زهرا فولادی- کارشناس کارآفرینی// طبق بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اخیر ایشان با مسئولان نظام، ایشان، رکود و بیکاری را دو مشکل عمده کشور دانستند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بیان برخی راهکارها برای حل این دو مشکل، توجه به صنایع کوچک و متوسط را ضروری خواندند و افزودند: احیای این‌گونه صنایع، از بنیان‌های اقتصاد مقاومتی است و می‌تواند تا حد زیادی باعث تحرک اقتصادی و ایجاد اشتغال شود. حال با این مقدمه باید اذعان کرد یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی،همانگونه که از نامش پیداست «مقاوم» بودن اقتصاد است و در همین راستا وظیفه همه ما این است که سعی کنیم کشور را مستحکم و غیرقابل نفوذ، حفظ کنیم و نگه داریم.
کارآفرینی و ایجاد کسب و کار های کوچک و متوسط به عنوان موتورمحرکه توسعه اقتصادی و اجتماعی، نقش اساسی درفرآیند توسعه جوامع دارند.از آنجا که نمی توان اثر بنگاه های کوچک و متوسط را در رشد اقتصادی کشور ها نادیده گرفت، برای پیشرو بودن در این امر، کشورها اقدام به سیاستگذاری و برنامه ریزی های بلند مدت کرده و مشوق ها و شرایطی را به وجود می آورند تا از پتانسیل سازنده کسب و کارهای کوچک و متوسط برای رسیدن به رشدی پایدار استفاده کنند.
بر اساس تعریف وزارت صنایع و معادن و وزارت جهاد کشاورزی،بنگاه های کوچک و متوسط، واحدهای صنعتی و خدماتی (شهری و روستایی ) هستند که کمتر از۵۰ نفر کارگر دارند. بانک مرکزی ایران نیز کسب وکار های زیر ۱۰۰نفر نیروی کار را به عنوان بنگاه های کوچک و متوسط تلقی می کند.
با این حال اما چندی است درپی رکود کلی شکل گرفته در اقتصاد ایران، صنایع کوچک و متوسط نیز به دلایل گوناگون نه تنها از این بحران جان سالم به در نبرده بلکه به دلیل ضعف ذاتی این واحدهای تولیدی بیشتر از دیگر بخش ها دستخوش بحران شدند.
در این نوشتار راهبردهای توسعه صنایع کوچک و متوسط در ایران را به طور اجمالی بررسی کرده ایم که بخش هایی از آن از نظرتان می گذرد.
- کاهش وابستگی به نفت: اقتصاد ایران بصورت بارز و گسترده ای با شرکت های بزرگ دولتی و شبه دولتی تعریف می شود که بیش از ۸۰درصد اقتصاد کشور را تحت کنترل دارند. این امر به ویژه در مورد فعالیت های اقتصادی مربوط به استخراج، فناوری و تجارت نفت خام ، محصولات پتروشیمی و گاز طبیعی صدق می کند ؛ این فعالیت ها حدود ۸۰ درصد درآمدهای صادراتی ایران و حدود ۴۰ درصد بودجه دولت را تامین می کنند . این موضوع، وابستگی شدیدی در این بخش از اقتصاد و بخصوص شرکتهای بزرگ دولتی را ایجاد کرده است . در حالیکه بخش اعظم اقتصاد ایران متعلق به طبقه صنایع خرد، کوچک ومتوسط است.
- منطقی ساختن بازدهی در بخش های مختلف اقتصادی: مطالعات انجام شده روشن می سازد که بخش صنایع کوچک و متوسط ، محوریت اساسی در رشد اقتصادی ایران داشته و در پی آن توانای بالقوه زیادی برای ایجاد اشتغال دارد. لذا توجه به این بخش ، از طریق کاهش دادن رانت ها در دیگر بخش ها ضروری است.
- بستر سازی: بررسی بهترین عملکرد در اقتصادهای گوناگون (توسعه یافته، درحال توسعه، درحال گذار) نشان می دهد که برای دستیابی به یک بخش صنایع کوچک و متوسط شکوفا و پایدار، باید دوعنصر اصلی محیط کسب وکارفراهم شوند:
الف) یک ساختار حقوقی مناسب برای صنایع کوچک و متوسط که در حیطه وظایف دولت است.
ب) یک ساختار حمایتی نهادینه و مناسب برای صنایع کوچک و متوسط که شامل خدمات مشاوره کسب و کار، تامین عملیات ، آموزش، خدمات مالی وامثال آن است و در حیطه وظایف مشترک دولت و بخش خصوصی به شمار می رود.
شرکتهای کوچک از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار هستند و کارآفرینی، خلاقیت و نوآوری بیشتری درآن صورت می‌گیرد. این شرکت‌ها راحت‌تر می‌توانند خود را با تغییرات پرشتاب محیطی تطابق داده و نسبت به مولفه‌های محیطی همچون عوامل اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژی سیاسی و قانونی سریع‌تر واکنش نشان دهند.شرکتهای کوچک و متوسط تکنولوژی محور، بهترین مراکز برای جلوگیری و فرسایش مغزها، حمایت از مخترعان و محققان، تجاری کردن دستاوردهای آنان و استفاده از افراد خوش‌فکر برای ارایه نوآوری هستند و بهترین بستر را برای تربیت مدیران و نیروی انسانی متخصص و کارآمد مورد نیاز شرکتهای بزرگ فراهم می‌کنند.
امروزه صنایع کوچک و متوسط نیروی محرکه اقتصاد کشورها و منبع بسیار مهمی برای اشتغالزایی محسوب می‌شوند که نه‌تنها می‌توانند نیروی کار ناشی از رشد واقعی جمعیت را جذب کنند بلکه می‌توانند نیروی کارآمد مازاد شرکتهای دولتی ناشی از تعدیل اقتصادی یا خصوصی را نیز جذب کنند.
چندی است درپی رکود کلی شکل گرفته در اقتصاد ایران، صنایع کوچک و متوسط نیز به دلایل گوناگون نه تنها از این بحران جان سالم به در نبرده بلکه به دلیل ضعف ذاتی این واحدهای تولیدی بیشتر از دیگر بخش ها دستخوش بحران شدند.
