اعطای سند به اراضی دولتی در بافت‌های فرسوده کلید خورد
مهدی زاهدی-هر بار از سکونتگاههای نامناسب سخن به میان می آید ناخودآگاه مبحث حاشیه نشینی در اذهان متبادر می شود؛ اما کارشناسان حوزه شهری معتقدند مدیریت ناکارآمد شهری وعدم توجه به مقوله‌های فرهنگی اجتماعی در کنار توسعه کالبدی و ... شهرها را با مشکلات و نابه‌سامانی‌های گوناگونی روبه‌رو کرده است.
بحث کیفیت زندگی چندی است از سوی مسئولان وزارت راه وشهرسازی دولت یازدهم مطرح شده است، ابتدا عباس آخوندی در اسفندماه سال گذشته این موضوع را با مثالی درباره شمال شهر تهران کلید زد.
وی گفته بود: درمنطقه شمال تهران در ابتدای انقلاب در یک هکتار تراکم حدود ۴۰ نفر بود اما امروز به برکت فروش شهرها، نازل‌ترین سطح کیفیت زندگی در شمال تهران به وجود آمده و همه قفس‌های مجلل و بدون امکانات رفاهی در شمال تهران وجود دارد. وی با نقبی به رشد شدید حاشیه نشینی در کشور به موضوع مهمی اشاره کرده و گفته بود: اقداماتی برای آبادانی شهرها با سرمایه‌گذاری های سنگین انجام شد ولی نتیجه آن شده که امروز در شهری مانند تهران به صورت سالیانه کمتر از ۱۰ روز هوای پاک داریم.
فقرشهری، بحران هویت، عدم تاب‌آوری شهرها، مسائل زیست محیطی، ناکارآمدی نظام جابجایی، کیفیت نازل قلمروی عمومی شهرها واظهاراتی از این دست در چندماه اخیر بارها از سوی متولیان امر به عنوان چالش‌های کنونی شهرها شنیده شده است که مطرح شدن "طرح توسعه ایران‌شهر" در راستای همین انتقادات بوده است.
این طرح که طراحانش آن را به عنوان یک چارچوب مفهومی و دربرگیرنده مفاهیم و ریشه‌های اصیل معرفی کرده اند قرار است به بازبینی شاخص‌های کیفی "شهرخوب" توجه ویژه کند.
نکته قابل تامل دیگر اینکه در«سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی و نوسازی و توانمندسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری» (مصوب هیئت وزیران در شهریور ماه ۱۳۹۳) ذیل «طرح مساله» آمده است: «محدوده های ... واقع در محدوده تاریخی شهرها، پهنه های نابه سامان میانی شهرها که حاصل ساخت وساز دهه های اخیر هستند، پهنه های شهری با پیشینه روستایی که ... در عرصه کنونی شهر ادغام شده اند و سکونتگاه های غیررسمی که در محدوده شهرها قرار دارند هدف برنامه های احیاء، بهسازی و نوسازی شهری هستند».
این سند در ادامه این جمله، به ویژگی های عمده این محدوده های هدف مشتمل بر فقر و بیکاری، کم دوامی ساختمان ها، تراکم و مشکلات زیست محیطی، سطح نازل خدمات شهری و زیرساخت ها، مشکلات اجتماعی، و بی توجهی به هویت تاریخی و فرهنگی که موجب کاهش منزلت اجتماعی و جایگزینی قشرهای فرودست با اهالی قبلی گشته، اشاره شده است.
در همین راستا روزیکشنبه اولین گام متولیان در راستای عمل به این سند با امضای قراردادی میان دو زیرمجموعه وزارت راه وشهرسازی برداشته شد.
تفاهم‌نامه سنددار کردن اراضی دولتی بافت‌های هدف برنامه نوسازی شهری میان سازمان ملی زمین و مسکن و شرکت عمران و بهسازی شهری ایران را می توان عملی ترین اقدام دولت در این راستا دانست.
مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن در این مراسم با بیان اینکه ۲۰ میلیون نفر ساکن بافت‌های نابسامان شهری هستند، گفت: این سازمان قصد دارد در وهله اول به ساکنان اراضی دولتی سند مالکیت بدهد.
سیدمحمد پژمان در جلسه امضای تفاهم‌نامه سنددار کردن اراضی دولتی بافت‌های هدف برنامه نوسازی شهری میان سازمان ملی زمین و مسکن و شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با اشاره به وجود تعداد زیادی ساختمان در سکونتگاههای غیررسمی، بافت فرسوده و بافت تاریخی که به دلیل نا ایمن و ناپایدار بودن و برخورداری از پایین‌ترین حد کمیت و کیفیت خدمات، ساکنان این بافت‌ها را با مخاطرات زیادی روبه‌رو کرده‌اند، گفت: دولت تصمیم جدی به بازسازی و نوسازی این بافت‌ها و بهبود شرایط زندگی ۲۰ میلیون نفر ساکن بافت‌های نابسامان شهری دارد؛ همین امر موجبات اضافه شدن ظرفیت محله‌های هدف بهسازی را به توسعه شهری فراهم آورده و همچنین این فعالیت‌ها بخشی از اجرای طرح مسکن اجتماعی محسوب می‌شود.
وی با تاکید بر لزوم ورود مدیریت شهری اعم از شهرداری و شورای شهر در بحث بهسازی بافت‌های نابسامان شهری اظهار داشت: هرگونه اقدام درخصوص ساکنان بافت‌های هدف احیا و بهسازی منوط بر هویت و اسم و رسم‌دار شدن آن‌هاست چون تفکیک اراضی خارج از برنامه جامع شهری، غیرقانونی بوده و موجب می‌شود واحدهای مسکونی ساکنان این بافت‌ها سنددار نباشند.
مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن با اشاره به تهیه طرح‌های نوسازی شهری افزود: شهرداری‌ها نیز ملزم به اعمال این طرح‌ها و اصلاح شبکه معابر بافت‌های نابسامان شهری هستند و دولت نیز برای اصلاح بنا به ساکنان این بافت‌ها وام می‌دهد ولی از آنجایی که بانک‌ها وام را به دارنده سند ملکی پرداخت می‌کنند و شهرداری‌ها نیز تنها به افرادی که سند دارند پروانه ساختمانی می‌دهند در نتیجه کلیدی‌ترین بحث برای اجرای طرح بهسازی شهری سنددار کردن ساکنان بافت‌های نابسامان است.
معاون وزیر راه و شهرسازی اظهار داشت: سازمان ملی زمین و مسکن به دو دسته از ساکنان سند اعطا می‌کند، یک دسته کسانی هستند که تنها موجودیشان همین واحدی است که در آن ساکن‌اند و ملکی ندارند که پس از کنترل فرم جیم آنها، سند را به رایگان به آنها می‌دهیم اما دسته دوم کسانی هستند که علاوه بر ملکی که در آن ساکن‌اند از دولت تسهیلات دیگری مانند زمین و مسکن یا وام خرید مسکن دریافت کرده‌اند که به این افراد در برابر دریافت مابه ازای قیمت فعلی زمین سند می‌دهیم ولی این مبلغ را اقساطی دریافت می‌کنیم.
مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران هم در این مراسم، سنددار کردن اراضی دولتی بافت‌های هدف برنامه نوسازی شهری را با هدف استفاده از ظرفیت‌های درون شهرها برای توسعه شهری دانست.
محمدسعید ایزدی افزود: این شرکت در ۹۱ شهر بافت‌های هدف نوسازی را که بالغ بر ۵۳ هزار هکتار است شناسایی کرده و تنها راه پیشگیری از گسترش این سکونتگاه‌ها مشارکت دادن ساکنان آنها در اجرای طرح‌های نوسازی است.
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار گفت: ۱۷ درصد این ۵۳ هزار هکتار سند رسمی دارند، ۳۸ درصد قولنامه‌ای، بنچاق و ... هستند، ۳۰ درصد اراضی دولتی و ۱۵ درصد نامعلوم‌اند. ساکنان این مناطق با پایین‌ترین کیفیت در این سکونتگاه‌ها زندگی می‌کنند و با کوچکترین ناملایمات طبیعی در این مناطق فاجعه انسانی رخ می‌دهد.
ایزدی با اشاره به مشکلات چابهار که ۳۸ درصد ساکنان آن اراضی دولتی را تصرف کرده‌اند و می‌توانیم به آنها سند بدهیم، اظهار کرد: تمامی ۵۳ هزار هکتار دارای طرح نوسازی و بهسازی هستند که ساکنان باید بر اساس آن طرح به تولید مسکن ایمن بپردازند.
