نرخ مطالعه درایران نسبت به دیگر کشورها مطلوب نیست
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در تازه ترین اظهارنظر در این زمینه با بیان اینکه نرخ مطالعه در ایران نسبت به دیگر کشورها، مطلوب نیست، گفت: با تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی مقرر شد فرهنگ کتابخوانی با استفاده از مشوقهای مادی و معنوی، در بین اقشارمختلف به ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان ترویج شود. البته سال هاست که مسوولان امر به صورت دستوری و سفارشی سعی در ترویج فرهنگ کتابخوانی دارند اما در عمل هیچ برنامه مدون و روشنی برای آن مدون نکرده اند.
به گزارش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سید عباس صالحی در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی که به ریاست حجت الاسلام والمسلمین «حسن روحانی» رئیس جمهوری برگزار شد، این مطالب را بیان کرد و همچنین، گزارشی از وضعیت کتاب و صنعت نشر و چاپ در کشور ارائه داد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در این جلسه گزارشهایی هم از برنامههای در حال اجرا در زمینه ترویج کتابخوانی در قالب برنامههای انتخاب پایتخت کتاب ایران، جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب و جام برنامه با من بخوان، باشگاههای کتابخوانی کودک و نوجوان و جشنوارههای کتابخوانی رضوی ارائه داد.
**سرانه مطالعه چیست؟
سرانه مطالعه در عامترین تعریف، میانگین مدت زمان مطالعه یک نفر در طول یک شبانهروز است. در سادهترین حالت میتوان میزان مطالعه همه افراد یک جامعه را با هم جمع و بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای در نظر گرفتهشده تقسیم کرد. برای اندازهگیری سرانه مطالعه، متوسط مطالعه در یک جامعه آماری را محاسبه کرده و به تمام جامعه تعمیم میدهند. البته عوامل دیگری نیز همچون تیراژ کتابها بر اندازهگیری سرانه مطالعه اثر دارد. پایین بودن سرانه مطالعه بر تولیدات فرهنگی و نویسندگان نیز به صورت عرضه و تقاضا اثر میگذارد. اما از نظر مفهوم آماری، اشاره به وضعیت یک متغیر یا شاخص نسبت به هر فرد در یک مکان خاص در یک دوره زمانی معین (بهطور معمول یکسال) دارد و نخستین کاربرد آن در علم اقتصاد بوده است که شاخصهایی نظیر تولید سرانه، درآمد سرانه، تولید ناخالص سرانه و تولید خالص ملی سرانه از آن بهره میجستند. چنین شاخصهایی حاصل کسری است که صورت آن جمع کل متغیر مورد بررسی و مخرج آن جمعیت ساکن در یک محل خاص است.
*
*رتبه واقعی ایران در مطالعه
گروتسک یک مفهوم رایج در شیوهشناسی طنز ادبی است و به سادهترین بیان، به معنی اختلاط شوخی و تراژدی بهکار میرود. آمارهای مطالعه روزانه در ایران از ۲ تا ۷۹ دقیقه متغیر است. به نظر میرسد که این اختلاف عجیب و غریب بیشتر از هر چیز نشاندهنده تقلای برخی مسئولان برای ارائه تصویری بهتر از مطالعه در جامعه از یکسو و تلاش برخی دیگر برای هرچه بیشتر بحرانیتر جلوه دادن واقعیت است.
یکی از مصادیق میزان رشد و توسعهیافتگی در هر کشوری ارتباط مستقیم با میزان مطالعه و ممارست کسب دانایی در فرهنگ است. این نکته که کتابخوانی تاثیر مهمی در زندگی افراد دارد بر کسی پوشیده نیست، افراد مختلف با مطالعه کتاب و بالا بردن سطح آگاهی، اطلاعات و بینش خود میتوانند زندگی بهتری برای خود داشته باشند و همچنین این آگاهی و توانایی و دانایی در رشد و توسعه کشور در بلندمدت موثر خواهد بود.
*
*مردم کشورهای اروپایی چقدر کتاب میخوانند؟
خانوادههای اروپایی به طور متوسط تنها ۱.۱ درصد از هزینههای مصرفی خود را به خرید کتاب، روزنامه و لوازم التحریر اختصاص میدهند و به طور میانگین کمتر از ۱۰ دقیقه در روز کتاب میخوانند.
براساس آمارهای منتشر شده در یوروستات، موسسه آمار اروپا واقع در لوکزامبورگ، در سال ۲۰۱۶ مردم این قاره حدود ۹۰ میلیارد یورو یعنی حدود ۰.۶ درصد از تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا را صرف خرید کتاب، روزنامه و لوازم التحریر کردند و بدین ترتیب سهم هر یک از ساکنان اروپا حدود ۲۰۰ یورو بود.
بر این اساس هزینههای تخصیص داده شده به خرید کتاب، روزنامه و لوازم التحریر کمتر از نصف هزینههای مسائل تفریحی و فرهنگی در میان مردم این قاره است.
یک نظرسنجی که در سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۵ در اروپا صورت گرفته نشان میدهد که شهروندان اروپایی روزانه کمتر از ۱۰ دقیقه کتاب میخوانند. بدین ترتیب مردم فرانسه با میانگین ۲ دقیقه مطالعه در روز کمترین و مردم استونی با میانگین ۱۳ دقیقه در روز بیشترین میزان کتابخوان را به خود اختصاص دادهاند.
**مردم روسیه چقدر کتاب میخوانند؟
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تغییر سبک زندگی مردم این کشور، فرهنگ کتابخوانی در زندگی مردم روسیه جایگاه خود را حفظ کرده است. طبق بررسیها، آمار مطالعه مردم روسیه در سال ۲۰۱۷ افزایش داشته است.
انگلیسیها نیز سرانه مطالعه بالایی در اروپا و جهان دارند، حتی اگر کتاب نخوانند خرید کتابهای جدید چاپشده به یک فرهنگ تبدیل شده است. مردم این کشور بیشتر به داستانهای جنایی علاقه دارند.حتی برخی از مردم این کشور دوست دارند در روز ۲ روزنامه مختلف را بخرند و بخوانند. فرهنگ کتاب و کتابخوانی یکی از همان داشتهها است که روسها همواره به آن افتخار میکنند. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تغییر سبک زندگی مردم این کشور، فرهنگ کتابخوانی در زندگی مردم جایگاه خود را حفظ کرده است. آگاهی از وضعیت کتاب و کتابخوانی در روسیه، علاوه بر ایجاد زمینه برای مطالعه تطبیقی و مقایسهای، به شناسایی زمینههای همکاری و گسترش مبادلات میان دو کشور در این حوزه، کمک خواهد کرد. روسیه از کشورهای پیشرو جهان در حوزه کتابخوانی محسوب میشود که از لحاظ نشر کتاب و کتابخوانی دارای ظرفیتها و پتانسیلهای قابل توجهی برای ایرانیان است.
در روسیه بیش از ۱۳۰ هزار کتابخانه وجود دارد که تعداد ۱۰۰۰ کتابخانه جزو پیشرفتهترین کتابخانههای دنیا و اروپا است. در حال حاضر فقط در مسکو بیش از ۴۲۰ کتابخانه عمومی و ۴۱۰۰ کتابخانه تخصصی وجود دارد که کتابخوانها برای مطالعه در آنها گرد هم میآیند.
طبق آمار آژانس فدرال چاپ و نشر روسیه در سال ۲۰۱۷، ۵۹ % روسها گفتهاند که دست کم هفتهای یک بار کتاب میخوانند و از این رو فدراسیون روسیه بعد از چین بیشترین آمار مطالعه را دارد. کشور اسپانیا نیز در جایگاه سوم قرار دارد. بر اساس نتایج این نظرسنجی در کشور چین ۷۰ % درصد مردم و در اسپانیا ۵۷ % کتاب میخوانند.
**مردم استونی رکورد دار سهم مطالعه در اروپا
مردم فرانسه با میانگین ۲ دقیقه مطالعه در روز کمترین و مردم استونی با میانگین ۱۳ دقیقه در روز بیشترین میزان مطالعه را به خود اختصاص دادهاند.
شبکه اروپایی یورونیوز گزارشی با موضوع میزان مطالعه نزد خانوادههای اروپایی منتشر کرده و در آن آورده است که خانواده های اروپایی به طور متوسط تنها ۱.۱ درصد از هزینههای مصرفی خود را به خرید کتاب، روزنامه و لوازم التحریر اختصاص میدهند و به طور میانگین کمتر از ۱۰ دقیقه در روز کتاب میخوانند.
این گزارش بر أساس آمار منتشره در یوروستات یا همان موسسه آمار اروپا در لوکزامبورگ، در سال ۲۰۱۶ است که طبق آن مردم این قاره حدود ۹۰ میلیارد یورو یعنی حدود ۰.۶ درصد از تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا را صرف خرید کتاب، روزنامه و لوازم التحریر کردند و بدین ترتیب سهم هر یک از ساکنان اروپا حدود ۲۰۰ یورو بود.