علیرضا امامی فرد-گروه سیاسی این طور که مشخص است، خاورمیانه طلسم شده است و قرار نیست رنگ آرامش را کشورهای این منطقه ببینند. برای تحلیل منطقه خاورمیانه که چرا سالهاست اوضاع پرتنشی داشته، یک دلیل کافی نیست و چندین اتفاق مهم دست به دست هم داده اند تا خاورمیانه حال و روز مناسبی نداشته باشد. یکی از دلایل مهم آن اوضاع استراتژیک منطقه ای است. منابع عظیم نفتی و گازی کشورهای خاورمیانه باعث شده تا کشورهای قدرتمند جهان چشم به این منابع دوخته باشند. قطعا اگر همه ی کشورهای منطقه خاورمیانه با یکدیگر متحد باشند و بخواهند قیمت نفت و گاز را بیش از قیمت حالا به جهان عرضه کنند، می توانند کشورهای سلطه گر را به چالش جدی بیاندازند. پس برای جلوگیری از اتحادف تفرقه اندازی میان کشورهای خاورمیانه راه مناسبی است. تفرقه ای که می توان بر سر قدرت منطقه ای باشد و یا تفرقه های مذهبی، قومی و قبلیه ای. به نظر می سرد که چنین راهکاری تا به امروز جواب داده و علاوه بر آنکه کشورهای این منطقه هر روز بر سر مسئله ای خاص با یکدیگر به مجادله می پردازند، قیمت نفت و گاز را هم توانسته اند تا حدودی به نفع خود ارزان کنند. شاید کسی تصور نمی کرد که مسئله جدی خاورمیانه بعد از گروه های تروریستی داعش و بحران در سوریه و عراق، گریبان گیر کشور قطر شود. بحران شکل گرفته در خاورمیانه این بار متفاوت است. سیاست های قطر با سوریه متفاوت هست و همین امر باعث می شود تا تحلیل ها را کمی پیچیده تر کند. قطر رابطه خوبی با ایالت متحده امریکا دارد و کشوری ثروتمند است. کشورهایی هم که این روزها با قطر مقابله می کنند رابطه خوبی با ایالت متحده امریکا دارند و برخی از آنها مانند عربستان و امارات هم کشورهای ثروتمند هستند که در منطقه هم قدرت قابل ملاحظه ای دارند. همین موارد باعث می شود تا آینده این تنش ها کمی گنگ به نظر برسد. *علت تنش میان قطر و عربستان چه بوده است؟ تنش میان قطر و عربستان از دیرباز وجود داشته و شاید می توان گفت این تنش ها به تازگی عیان شده است. یکی از مشکلات میان عربستان و قطر کشور لیبی است. لیبی که بعد از معمر قذافی دچار بحران شده، به دوست دو دولت اداره می شود که یکی از آنها مورد حمایت کشور قطر است و دیگری مورد حمایت عربستان. هیمن اختلاف نظر در این کشور باعث شده تا تنش ها میان این دو کشور بالا بگیرد. عمق اختلاف میان این دو کشور، روابط قطر با حماس و اخوان المسلمین است. عربستان از قطر می خواهد که رابطه میان قطر با حماس و اخوانم المسلمین طبق تعهدات در شورای همکاری خلیج فارس خاتمه پیدا کند، اما قطر به این تعهدات پایبند نیست. عربستان کشور قطر را متهم به حمایت از حوثی ها در یمن می کند و معتقد است که قطر تنش ها را در یمن افزایش داده است. یک مورد دیگر از اختلافات میان قطر و عربستان به سالهای گذشته و در قرن نوزدهم بر می گردد. اختلاف‌های مرزی دو کشور در رابطه با باریکه‌ای از زمین‌های جنوبی قطر است که عربستان مدعی مالکیت بر ۲۳ مایل از سواحل جنوب شرق قطر است‏ و دو کشور در مورد مرزهای جنوب غربی و خلیج 'سلوا' واقع در این منطقه نیز با یکدیگر اختلافات ارضی دارند. بنا بر این اختلافات مرزی میان دو کشور از خلیج 'سلوا' واقع در جنوب غربی قطر آغاز و تا 'خورالعدید' واقع در جنوب خاوری قطر امتداد می‏‌یابد. این اختلافات میان عربستان و قطر حدود سه سال گذشته و در سال ۲۰۱۴ نیز تکرار شد و که آن سال هم بحرین و امارات از عربستان حمایت کردند اما گستردگی اختلافات به این اندازه نبود. تنش های این روزهای کشورهای عربی زمان وارد مسئله جدید شد که صحبتهای امیر قطر رسانه ای شد. گرچه صحبتهای شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر از سوی رسانه های قطری تکذیب شد، اما رسانه های عربستانی، اماراتی و مصری به آن دامن زده و همین امر باعث شد تا تنش های خاورمیان هوارد مرحله ای جدید شود. امیر قطر در اظهارات منتسب به خود تاکید کرده بود: 'ایران از اهمیت منطقه ای و اسلامی برخوردار است و نمی توان آن را نادیده گرفت و به همین دلیل تشدید اوضاع با این کشور به دور از حکمت و تدبیر است.' این اظهارت یک روز پس از سفر دونالد ترامپ به ریاض منتشر شد. *اقدامات چند کشور عربی بر علیه قطر بعد از شعله ور شدن اختلافات میان قطر و عربستان، صبح دیروز  شبکه خبری اسکای نیوز در خبری فوری پس از اعلام قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی امارات، عربستان، مصر و بحرین با قطر اعلام کرد: امارات از اتباع خود خواسته از سفر به قطر یا اقامت در آن و یا حتی عبور از داخل مرزهای آن خودداری کنند. امارات ادعا کرد: علت قطع رابطه این کشور با قطر تداوم حمایت و ارائه کمک های مالی این کشور به گروه های تروریستی، افراطی و طایفه ای است. اسکای نیوز افزود: عربستان نیز با بستن همه مرزهای زمینی، دریایی و هوایی با قطر، عبور از خاک ، آسمان و آب های منطقه ای خود را برای شهروندان این کشور ممنوع اعلام کرد و به نوعی قطر را در محاصره قرار داد. بحرین نیز ، ضمن بستن مرزهای هوایی و زمینی خود با قطر، دیپلمات های قطری را از کشورش اخراج و از آنها خواست ظرف ۴۸ ساعت خاک بحرین را ترک کنند. وزارت خارجه مصر با صدور بیانیه ای ادعا کرد دولت مصر به دلیل اصرار دولت قطر به خط مشی سیاسی مخالف با این کشور، حمایت از گروه های تروریستی و در راس آنها اخوان المسلمین وپناه دادن به رهبران آنها ، ترویج افکار القاعده وداعش، حمایت از اقدامات تروریستی در سینا و مداخله در امور کشورهای منطقه برای اخلال در وحدت امت عرب تصمیم به قطع رابطه با این کشور گرفته است. فرماندهی ائتلاف عربی علیه یمن به رهبری عربستان از تصمیمش برای پایان دادن به حضور قطر در این ائتلاف به بهانه اقداماتش که به زعم آن موجب تقویت تروریسم و حمایت از تشکیلات آن در یمن از جمله القاعده و داعش می‌شود، خبر داد. دولت «عبدربه منصور هادی» رئیس‌جمهوری مستعفی و فراری یمن در همراهی با کشورهای عربی اعلام کرد که روابط خود را با قطر قطع کرده است. دولت وفاق ملی لیبی هم در ادامه قطع روابط کشورهای عربی خاورمیانه با دولت قطر اعلام کرد که روابط خود را با این کشور قطع کرده است. مالدویو هم برای حمایت از کشور عربستان رابطه خود با قطر را قطع کرده است. در این میان برخی از کشورها اعلام کردند که ایجاد تنش میان قطر و برخی از کشورهای عربی، باعث قطع رابطه میان آنها و قطر نخواهد شد. «نفیس زکریا» سخنگوی وزارت خارجه پاکستان اعلام کرد که کشورش تصمیمی برای قطع رابطه دیپلماتیک با قطر ندارد. زکریا افزود که اگر در خصوص روابط قطر و پاکستان تصمیم تازه‌ای اتخاذ شود، وی در اعلام موضع آتی، آن را به اطلاع عموم می‌رساند ولی در حال حاضر هیچ قصدی برای قطع رابطه بین اسلام‌آباد و دوحه وجود ندارد. اردن نیز اعلام کرده است که به همکاری های خود با قطر ادامه خواهد داد. *میانجی گری برخی از کشورها ظریف در یک توییت و واکنش به تحولات منطقه؛ از تغییر ناپذیری همسایگان به لحاظ جغرافیایی نوشت و کشورهای منطقه را به گفت و گو در ماه مبارک رمضان فراخواند. وزیر خارجه روسیه در واکنش به اتهامات مطرح شده علیه قطر و لغو روابط دیپلماتیک برخی کشورهای عربی با دوحه این اقدام را تصمیم ویژه این کشورها دانست و گفت: ما همه کشورها را به گفتگو فرا می‌خوانیم. وزیر خارجه آمریکا روز دوشنبه از کشورهای حوزه خلیج فارس خواست تا متحد بمانند و برای از میان برداشتن اختلاف نظرها با یکدیگر همکاری کنند. وزیر خارجه ترکیه در واکنش به اقدام برخی از کشورها در قطع رابطه دیپلماتیک خود با قطر، ضمن اظهارتاسف از این واقعه خواستار گفت‌وگو برای حل این مساله شد. *قطع روابط شرکت های هواپیمایی شرکت هواپیمایی «الاتحاد» که مقر آن در ابوظبی قرار دارد، از تعلیق پروازهای خود به قطر خبر داد. شرکت‌های هواپیمایی «امارات» و «فلای دوبی» هم پروازها به مقصد قطر را به حالت درآوردند. خطوط هوایی قطر نیز در اقدامی متقابل، در صفحه وب‌سایت رسمی خود اعلام کرد تمامی پروازها به مقصد عربستان سعودی به حالت تعلیق درآمده است. *واکنش قطر به واکنش های برخی از کشورهای عربی زارت خارجه قطر در بیانیه‌ای به این موضع‌گیری کشورهای عرب حوزه خلیج فارس واکنش نشان داد و اعلام کرد: متاسفیم که این چهار کشور در این مرحله چالشی مهمتر از هجمه علیه قطر نیافتند. وزارت خارجه قطر اعلام کرد، ادعاها تلاشی علنی است دال بر اینکه طرح از پیش طراحی شده برای هجمه رسانه‌ای وجود داشته که دربرگیرنده افتراهای بیشتری است. وزارت خارجه قطر تصریح کرد: تدابیر هدفمند برای تحمیل خواسته‌ها بر ما نقض حاکمیت ما به عنوان یک کشور است و این قطعا امری مردود است. براساس بیانیه وزارت خارجه قطر، هدف از این اقدامات اتخاذ شده با هماهنگی مصر روشن است و آن تحمیل خواسته‌ها بر قطر است. دلیل تراشی برای اتخاذ تدابیری علیه کشوری دوست در شورای همکاری خلیج فارس دلیلی روشن بر نبودن توجیهات قانونی برای این تدابیر است. این وزارتخانه افزود، این هجمه رسانه‌ای در قانع کردن مردم منطقه و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس شکست خورده و  بیانگر این است که تنش ادامه دارد. وزارت خارجه قطر تاکید کرد: این افتراها دال بر نیات درونی برای ضربه زدن به قطر است و این ادعاها همه ساختگی است. ما برای به شکست کشاندن این تلاش‌ها و تاثیر گذاری آن بر جامعه و اقتصاد قطری‌ها تلاش خواهیم کرد و این تدابیر بر روند زندگی عادی مردم و افراد مقیم قطر تاثیر نخواهد داشت. *اعلام امادگی ایران برای افزایش صادرات مواد غذایی به قطر رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی ایران اعلام کرد: آمادگی داریم انواع محصولات کشاورزی و غذایی را از طریق راه آبی و ۳ بندر ایران به قطر صادر کنیم. تنها راه ارتباط زمینی با قطر از طریق عربستان میسر است و با تشدید تحریم‌ها علیه این کشور ایران نزدیک‌ترین کشور به قطر است که می‌تواند از طریق راه آبی با طی مسافتی ۱۲ ساعته محصولات غذایی را به این کشور صادر کند. با هماهنگی که با خط کشتیرانی والفجر انجام شده امکان ارسال محصولات از ۳ بندر بوشهر، بندرعباس و بندر لنگه از طریق خطوط کشتیرانی ایران به قطر فراهم است.