همکاری‌ها بهبود یابد.

معاون بین‌الملل اتاق ایران با اشاره به اینکه بانک خاورمیانه مجوز اختصاصی از OFAK دریافت کرده است، خاطرنشان کرد: این بانک در حال حاضر تبادلات مالی مربوط به همکاری‌های تجاری در حوزه غذایی، کشاورزی و دارویی را انجام می‌دهد. در مقابل، این راه برای بانک‌های سایر کشورها که علاقه‌مند به همکاری با ایران هستند نیز وجود دارد. این مجوز اختصاصی تاریخ انقضا دارد و به‌محض اتمام زمان آن باید درخواست تمدید ارسال شود. می‌توان این مجوزها را موردی گرفت و گاهی در برخی تجارت‌ها که نوع کالا و طرف مقابل مشخص است، مجوز یک‌ساله داده می‌شود.

او در بخش دیگری از سخنان خود نمونه‌هایی از قراردادهای تجاری که دقیق نبوده و دچار مشکل شدند، را تشریح و ایرادهای آنها را بررسی کرد.

***مهم‌ترین قابلیت اقتصادی ایران جمعیت جوان و تحصیل‌کرده است

در ادامه این سمینار علی سعدوندی اقتصاددان و استادیار بانکداری دانشگاه استرالیایی وولونگوگ با اشاره به برخی شاخص‌های جمعیتی و اقتصادی ایران بیان کرد: مهم‌ترین قابلیت اقتصادی ایران شاخص‌های جمعیتی است که اگر به درستی به آن توجه شود می‌تواند راهگشا باشد. اگرچه وضعیت جمعیتی ایران تغییر کرده است اما تا حدود 25 سال ثبات خواهیم داشت و بعد از آن دوباره به شدت متحول خواهد شد.

او با بیان اینکه تا سالهای 2040 و 2050 جمعیت ایران در سطح 96 تا 107 میلیون نفر تثبیت خواهد شد و بعد از آن رو به نزول خواهد گذاشت گفت: اگر ایران الآن بتواند مثل ژاپن، چین از این فرصت پنجره جمعیتی استفاده کند اقتصاد آن با جهش بالایی روبرو خواهد شد.

سعدوندی با اشاره به اینکه فرصت ایران برای استفاده از پنجره جمعیتی متفاوت از کشورهای مشابه دیگر است ادامه داد: 20 سال بعد از ایران، عراق وارد پنجره جمعیتی و 20 سال بعد از آن، افغانستان وارد این پنجره جمعیتی خواهند شد. لذا این سه کشور می‌توانند پنجره جمعیتی را 60 سال باز نگه دارند و این امر موقعیت ایران را برای استفاده از پنجره جمعیتی منحصر به فرد کرده است. اما متأسفانه به جای همگرایی جمعیتی و منطقه‌ای به سمت تقابل می‌رویم.

او با تاکید بر اینکه کشورها تنها در صورتی که بلوک قدرت به وجود بیاورند در این جهان جدید موفق خواهند بود، غرب، چین و هند را قدرت‌های برتر دنیای جدید خواند و گفت: تنها منطقه‌ای که نمی‌دانیم در دنیای جدید چه اتفاقی برای آن خواهد افتاد خاورمیانه است. اگر اتحاد تجاری در این منطقه اتفاق بیفتد خاورمیانه هم یکی از بلوک‌های قدرتمند دنیا خواهد شد. اما متأسفانه پیش بینی‌ها حاکی از این است که درگیری در این منطقه تشدید خواهد شد. اگر به سمت روندهای اتحادزا برویم به شدت به نفع کشورهای منطقه و اقتصاد آن خواهد بود.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه متأسفانه از سال 2010 به این سو روند شاخص‌های اقتصادی ایران معکوس شده و ما وارد روند اضمحلال شدیم ادامه داد: باید تهدیدها را به فرصت بدل کنیم. جمعیت جوان، تحصیلکرده و به ویژه زنان تحصیل کرده بهترین فرصت ماست. اکر این جمعیت و البته زنان وارد چرخه اقتصادی و کار شوند احتمال اینکه بتوانیم تا 2030 هر سال نرخ‌های بالای رشد اقتصادی را تجربه کنیم بالاست.

او تاکید کرد: نرخ زاد و ولد در روسیه و ایران بعد از تحریم‌ها کاهش یافته، این روند برای روسیه به مرحله خطرناک رسیده و برای ما یکی دو دهه آینده خطرناک خواهد شد.

سعدوندی گفت: تعداد دانشجویان در ایران به حداکثر رسیده و این‌ها می‌توانند کل دنیا را تغییر دهند. اما مهندس بیکار به هیچ کاری نمی‌آید.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه تغییر وضعیت زنان در ایران بزرگ‌ترین تغییر اجتماعی زپرپوستی در دنیا است گفت: ۷۵ درصد زنان در زمان انقلاب بی‌سواد بودند اما الآن تمایل ورود دختران  ۱۸ تا ۲۳ سال به دانشگاه حتی برتر از کشورهای صنعتی است. تغییر کیفی جمعیت ایران از نظر تحصیلات فوق‌العاده است و اگر روی فعالیت‌های استارتاپی و دانش‌بنیان به واسطه این مزیت تمرکز می‌کردیم وضعیت اقتصادی امروز ما متفاوت بود. اما در دو ماه گذشته متأسفانه دیدیم چه برخوردی با این مزیت شده است.

او با بیان اینکه اگر اجازه دهیم این جمعیت وارد اقتصاد شود ایران سرآمد در دنیا خواهد شد افزود: ایران در میان برزیل، مالزی، مصر و نیجریه از نظر نرخ مشارکت پایین‌تر ایستاده و مطلقاً از قابلیت‌های جمعیتی خود استفاده نکرده است.