علیرضا خوشبخت- با اعلام نتایج اولیه بررسی صلاحیت نامزدهای نمایندگی مجلس شورای اسلامی، آرایش کلی انتخابات تا حدود زیادی روشن شده است. روز یکشنبه این هفته و در حالی که محافل سیاسی کشور در حال و هوای لغو تحریم ها و تحقق یافتن مهم ترین وعده دولت حسن روحانی بعد از ماه های طولانی مذاکره و انتظار بود، هیئت های نظارت نتایج اولیه بررسی صلاحیت نامزدها را اعلام کردند. نتیجه ای که بی اغراق برای دو جناح اصلاح طلب و اعتدالگرا شوک آور بود.
از مدت ها قبل و بر اساس تجارب قبلی روشن بود که ممکن است صلاحیت بسیاری از نامزدهای اصلاح طلبان در این انتخابات مورد تایید قرار نگیرد. این مسئله ای بود که جریان های اصلاح طلب کوشیده بودند با معرفی نامزدها متعدد بر آن غلبه کنند. مکانیزم هایی نیز برای اولویت بندی نامزدها در نظر گرفته شده بود تا در صورت تایید صلاحیت تعداد بیشتری از داوطلبان امکان اجماع در حوزه های مختلف به سرعت فراهم شود. با این حال نتایج مرحله اول بررسی صلاحیت ها برای این جناح سیاسی بسیار ناامید کننده بود. بر مبنای آماری که حسین مرعشی عضو ارشد حزب کارگزاران و از اعضا شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان به خبرگزاری ایلنا اعلام کرده است، تنها حدود ۳۰ نفر از نامزدهای اصلاح طلبان در کل کشور توسط هیئت های نظارت تایید صلاحیت شده اند. که از این تعداد ۵ نفر نامزدهای شهر تهران هستند.
نتایج بررسی صلاحیت ها نه فقط برای جناح اصلاح طلب که برای اعتدال گرایان هوادار رئیس جمهور نیز چندان خوشایند نبوده و بسیاری از چهره های نزدیک به این جناح در تهران و شهرستان ها واجد صلاحیت برای نامزدی در انتخابات مجلس تشخیص داده نشدند.
یکی دیگر از نکات مهم نتایج اولیه بررسی صلاحیت ها، رد صلاحیت تعدادی از نمایندگان فعلی مجلس شورای اسلامی است. اگرچه آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد با این حال سایت جهان نیوز به اصولگرایان تندور نزدیک است تعداد نمایندگان رد صلاحیت شده را ۳۷ نفر اعلام کرده است. از این تعداد ۲۰ نفر به فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت (نزدیک به علی لاریجانی رئیس مجلس)، ۸ نفر به اصلاح طلبان و ۴ نفر نیز به گروه مستقلین مجلس تعلق داشته اند.
به این ترتیب جریان راست میانه نیز از جریان رد صلاحیت ها بی نصیب نمانده است.
ماجرای این نتایج به نشست مطبوعاتی رئیس جمهور به مناسبت برجام نیز کشیده شد و حسن روحانی در پاسخ به سوالی در این مورد گفت که اخبار اولیه در این زمینه چندان خوشایند نبوده است و تصریح کرد که از تمام توان خود به عنوان پاسدار قانون اساسی استفاده خواهد کرد تا حقی از رد شدگان ضایع نشود.
مرجع بعدی برای رسیدگی به شکایت رد صلاحیت شدگان شورای نگهبان است که نظر نهایی را در مورد صلاحیت داوطلبان خواهد داد.
نکته مهم دیگر در جریان روند بررسی صلاحیت ها در این دوره این است که تعداد بسیاری از دواطلبان که سایت تابناک آن ها را حدود ۳۰ درصد از کل داوطلبان می داند از سوی هیئت های نظارت «احراز صلاحیت» نشده اند، به این معنا که صلاحیت آن ها رد نشده است اما برای هیئت های نظارت محرز نیست و این افراد وقت دارند که با ارایه مدارک و معرفی برخی معرف ها برای احراز صلاحیت خود اقدام کنند. این مسئله البته انتقاداتی را نیز در پی داشته است. از جمله مهم ترین این منتقدان آیت الله دری نجف آبادی نایب رئیس مجلس خبرگان رهبری بود که در اولین همایش استانی نماز در این باره گفت : «کار بردن عبارت عدم احراز صلاحیت به معنی رد صلاحیت است.
نماینده ولی فقیه در استان مرکزی با بیان اینکه مسئولان مربوطه باید دقت خود را در این خصوص بالا ببرند، افزود: این‌کارها بازی با آبروی مردم است.
دری نجف آبادی با تاکید براینکه باید بررسی‌ها انجام شده و صلاحیت‌ها را احراز کنید، افزود: اینکار فشار روحی و روانی را روی داوطلبان، روحانیت، خانواده داوطلبان، مجریان انتخابات، طرفداران کاندیدها و دستگاه‌های نظارتی کاهش می‌دهد.
در هر حال جناح های سیاسی کشور در شرایط فعلی هم چنان در عرصه انتخابات حضور دارند، در ادامه وضعیت سه جناح اصلی حاضر در انتخابات در روزهای اخیر به کوتاهی مرور شده است.
اصلاح طلبان : در جستجوی موتلف
واقعیت این است که جناح اصلاح طلب به شدت از فرایند بررسی صلاحیت ها آسیب دیده است و در بسیاری از حوزه ها حتی یک نامزد هم ندارد. در چنین شرایطی یکی از بزرگترین امیدهای این جریان تغییر این نتایج در پرتو رایزنی های رئیس جمهور با شورای نگهبان و دیگر ارکان نظام است.
این موضوعی است که محسن رهامی عضو شورای سیاست گذاری اصلاح طلبان نیز بر آن تاکید کرده است . رهامی به خبرنگار ایلنا گفته است : پیگیری‌های لازم از طریق دولت و نهادهای مرتبط با آن و دوستانی که با شورای نگهبان در ارتباط هستند با برخی اشخاص موثر صورت گرفته و رایزنی‌هایی شده است.
رهامی حتی از رایزنی در سطوح بالاتر خبر داده و اعلام کرده است که قرار است به صورت کتبی یا شفاهی گزارش رد صلاحیت ها به رهبر معظم انقلاب تقدیم خواهد شد. رهامی تصریح کرده است : «از ایشان می‌خواهیم دستور تجدید نظر نسبت به رد صلاحیت اصلاح‌طلبان را بدهند.»
اظهارات محمد اشرفی اصفهانی رئیس هیئت بدوی رسیدگی به تخلفات اداری و از چهره های نزدیک به رئیس جمهور هم که در آن از پیگیری شدید رئیس جمهور برای تایید صلاحیت تعدادی از رد صلاحیت شدگان سخن گفته بود، امیدهای اصلاح طلبان را افزایش داده است.
با این حال اصلاح طلبان نمی توانند چندان به انتظار تغییر نتایج بررسی صلاحیت ها بمانند. تجربیات دوره های قبلی هم نشان می دهد که بعید است تغییرات گسترده ای در نتایج اتفاق بیفتد و رایزنی های سیاسی هم معمولا در این مورد چندان کارا نیستند.
فرصت زمانی تبلیغات بسیار کوتاه است و از دست رفتن این فرصت تبعات جبران ناپذیری دارد. اصلاح طلبان بارها تاکید کرده اند که به هیچ عنوان به سمت تحریم انتخابات حرکت نخواهند کرد و در صورت فقدان نامزدهای اصلاح طلب از اصولگرایان میانه رو حمایت می کنند. با این حال مشکل اصلی در شرایط فعلی کم بودن نامزدهای اصولگرای میانه رو است که برخی از ان ها نیز با مشکل صلاحیت مواجه شده اند. در چنین شرایطی ممکن است اصلاح طلبان به سمت حمایت از نامزدهای مستقل و ناشناخته حرکت کنند.
اقناع کردن بدنه سیاسی و اجتماعی اصلاح طلبان برای رای دادن به کاندیداهای اصولگرا یا مستقل هم یک چالش مهم در این زمینه به شمار می رود. شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان احتمالا روزهای سخت و پرکاری در پیش دارد که در آن باید ضمن شناسایی نزدیک ترین نامزدهای اصولگرا از غلبه یاس در بدنه سیاسی و اجتماعی خود جلوگیری کند.
اعتدال گرایان : بی نصیب از نزدیکی به رئیس جمهور
حال و روز اعتدال گرایان نیز چندان بهتر از اصلاح طلبان نیست و تعداد بسیاری از نامزدهای نزدیک به این جریان با مهر رد صلاحیت هیئت های نظارت مواجه شده اند. به عنوان مثال حزب اعتدال و توسعه که مهم ترین تشکل این جریان به شمار می رود و در چند ماه گذشته نیز در جلسه شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان حاضر نشده است، حتی یک نامزد مطرح حاضر در صحنه ندارد و تقریبا تمام چهره های شاخص این حزب از رقابت باز مانده اند. اعتدال و توسعه نزدیک ترین تشکل به دولت حسن روحانی است و دبیر کل حزب محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت یازدهم است.
به نظر می رسد که اعتدال گرایان هم در روزهای پیش رو در انتظار نتیجه رایزنی ها مقامات عالی رتبه هستند تا شاید امکان بازگشت به صحنه برای برخی کاندیداهای آن ها مهیا شود، امری که با توجه به نزدیکی این جریان به رئیس جمهور و حساسیت کمتر نهادهای نظارتی برای آن ها بیش از اصلاح طلبان در دسترس به نظر برسد.
جریان اعتدال گرا در روزهای کوتاه باقی مانده تا انتخابات مجلس ممکن است نقشی حیاتی در ایجاد ائتلاف بین اصلاح طلبان و اصولگرایان میانه رو ایفا کند. طرحی که برخی از چهره های این جریان از ماه ها قبل در ذهن داشتند و کم و کیف اجرای آن البته به امکانات ستادی، قدرت رایزنی و تعداد نامزدهای هر یک از جناح ها بستگی خواهد داشت.
اصولگرایان : رقابت بدون حضور رقبا
اصولگرایان سنتی و اصولگرایان تندور چندان از مقوله رد صلاحیت ها متاثر نشده اند. تقریبا تمامی نامزدهای شاخص این جریان ها از سوی هیئت های نظارت تایید صلاحیت شده اند. تنها استثنا حمید رسایی نماینده جبهه پایداری در تهران است که برمبنای اخبار، صلاحیتش توسط هیئت نظارت رد شده است. به این ترتیب شورای ائتلاف اصولگرایان می تواند بدون دغدغه خاطر و در شرایطی که رقیبان سخت مشغول مسئله صلاحیت ها هستند به کار ادامه دهد.
خطری که در این میانه متوجه این جریانات است ایجاد انشعاب و انشقاق در غیاب رقیبان است. امری که معمولا در شرایط فقدان رقابت برای جریان های سیاسی پیش می آید و با توجه به سابقه اصولگرایان در عدم اجماع می تواند در انتخابات اسفند ماه هم دامنگیر آن ها شود.
بر خلاف روزهای خوش اصولگرایان تندرو اوضاع برای راست میانه و جریان رهروان ولایت که به علی لاریجانی نزدیک هستند چندان بر وفق مراد نیست. آن چنان که پیش از این گفته شد تعدادی از نمایندگان نزدیک به این جریان رد صلاحیت شده اند، مشهورترین آن ها علی مطهری است که دیروز در نامه ای به رد صلاحیت خود اعتراض کرد. تعداد دیگری از نمایندگان فراکسیون رهروان ولایت در سایر شهرستان ها هم نتوانسته اند از مرحله رد صلاحیت ها عبور کنند.
نتایج این انتخابات به احتمال زیاد تاثیری جدی بر سرنوشت سیاسی علی لاریجانی دارد. او و جریان نزدیک به او به ائتلاف اصولگرایان نپیوستند و در صورت پیروزی اصولگرایان سنتی و تندرو در غیاب رقیبان، احتمالا ریاست لاریجانی بر مجلس دهم در هاله ای از ابهام قرار خواهد گرفت؛ به خصوص آن که اصولگرایان تندرو و نزدیک به جبهه پایداری دل پرخونی ازعملکرد رئیس مجلس دارند.
در این میان احتمال دارد که لاریجانی برای تغییر وضعیت برخی از رد صلاحیت شدگان وارد عمل شود، اگرچه او تا به حال در این مورد سکوت کرده است اما برخی نمایندگان مجلس از رایزنی لاریجانی با شورای نگهبان در این مورد خبر می دهند.
چرخ انتخابات اسفند ماه با سرعت بیشتری می چرخد و باید منتظر بود و دید روزهای داغ زمستان ۹۴ چه ماجراهای دیگری در آستین دارند.
