خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) نوشت: پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن‌ماه ۱۳۵۷ منجر به تحولاتی اساسی در تمام ساختارهای کشور و از جمله در اقتصاد ایران شد. اقتصاد ایران از فردای پس از انقلاب اسلامی، تحولاتی جدی را پشت سر گذاشته است که از جمله مهم‌ترین این موارد، تحریم‌های بین‌المللی و هشت سال جنگ تحمیلی بوده‌اند اما با وجود همه این مشکلات، در عرصه اقتصادی شاهد تحولاتی اساسی بوده‌ایم که بررسی این مسائل ضروری به نظر می‌رسد. در ایام دهه مبارک فجر بنا داریم در قابل سلسله‌مصاحبه‌ها و گزارشاتی به بررسی دستاوردهای اقتصادی انقلاب اسلامی ایران بپردازیم و در گام نخست به سراغ ابراهیم رزاقی، استاد بازنشسته اقتصاد دانشگاه تهران رفتیم که علاوه بر بررسی موفقیت‌های اقتصادی کشور در ۳۷ سال گذشته، به بیان برخی ضعف‌هایی اقتصادی در این دوران پرداخت که باید برای رفع آنها چاره‌ای اندیشید. رزاقی در ابتدا گفت: دستاوردهای اقتصادی انقلاب اسلامی را از دو منظر می‌توان بررسی کرد که یک مورد از جهت جهان‌بینی اقتصادی و دیگری از بُعد عمل اقتصادی است. شعار اولیه انقلاب اسلامی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بود بنابراین استقلال اقتصادی مسئله‌ای بسیار حیاتی است و نکته بسیار مهم‌تر این است که در اصل ۴۹ به این مسائل اشاره شده است. وی ادامه داد: در وصیت‌نامه امام(ره) هم به اهداف اقتصادی اشاره شده و الگوی اقتصادی شاه نقد شده است. امام خمینی(ره) معتقدند که ثروت اگر مشروع هم باشد باید در تولید صرف شود بنابراین نوعی جهان‌بینی اقتصادی به ما ارائه می‌دهند؛ برخلاف برخی جهان‌بینی‌ها که معتقد به واسطه‌گری، دلالی، احتکار و واردات هستند که البته بعد از فوت امام(ره) این نگاه اقتصادی رواج پیدا کرده است. رزاقی افزود: امام خمینی(ره) می‌فرمایند وقتی کالای ایرانی وجود دارد، چرا باید کالای خارجی مصرف کنیم؛ بنابراین در این جهان بینی، واردات و مسائلی همانند احتکار را نفی شده و در این وصیت‌نامه، مهمترین جهان‌بینی‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران را بیان می‌کنند. این استاد بازنشسته اقتصاد دانشگاه تهران یادآور شد: ایشان بیان می‌کنند که خودشناسی، خودکفایی و استقلال در تمام زمینه‌ها باید پیگیری شود. این جهان‌بینی در کمتر تفکرات توسعه‌ای مورد توجه قرار گرفته است. موضوع دیگر، اقتصاد مقاومتی است که از اسم آن هم پیداست که در عرصه اقتصاد، مقاومت و ایستادگی باید منجر به استقلال شود. وی با اشاره به موفقیت در عرصه صنایع دفاعی گفت: در آن دوران ما تقریبا همین جهان‌بینی و اندیشه را پیگیری می‌کردیم و به همین دلیل در عین تحریم‌های بین‌المللی، صنایع دفاعی را پدید آوردیم و اقدامی افتخارآمیز انجام داده‌ایم که اگر این صنایع نبود تاکنون بسیار مورد حمله قرار گرفته بودیم. رزاقی ادامه داد: فعالیت دیگر در عرصه صنایع سنگین بود. در این دوره، وزارت صنایع سنگین ایجاد شد و صنایعی همانند آذرآب، صنایع ذوب آهن، آلومینیوم و مس به وجود آمد و صنایع ماشین‌سازی از دیگر دستاوردهای اقتصادی انقلاب بود. این کارشناس مسائل اقتصادی به موفقیت در عرصه صنایع کوچک اشاره کرد و گفت: اقدامات دیگری هم انجام شد که از جمله صنایع کوچک بسیار زیادی زیر نظر دولت پدید آمد که تحت تأثیر اندیشه‌های اقتصادی حضرت امام(ره) بود. این صنایع کوچک، تولید انواع قطعات را شروع کردند و اشتغال‌زایی فراوانی هم در پی داشت. وی یادآور شد: در سال‌های ۱۹۸۰ بحران عمیق اقتصادی در غرب رخ داد. آنها اسم این بحران را جهانی‌سازی اقتصاد گذاشتند و الگویی هم ارائه دادند که همه نهادهای اقتصادی دولتی باید خصوصی شده و سیاست‌های اقتصادی صندوق بین‌المللی پول پیاده شود. رزاقی افزود: اکثر قریب به اتفاق کشورهای جهان این روش را قبول کردند چون بدهکار بودند و صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی به آنها وام می‌دادند. ما در این دوران بدهی نداشتیم اما این روند را قبول کردیم. وی ادامه داد: هدف این سیاست‌ها، توسعه بخش خصوصی و کوچک کردن بخش دولتی و تثبیت مزد و حقوق بود اما در شرایط تورمی، این موضوع باید به گونه‌ای اداره شود که با توجه به تورم، قدرت خرید کاهش پیدا کند که در دولت دوران جنگ تحمیلی این روند پیگیری شد اما در دولت بعدی تا حدودی قدرت خرید بالا رفت اما باز هم متناسب با تورم نبود. این استاد بازنشسته دانشگاه تهران عنوان کرد: در طی این دوران، مزدبگیران به زیر خط فقر رسیده‌اند چون خط فقر را ۲ میلیون و دویست هزار تومان حساب کرده‌اند. همچنین چون تمام بازنشستگان، در هنگام بازنشستگی، قدرت خرید و دستمزد آنها متناسب با تورم بالا نرفته است، همگی فقیر محسوب می‌شوند. رزاقی به عدم وجود مناقصه‌های صحیح و شفاف اشاره کرد و گفت: بنابراین هرچند برخی فعالان اقتصادی وضعیت مناسب‌تری دارند اما برخی سیاست‌های غلط اقتصادی، منجر به فقیر شدن تعداد زیادی از حقوق بگیران شده است. این فقیرسازی در نتیجه خصوصی‌سازی‌هایی رخ داد که در شرایط مناقصه نبود بلکه براساس مذاکره رخ داد. وی ادامه داد: این وضعیت از زمان شروع خصوصی‌سازی تاکنون ادامه داشته است؛ چراکه هدف بازدهی اقتصادی نبوده است بلکه عده‌ای با سرعت زیاد پولدار شده‌اند و این دقیقا برخلاف اصل ۴۳ قانون اساسی است. چون اصل ۴۳ قانون اساسی می‌گوید که دولت موظف است برای همه مردم، شغل، مسکن، خوراک، پوشاک، بیمه، درمان، بهداشت و آموزش فراهم کند اما هیچکدام از دولت‌ها این وظیفه را به خوبی انجام نداده‌اند. رزاقی اظهار کرد: به عنوان مثال در ابتدای انقلاب، بالغ بر ۹۰ درصد مزدبگیران استخدام رسمی بودند اما الان این میزان قراردادی هستند؛ یعنی سیاست‌هایی که در شرایط پس از فوت امام(ره) آغاز شد تاکنون ادامه داشته و در این مدت صرفا سیاست‌های لیبرالی سرمایه داری پیگیری شده است. این کارشناس مسائل اقتصادی به موفقیت در عرصه صنعت پتروشیمی اشاره کرد و گفت: قرار بود ما وابسته به نفت نباشیم اما کماکان به نفت وابسته هستیم. صنایع پتروشیمی ایجاد شده اما این صنایع مواد خام برای صادرات تولید می‌کنند. تولیدات این صنایع مناسب است و این دستاور اقتصادی بزرگی است اما ارزش افزوده بالایی ندارد بنابراین از لحاظ مواد اولیه، وابستگی به بازار جهانی کماکان ادامه دارد. وی ادامه داد: همچنین چون اقتصاد خصوصی شده است، دولت دیگر توان انجام عمل اقتصادی درخوری ندارد، در حالیکه طبق قانون اساسی، اقتصاد ایران، نه سوسیالیستی و نه سرمایه‌داری است و بخش دولتی باید مواردی صنعت ماشین‌سازی که بخش خصوصی سراغ آن نخواهد رفت چون سود کمی دارد را مورد توجه قرار دهد. رزاقی تأکید کرد: بسیاری از این صنایع که در اول انقلاب ایجاد شده، یا تعطیل یا واگذار شده است و یا سودآوری لازم را ندارند چون بالاترین سودآوری در واردات است که دولت با ارائه دلار ارزان به این مسئله دامن می‌زند. این کارشناس مسائل اقتصادی اظهار کرد: چون دلار ارزان است، هرکس به دلار دسترسی پیدا کند می‌تواند سه برابر آن درآمد داشته باشد اما موقعی می‌تواند به این درآمد دست یابد که کالا وارد کند و هنگامی‌که کالا وارد شود، مسلما مشکلات خاص خود را دارد اما چون سودش بالاست، می‌تواند حتی با قاچاق وارد کند. وی به رواج پدیده قاچاق اشاره کرد و گفت: در چنین شرایطی انواع مفاسد اقتصادی پدید می‌آید و نتیجه این امر این است که همه به این فکر می‌کنند که باید تبدیل به واردکننده شوند و اکنون حدود ۸۰ هزا واردکننده رسمی وجود دارد؛ غیر از کسانی‌که به عنوان مسافر، کالای قاچاق را وارد کشور می‌کنند. رزاقی ادامه داد: دولت‌ها ناظر این مسائل بوده‌اند و علاوه بر اینکه با دلار ارزان به این مسائل دامن زده‌اند و هنوز هم ادامه دارد، منجر به بیکاری حدود ۱۲ میلیون نفر شده‌اند. همچنین حدود ۱۵ هزار روستا از جمعیت خالی شده است و ۱۲ هزار روستا هم زیر بیست خانوار جمعیت دارند و در شُرُف خالی شدن هستند؛ چراکه دولت با دلار ارزان، مواد اولیه را از خارج از کشور وارد می‌کند و تولید در داخل به صرفه نیست. وی افزود: وقتی فضا اینگونه شد، اتفاق دیگری رخ می‌دهد و آن اینکه بخش خصوصی هم به دنبال کارهایی خواهد رفت که سود بیشتری دارد و تولید، به صرفه نخواهد شد و سود فعالیت‌هایی همانند دلالی، احتکار و برج‌سازی بالا خواهد رفت. این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: صنایع دفاعی ما افتخارآمیز است و از جمله مسائلی است که قبل از انقلاب اسلامی، آن را دارا نبودیم اما با مدیریت صحیح و مقاومت به معنای واقعی در پس از انقلاب به چنین موفقیت عظیمی نائل شدیم. وی ادامه داد: الگوی صنایع دفاعی ما براساس قانون اساسی و اندیشه‌های امام (ره) است اما در اقتصاد معمولی به طرفی رفتیم که خدمتتان عرض کردم و طبقه‌ای حاصل شده است که با عدم پرداخت مالیات، دلالی و احتکار، بسیار رشد کرده و صرفا منافع خود را دنبال می‌کند. رزاقی با اشاره به وظیه مسئولان در قبال ایجاد اشتغال عنوان کرد: اکنون برخی مسئولان می‌گویند ایجاد اشتغال وظیفه دولت نیست، در حالی‌که بر طبق قانون اساسی، ایجاد اشتغال وظیفه دولت است. دلیل این وضعیت این است که آن طبقه اقتصادی قدرتمند بر روی تصمیمات اقتصادی مسئولان تأثیر می‌گذارد و مجلس هم در طی این سال‌ها، وزرایی که به اصول اقتصادی قانون اساسی پایبند نبوده‌اند را استیضاح نکرده است بنابراین فساد اقتصادی هم رشد کرده است. وی یادآور شد: براساس آمارها در طول ۲۷ سال مبلغ ۱۵۰۰ میلیارد دلار واردات کالا و خدمات داشته‌ایم، در حالی‌که بر اساس ضوابط بین‌المللی، با مبلغ ۲۰ هزار دلار می‌توانیم یک شغل ایجاد کنیم بنابراین باید با ۱۵۰۰ میلیارد دلار، بین ۷۵ تا ۱۵۰ میلیون شغل ایجاد می‌کردیم اما فقط ۱۲ میلیون شغل ایجاد کرده‌ایم؛ چراکه منابع برای طبقه‌ای خاص است که اجازه تغییر در وضعیت کنونی را نمی‌دهند. این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: اکنون مدیران زیادی در نظام بانکی، در بیمه‌ها، شهرداری‌ها، بخش‌های اجرایی دولت و.... در فساد نقش دارند و این امر تبدیل به یکی از مشکلات بزرگ اقتصادی جمهوری اسلامی ایران شده است. وی به موفقیت در عرصه صنعت هسته‌ای در دوران پس از انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: ما در زمینه صنایع هسته‌ای در پس از انقلاب به موفقیت‌های چشم‌گیری رسیدیم چون این موضوع دقیقا با فرهنگ و مدیریت صنایع دفاعی پیگیری شد. رزاقی در پایان عنوان کرد: از لحاظ نظری، الگوی اندیشه‌های اقتصادی امام خمینی(ره) به خوبی پیگیری نشد و از لحاظ عملی هم برنامه‌های اقتصادی با توان داخلی مغایرت دارد؛ چراکه اگر الگوی مدیریت صنایع دفاعی و صنایع هسته‌ای را به کار می‌گرفتیم و نمایندگان مجلس هم حمایت می‌کردند اکنون یک کشور صنعتی بسیار قدرتمند بودیم.

ایکنا