درحال حاضر مشکلاتی چون فرار مغزها که ناشی از عدم‌توجه واقعی به نخبگان و استعدادهای ناب کشور است و مسأله ای چون  بیکاری  جوانان به خصوص قشر تحصیلکرده  که موجبات سرخوردگی، افسردگی و در نتیجه اعتیاد درصد قابل‌توجهی از جوانان کشور شده‌است، موجب شده اند تا زنگهای هشدار از طرف تمام کارشناسان برای مسئولین به صدا درآید. ‏ نگران کننده ترین مسئله، بیکاری  ۴۲درصدی دانش‌آموختگان دانشگاهی است و بیکاری از نوع ساختاری برای جامعه ما فرآهم آورده، بیکاری ای که ناشی از برنامه‌ریزی‌های غلط و غیراصولی در سال‌های گذشته ‌است.  توسعه بیش از حد دانشگاه‌های مختلف اعم از دولتی(در دو نوبت روزانه و شبانه)، پیام نور، غیرانتفاعی، علمی وکاربردی و دانشگاه‌های آزاد الی ماشاءالله، دادن مدرک بدون توجه به مباحث مختلف فرهنگ کار، کارآفرینی، مهارت آموزی و بدون در نظر گرفتن عرضه، تقاضا و نیاز بازار کار کشور!‏ بررسیها نشان می دهد از ۱۱٫۴میلیون نفر فارغ التحصیل و یا در حال تحصیل سال گذشته، ۵٫۸۱میلیون نفر غیر فعال، ۴٫۵۵میلیون نفر شاغل و ۱٫۰۴میلیون نفر بیکار هستند. (براساس تعریف ارایه شده از مرکز آمار ایران ، تمامی اعضای ۱۰ ساله و بیشتر خانوارها که در هفت روز قبل از مراجعه مامور آمارگیری شاغل یا بیکار نبوده اند و در یکی از گروه های محصل، خانه‌دار، دارای درآمد بدون کار و سایر، طبقه‌بندی شده‌اند به عنوان جمعیت غیرفعال اقتصادی به‌شمار می‌آیند(.‏ نتایج آمارگیری نیروی کار سال ۹۳ که از سوی مرکز آمار ایران انتشار یافته‌است، بیشترین میزان بیکاری در میان جمعیت فارغ‌التحصیل و یا درحال تحصیل رشته‌های مهندسی و حرفههای مهندسی با ۲۳۹٫۶۴ هزار نفر است.‏ همچنین پس از رشته های مهندسی، بیشتر بیکاران دانش آموخته و یا در حال تحصیل به ترتیب در رشته ها بازرگانی با ۲۰۴٫۱۴هزار نفر و معماری با ۱۲۶٫۸هزار نفر در مرتبه‌های بعدی بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی قرار دارند.‏ بنابراین گزارش ،تعداد ۷۲۲٫۲هزار نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیکار را مقطع کارشناسی به خود تخصیص داده اند. همچنین این میزان در میان مردان ۳۱۷٫۶۲هزار نفر و در میان زنان ۸۴۶٫۸۷ هزار نفر است.‏ نتایج این بررسی نشان می دهد ۱۱۱هزار نفر با مدرک دکتری در کشور بیکارند که به تفکیک جنسیت ۷۵ هزار نفر را مردان و ۳۶هزار نفر را زنان به خود اختصاص می دهند.‏ در کنار این برنامه ریزی های غلط د رچند سال اخیر کاهش رشد اقتصادی و کاهش درآمدهای نفتی ، تحریم ها و کوچک شدهن اقتصاد ایران به  دامنه بیکاری‌ها افزوده‌است. ‏ بیکاری را می توان مادر تمام آسیب های اجتماعی دیگر لقب داد. ‏ آخرین آمار تعداد معتادان کشور که مورد تأیید ستاد مبارزه با مواد مخدر هم قرار گرفته ۲ تا ۲٫۲ میلیون نفر است که مصرف روزانه مواد مخدر دارند.( به نقل از مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت (‏ آماری از مصرف کنندگان تفننی مواد در اختیار نداریم  و بدیهی است  این آمار مربوط به معتادان وابسته و دائمی است که مصرف روزانه مواد مخدر دارند. ‏ اعتیادی که طبق آمارهای رسمی این عدد اعلام شده و مسلما آمارغیر رسمی و ثبت نشده بیش از این تعداد است؛ به تبع  آن طلاق و از هم گسستگی خانوادگی هم به وجود میآید.  بچه های طلاق هم خود ممکن است به شبنم های منجمد جامعه تبدیل شوند. البته در علم جامعه شناسی برای بروز یک پدیده ی اجتماعی مانند جرم و یا اعتیاد باید مجموعه عوامل و علل مختلف در یکجا جمع شود. مثلا هرکودک فقیری مجرم نمی شود و یا هر جوان بیکاری معتاد نمی شود. اما وای به زمانی که جمیع عوامل و مؤلفه ها برای یک آسیب یا پدیده ی منفی اجتماعی گردهم بیاید. ‏ از همه مهمتر باید برای پیش‌گیری اقدام کرد تا برای درمان. به عنوان مثال: هزینه ها به جای مبارزه و قاچاق مواد مخدر باید بیشتر به سمت پیشگیری از اعتیاد برود و بایستی  فضای جامعه را جوری برای کسب و کار و فعالیت جوانان مهیا نمود که تقاضای مصرف نباشد؛ لذا وقتی تقاضا نباشد خود به خود عرضه کنندگان از بازار کسادشان خسته می شوند. ‏ اما چه باید کرد؟ به نظر می‌رسد برای مقابله با بحران، اقدامات زیر ضروری است: ‏ ‏۱-      انجام کارهای فرهنگی اثر بخش و جذاب برای تغییر نگرش به کار و تلاش برای خیل تحصیل کردگان بیکاری که منتظر شغل دولتی و پشت میز نشینی هستند. ‏ ‏۲-      استعداد یابی نسلهای آینده و حمایت عملی "و نه شعاری" از جوانان خوش فکر، نخبه  و مبتکر و مخترع  از طریق اجرای قانون منع کپی برداری و حمایتهای تسهیلاتی ارزان قیمت، گسترش و حمایت پارکهای علم و فناوری و فضا و میدان دادن به جوانان خوش فکر. ‏ ‏۳-      تخصیص بودجه های  مبارزه با مواد مخدر برای  پیشگیری از اعتیاد با روشهایی چون آموزش مهارتهای زندگی به جوانان و نوجوانانی که هنوز معتاد نشده اند (از طریق اردوهای مفرح آموزشی و کلاسها و مسابقات با جوایز ارزشمندو...) ‏ ‏۴-      تنظیم نظام آموزشی کشور -به خصوص نظام آموزش عالی-  بر مبنای بازار کار و تأکید بر بحث مهارت آموزی ، توسعه آموزشهای فنی و حرفه ای ،  ایجاد نظام صلاحیت حرفه ای و به کارگیری شایستگان برای مدیریت  در کشور . ‏ ‏۵-      تثبیت فضای اقتصادی کشور و سیاستگزاری های مالی،  ارزی، ریالی، بازار پول،  سرمایه و تعرفه و... در نتیجه حفظ و بقای بنگاههای اقتصادی  و پیشگیری از تعطیلی بنگاهها و افزایش ظرفیت اشتغال آنان. ‏ ‏۶-    اجرای صحیح قانون بهبود فضای کسب و کار و تسهیل در ایجاد کسب و کار و برداشتن فشار سودها و جریمه های کمر شکن بانکهای خصوصی و دولتی از گُرده ی ضعیف کارآفرین تولیدگر و  کار ‏۷-      ایجاد حمایتهای اجتماعی از کودکان طلاق از طریق مشارکت مدنی نهادهای غیر دولتی برای پیشگیری از آسیبهای اجتماعی  بعدی .   ‏ ‏۸-    فراهم کردن شرایط ازدواج آسان از طرف خانواده ها و ایجاد بسترهای آن از طریق دولت نوجوانان و جوانان جامعه شبنم‌های جامعه هستند از فضای جامعه شکل می‌گیرند، و روی شاخسار جامعه در جای جای آن می‌ایستند، همانگونه که شبنم‌ها برای تلطیف طبیعت مفیدند، جوانان و نوجوانان نیز موجب بقای حیاط جامعه ی بشری و هویت یک جامعه هستند. شبنم‌ها روزها با آفتاب ملایم بخار شده و شب دوباره به صورت شبنم نقش می‌بندند، ولی نباید دمای جامعه آنقدر سخت و خشن شود که این شبنم ها منجمد شوند و به شاخسارها نیز نه تنها موجب لطافت فضای جامعه نشوند، بلکه به شاخسار جامعه نیز آسیب برسانند .‏ با مدیریت استعدادها،  برنامه ریزی های بلند مدت  مبتنی بر عقلانیت و چشم انداز، با حمایت عملی و نه شعاری   نگذاریم که" شبنم های جامعه" منجمد شوند.‏

زهرا ممتاز( قمشه‌ای) - جامعه شناس و مشاور معاون وزیر امورتعاون ‏