مهندس علی نورانی

تحلیلگر ارشد مالی کارگزاری بین المللی ویندزور

ali.nourani@windsorbrokers.com

 نشست کارشناسان کشورهای عضو اوپک برای تعیین سطح جدید تولید نفت، روز پنجشنبه ۲۴ نوامبر ۲۰۱۶ (۴ آذر ۹۵) در وین اتریش پایان یافت و حالا همه نگاه ها به نشست وزرای نفت چهارده کشور عضو و هشت کشور غیر عضو برای تصمیم گیری نهایی در این باره می باشد، که روز چهارشنبه ۳۰ نوامبر (۱۰ آذر ۹۵) برگزار خواهد شد. در ادامه هر آنچه باید درباره شاخص های قیمت نفت، اوپک و نشست اخیر بدانید خواهد آمد:

قیمت نفت در بازار های بین المللی :

قیمت نفت در بازارهای جهانی ، مانند هر کالای دیگری بر اساس نظام عرضه و تقاضا تعیین می شود و به طور مشخص سطح تولید نفت و همینطور میزان مصرف نفت نقش اصلی را در تعیین قیمت نفت داشته و دارند. عوامل دیگری مانند چگالی نفت تولیدی^۱، سطح شیرینی نفت^۲، زمان و مکان تحویل^۳ و موارد دیگری مانند مناسبات سیاسی و اقتصادی هم در تعیین قیمت نفت موثر هستند. اما آنچه به طور معمول بعنوان قیمت بین المللی هر بشکه نفت خام اعلام میگردد، قیمت چند سبد مختلف نفتی است که بعنوان معیار در بازار پذیرفته شده اند.

مهمترین این شاخص ها و معیارهای قیمت، سبد نفت خام برنت^۴ می باشد که سبدی از قیمت نفت چهار چاه نفتی بریتانیایی و نروژی در دریای شمال است که از نوع سبک و شیرین می باشد و برای تولید بنزین و گازوئیل بسیار مناسب است. شاخص دیگر قیمت نفت، وست تگزاس اینترمدیت^۵ است که سبدی از قیمت نفت چاه های غربی تگزاس آمریکاست و معمولا قیمت آن از سبد نفتی برنت پایین تر است. اما شاخص سوم که بسیار کاربردی و تعیین کننده است، قیمت سبد نفتی اوپک است که هر چند بطور میانگین از هر دو سبد برنت و تگزاس کیفیت بهتری برای محصولات پتروشیمی و صنعتی دارد، اما بدلیل ریسک های سیاسی و منطقه ای معمولا قیمت کمتری نسبت به دو سبد دیگر دارد.

اوپک :

سازمان کشورهای صادرکننده نفت که با نام اختصاری اوپک (OPEC)⁶ شناخته می شود، یک کارتل بین المللی نفتی است که از ۱۴ کشور ونزوئلا، ایران، عربستان، عراق، امارات متحده عربی، کویت، قطر، لیبی، الجزایر، نیجریه، آنگولا، اکوادور، اندونزی و گابون تشکیل یافته است. ونزوئلا اولین کشوری بود که در سال ۱۹۴۹(۱۳۲۸ ه.ش.) پیشنهاد تشکیل یک کارتل نفتی را مطرح کرد و نهایتا دولت عراق در سال ۱۹۶۰(۱۳۳۹) کشورهای ایران، ونزوئلا، عربستان و کویت را برای بررسی کاهش تولید نفت خام به اجلاس بغداد دعوت کرد و نتیجه این نشست ایجاد سازمان اوپک بود^۷. این سازمان در حال حاضر با در اختیار داشتن بیش از ۱۲۱۴ میلیارد بشکه^۸ ذخایر نفت، حدود ۷۵ تا ۸۱ درصد از ذخایر نفت خام جهان را در اختیار دارد و همچنین با تولید روزانه بیش از ۳۳ میلیون و ششصد هزار بشکه نفت، ۴۳ تا ۴۵ درصد از تولید نفت جهان را برعهده دارد.

از دیگر کشورهای مهم تولید کننده نفت می توان به روسیه، آمریکا، کانادا، مکزیک، نروژ، انگلستان، چین، برزیل و قزاقستان اشاره کرد.

چرا اوپک میخواهد سطح تولید را کاهش دهد:

همانطور که در موضوع قیمت نفت اشاره شد، افزایش تولید نفت می تواند منجر به کاهش قیمت آن در بازارهای بین المللی گردد و اوپک بعنوان بزرگترین و مهمترین کارتل^۹ نفتی جهان، بدنبال ایفای نقشی است که دلیل وجودی آن نیز می باشد، یعنی کنترل و کاهش تولید بمنظور کنترل و افزایش قیمت در بازار. در حال حاضر تولید روزانه اوپک بطور میانگین ۳۳ میلیون و ششصد هزار بشکه است و در توافقی که در نشست ۲۸ سپتامبر (۷ مهر ۹۵) در الجزایر برگزار گردید، وزرای نفت اوپک و برخی کشورهای غیر عضو پذیرفتند تا با کاهش ۴ تا ۴٫۵ درصدی سطح تولید روزانه، تعادل را به سطح تولید و مصرف بین المللی بازگردانند. این به این معناست که سطح تولید روزانه اوپک به ۳۲ میلیون و پانصد  تا ۳۳ میلیون بشکه در روز برسد و البته برخی از کشور های غیر عضو نیز بخشی از تولید خود را برای رسیدن به سطح تولید مناسب کاهش دهند. از جمله مهمترین این کشورها روسیه می باشد که از بازیگران مهم بازار نفت محسوب میگردد.

آنچه تا اینجا مشخص گردیده است، موافقت عمده اعضا با طرح کاهش تولید می باشد. دو کشور لیبی و نیجریه بدلیل بحران های داخلی و کاهش محسوس تولید از این طرح مستثنی شده اند و در حال حاضر سه کشور روسیه، ایران و عراق چالش های جدی با این طرح دارند. عراق که در ابتدا تلاش داشت که از این طرح مستثنی شود، در حال حاضر با پذیرفتن آن، اشکالاتی را در نحوه محاسبات تولید نفت روزانه خود مطرح کرده است که بنظر می رسد می تواند در روزهای پیش رو برطرف گردد. اما روسیه و ایران همچنان مواضعی متفاوت دارند. از طرفی روسیه اعلام کرده است که با طرح فریز نفتی -و نه با کاهش آن- موافق است و ایران نیز که بدلیل تحریم های هسته ای، سطح تولید سابق خود یعنی ۱۳ درصد از تولید نفت اوپک را از دست داده بود، حالا برای تولید ۴ میلیون و دویست هزار بشکه ای در روز هدف گذاری کرده است و با شرایط کاهش تولید ۴ درصدی موافق نیست. این در حالی است که بالاترین سطح تولید نفت ایران در روزهای اخیر ۳ میلیون و ۹۲۰ هزار بشکه در روز بوده است و اعضا خواستار کاهش ۱۳۰ هزار بشکه ای تولید ایران و رسیدن به سطح ۳ میلیون و ۷۹۰ هزار بشکه هستند.

 حال باید دید در پایان این نشست چه نتایج و توافقاتی حاصل خواهد شد، و تاثیر آن بر بازار های بین المللی نفت و محصولات مشتق از آن مانند بنزین، گازوئیل و محصولات پتروشیمی چگونه خواهد بود. از آن جا که توافق بر کاهش سطح تولید میتواند پایانی بر رقابت آشکار و پنهان اعضا در تولید و ارائه تخفیف های مختلف به کشورهای مصرف کننده و خریدار باشد، احتمال افزایش قیمت نفت تا مرز ۶۲ دلار برای هر بشکه در کوتاه مدت و تا ۷۵ دلار در میان مدت وجود دارد.

۱-  یکی از روش های مهم دسته بندی نفت خام بر اساس چگالی آن می باشد و بر این اساس نفت خام را به چند دسته سبک، سنگین، فوق سنگین، ماسه نفتی (Oil Sands) و نفت شیل (Shale Oil) تقسیم بندی میکنند.

۲- نفت شیرین به نفت خامی گفته می شود که مقدار گوگرد آن کمتر از نیم درصد باشد. در نقطه مقابل نفت خام ترش قرار دارد که میزان گوگرد آن بیشتر از نیم درصد می باشد و بهمین دلیل نفت خام ترش خاصیت فرسایندگی دارد و باید قبل از بارگیری در نفت کش ها پالایش شود و بهمین دلیل قیمت آن از نفت شیرین ارزان تر است. در بین شاخص های قیمتگذاری جهانی، نفت برنت و نفت وست تگزاس اینترمدیت از نوع سبک و شیرین می باشند و این در حالیست که نفت خام دبی و نفت خام عمان نفت ترش محسوب میگردند.

۳- قراردادهای خرید و فروش بین المللی نفت از انواع فیوچرز و یا سوآپ می باشند و دارای زمان و مکان مشخص برای تحویل می باشند.

۴- Brent Crude

۵- West Texas Intermediate

۶- Organization of the Petroleum Exporting Countries

۷- دکتر فوأد روحانی از ایران اولین دبیرکل اوپک بود که بالاترین مرجع اجرایی اوپک می‌باشد. روحانی به مدت چهار سال این سمت را برعهده داشت و پس از او دیگر هیچ گاه دبیرکل اوپک از ایران نبوده است.

۸- یک بشکه نفت (Barrel) برابر با ۱۵۸٫۹۸ لیتر می‌باشد.

۹- کارتل شرکت‌هایی هستند که در یک رشتهٔ خاص فعالیت می‌کنند و با حفظ استقلال مالی و حقوقی خود با یکدیگر متحد می‌شوند و در مورد تقسیم بازار میان خود و حجم تولید و قیمت کالا با یکدیگر به توافق می‌رسند. هدف کارتل‌ها تسلط بر بازار یک کالای خاص از طریق تضعیف یا از بین بردن رقابت در بازار آن کالا توسط ایجاد انحصار است.