پس از نزدیک به یک قرن

گروه امورزیربنایی-در سفر وزیر راه و شهرسازی به آلمان مذاکراتی درباره حضور شرکت‌های آلمانی در حمل و نقل و ترانزیت دریایی، مذاکره با فولکس واگن برای نوسازی کامیون‌های ایرانی و دیگر انواع حمل و نقل انجام شد. نکته قابل توجهی که در مذاکرات انجام شده دراین سفر خودنمایی می کرد بحث همکاری های ریلی میان دو کشور و یادآوری حضور موثر آلمان در شکل‌گیری راه‌آهن ایران توسط عباس آخوندی برای همتای ژرمنش بود. آخوندی در دیداری که در برلین برگزارشد با یادآوری این که قبلا شرکت‌های آلمان در ایران حضوری قطعی داشتند و در واقع راه‌آهن ایران حدود ۸۰ سال پیش به کمک آلمانی‌ها ساخته شد، گفت: امروز هم خیلی علاقه‌مند هستیم در حوزه راه‌آهن همکاری جدی داشته باشیم و حتما با دویچه‌بان کار خواهیم کرد و برنامه قطار چه باری و چه مسافری بین آلمان و ایران را بایدعملی کنیم؛ این کاری است که شدنی است. وی تاکید کرد: من امروز با دوستان در رابطه با صنعت حمل و نقل دریایی آلمان صحبت می‌کردم، به آنها گفتم که برای من از اجرای پروژه مهمتر داشتن همکاری حمل و نقلی و لجستیکی است. ما به شرکت‌های لجستیکی شما حتما خوشامد می‌گوییم؛ چه در حوزه هوایی، چه در زمین و چه در حوزه ریلی هر نوع مساعدتی لازم باشد در ایران برای شما فراهم خواهیم کرد. وزیر راه و شهرسازی ایران با تاکید بر این که در همین سفر مذاکرات جدی با GIZ برای گرفتن مشاوره در حوزه حمل و نقل ترکیبی انجام شده؛ ابراز امیدواری کرد که بتواند چنین همکاری را به شکل جدی‌تری با وزارتخانه آلمانی همتای خود داشته باشد. وی افزود: ما قطعا نمی‌خواهیم همکاری‌ها صرفا در حد شرکت‌های پیمانکاری بماند و می‌خواهیم در حوزه لجستیک بین دو دولت، همکاری‌های دولتی هم داشته باشیم هم در بحث مقررات و هم در بحث مدیریت و هم در حوزه بحث مشاوره.

اعلام  آمادگی راه‌آهن سراسری آلمان

از آن سو نیز وزیرحمل و نقل آلمان در پاسخ گفت: من سپاسگزاری می‌کنم از اطلاعات دقیق و جزیی که در اختیار ما گذاشتید و حتما می‌دانید شرکت راه‌آهن سراسری آلمان (دویچه بان) متشکل از قسمت‌های مختلفی است که زیر یک سقف کار می‌کنند. وی افزود: حتما مطلع هستید که دویچه بان در حوزه‌ای که جنابعالی ابتدا اشاره کردید یعنی در حوزه ساختارهای زیربنایی راه‌آهن و نیز در حوزه ناوگان فعال است. راه‌آهن سراسری آلمان‌ (دویچه بان) صددرصد دولتی است و این وزارتخانه نماینده مالک دویچه‌بان هست درمقابل دویچه بان. از این‌رو ما بسیار مایلیم که تماس نزدیک با دویچه بان در همه زمینه‌هایی که خدمتتان عرض شد بین ایران و دویچه بان برقرار شود. دعوت جنابعالی را با کمال میل می‌پذیرم و تلاش می‌کنم با نمایندگان دویچه بان دیدار داشته باشید.  اگر موافق باشید دفاتر ما متقابلا در مورد وقت این سفر برای کارهای مربوط به هماهنگی با یکدیگر تماس برقرار کنند.

تلاش های ناکام از زمان قاجاریه

اما نگاهی به تاریخچه همکاری های دو کشور نشان می دهد تمایل آلمان ها به حضور در راه آهن ایران به زمان قاجار و اوایل سال ۱۹۰۰ میلادی برمی گردد، البته تلاش هایی که به دلایل گوناگون ناکام ماند. بعد از دایر شدن سفارت آلمان در ایران بود که روابط اقتصادی بین دو کشور شکل گرفت و حجم صادرات آلمان به ایران رو به رشد گذاشت گرچه هنوز درمقایسه با حجم واردات ایران از روسیه و انگلستان بسیار ناچیز بود. در این زمان عمده رقابت بر سر احداث خطوط ریلی و جاده در ایران بین شرکت‌های آلمانی و روسی و همچنین فروش اسلحه به ایران مابین آلمان و فرانسه بود. مظفرالدین‌شاه نیز همان رویه ناصرالدین‌شاه را در پیش گرفت و خواستار حمایت آلمان در مقابل سایر دول اروپایی بود. سفر مظفرالدین‌شاه به برلین درسال ۱۹۰۲ با شکوه و تجملات ویژه‌ای بود، ولی دربار آلمان چندان استقبالی از وی نکردند. ازسال ۱۹۰۶ آلمان تلاش کرد خود را به صورت یک قدرت در ایران مطرح کند و آمادگی ایستادگی در برابر انگلستان و روسیه را نیز داشته باشد. حمایت از ایران در مناقشات مرزی با همسایه شمالی‌اش، تاسیس بانک در تهران، ایجاد شبکه راه‌آهن که ادامه راه‌آهنی بود که آلمانی‌ها در عراق کشیده بودند و همچنین میانجیگری درگیریهای مرزی ایران و عثمانی و مجبور ساختن ترک‌ها به عقب‌نشینی، از جمله این برنامه‌ها بود. این امیدواری در سال ۱۹۰۵ تحقق یافت و به یکی از شرکت‌های آلمانی عضو گروه بانکی شاوف هاوزن امتیاز بهره‌برداری از نفت شمال داده شد. تاسیس خط کشتیرانی آلمان در سواحل خلیج فارس دومین دستاورد آلمان در زمان زمامداری ویلهلم شتراسه بود. سومین دستاورد مهم آلمان تاسیس بانک در ایران بود. اما به رغم این اتفاقات، موضوع راه آهن همچنان در این میان ناکام ماند.

حمل و نقل ترکیبی در دستور کار ایران

عباس آخوندی در دیدار با وزیر حمل و نقل آلمان شرایط امروز ایران را اینگونه بیان کرد: برنامه‌ای که ما داریم در دو حوزه بحث زیرساخت‌ها است و بحث گسترش ناوگان حمل‌ و نقل. در برنامه‌های توسعه‌ای که داریم اجازه بدهید درباره حمل و نقل هوایی ابتدا توضیحاتی بدهم. در حوزه صنعت هوانوردی چند پروژه بسیار بزرگ داریم. اولین موضوع مورد بحث توسعه فرودگاه و شهر فرودگاهی امام خمینی در تهران است، که برای آن ظرفیتی حدود ۹۰ میلیون مسافر پیش بینی شده است. منطقه آزاد تجاری شهرفرودگاهی در زمینی به وسعت ۱۵۰۰ هکتار بنا شده و علاوه بر آن ۲۵۰۰ هکتار نیز برای منطقه ویژه اقتصادی در نظر گرفته شده است. این مجموعه در عین حال به سیستم‌های ریلی و سیستم‌های جاده‌ای مرتبط است. این یک پروژه در دست اقدام است و در حال حاضر فرانسوی‌ها در این پروژه به شکل جدی درگیرهستند. آخوندی افزود: در عین حال بحث نوسازی ناوگان و سیستم ناوبری هوایی ایران را داریم. در این زمینه با فرانسه برای نوسازی ناوگان هوایی وارد صحبت شده‌ایم و اولین قراردادی هم که توافق کردیم با ایرباس برای خرید ۱۱۸ هواپیما بود. هم‌زمان برای خرید ۲۰ هواپیمای دیگر نیز با ATR قرارداد امضا شده است. وی با بیان اینکه البته برای ۶ فرودگاه دیگر در شش مرکز استان‌ها هم با شرکت‌های فرانسوی و ایتالیایی صحبت کرده‌ایم، اظهار داشت: این فرودگاه ها حمل مسافر با ظرفیت ۵ تا ۱۰ میلیون نفر را پوشش می‌دهد. در این حوزه با بعضی از شرکت‌ها توافق‌نامه نیز امضا شده است. وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه اخیرا بویینگ هم به تهران آمده بود و با این شرکت هم مذاکرات جدی برای خرید هواپیما در دست است، افزود:در ارتباط با بحث صنعت ریلی استراتژی ما اتصال خطوط راه آهن ایران به تمام کشورهای همسایه است تا بتوانیم ارتباط ریلی در سراسر آسیا داشته باشیم. آخوندی در ادامه بحث به سراغ راه‌آهن رفت و گفت: بحث دوم راه‌آهن حومه‌ای در ایران است؛ با توجه به این که ما منطقه شهری بسیار بزرگی داریم و تهران به تنهایی بیش از ۸ میلیون جمعیت دارد، برنامه راه‌آهن حومه‌ای را برای تهران تعریف کردیم و برای سایر کلان‌شهرها نیز این برنامه را در دست طراحی داریم. وی ادامه داد: در حوزه حمل و نقل جاده‌ای هم اقداماتی بسیار گسترده در دست اجرا است. اصلی‌ترین بحث ما تکمیل ارتباطات با شبکه‌های بین‌المللی است تا به تمام کشورهای منطقه مرتبط شویم. وزیر راه و شهرسازی ایران افزود: در حوزه جاده‌ای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی را داریم؛ اعم از ناوگان باری و مسافری. پروژه‌ای داریم برای نوسازی ۶۵ هزار کامیون که در این زمینه با شرکت‌ها و کشورهای مختلفی مذاکره کردیم از جمله با فولکس واگن آلمان. آخوندی در حوزه دریایی با اشاره به این که آخرین پروژه‌ای که باید از آن یاد کند بحث توسعه بنادر ایران است؛ گفت: بندر هرمزگان بیش از ۸۰ میلیون تن ظرفیت در سال دارد. در فاز دوم این بندر پلتفرم آن آماده شده و برای خرید تجهیزات هم توافق کرده‌ایم. و یک بخش سومی دارد که کشورهای مختلف و شرکت‌های مختلفی برای سرمایه‌گذاری اعلام آمادگی کرده‌اند که آلمان هم از جمله انهاست.

ابراز علاقه همتای آلمانی از به کارگیری متحصصان کشورش در ایران

همتای آلمانی هم در این نشست، با اشاره به این که تحولی بسیار گسترده در پروژه‌های مختلف در برنامه وزارت راه ایران دیده شده است، گفت: در حالی که اجرای هر یک از پروژه‌ها خود چالشی برای یک وزراتخانه محسوب می‌شود، درک می‌کنم که جنابعالی علاقه دارید با شرکایی این برنامه‌ها را اجرایی کنید که در حوزه‌های مختلف دارای تخصص هستند و از تجربه‌های موفقی در این موضوع برخوردارند. وزیر آلمانی افزود: جنابعالی طیف شرکت‌های آلمانی حوزه‌های مورد نظرتان را خوب می‌شناسید و ما از سوی این وزارتخانه هم علاقه خاصی داریم که همکاری خوبی بین راه‌آهن سراسری آلمان و دولت جمهوری اسلامی ایران برقرار کنیم. وی افزود: در حوزه فرودگاهی هم با فرانکفورت می‌توانید تماس داشته باشید و با مدیریت فرودگاه مونیخ که از تخصص بالایی برخوردار هستند. آلمان سال‌هاست از نظر لجستیکی به عنوان قهرمان جهان شناخته می‌شود. معاون من درماه اکتبر همراه هیاتی که تخصصش لجستیک است به ایران سفر خواهد کرد و همراه آنها تعداد زیادی از متخصصان و شرکت‌های فعال در حوزه لجستیک به ایران خواهند آمد تا هم با وزارتخانه شما صحبت کنند و هم شرکایی را در ایران برای همکاری پیدا کنند. از این رو اگر امکان پذیرش از سوی وزارتخانه شما وجود داشته باشد، در ماه اکتبر می‌توانند توانایی‌های خود را در حوزه لجستیکی عرضه و معرفی کنند.