بررسی بنیادی صنعت قند و شکر

ملیحه کریم شاهی

کارشناس ارشد مدیریت مالی

مقدمه

صنعت قند و شکر، پس از صنعت نساجی، دومین صنعت قدیمی ایران به حساب می آید. صنعت قند و شکر، با توجه به استراتژیک بودن و منبع ارزان تامین انرژی نسبت به سایر مواد غذایی،همواره مورد توجه و حمایت دولت بوده است.

بخش کشاورزی به عنوان مهترین بخش و تامین کننده مواد اولیه، بخش نفت به عنوان تامین کننده انرژی و بخش صنعت و حمل و نقل، بخش های مرتبط و تاثیرگذار در این صنعت می باشند.بیشترین مصرف کننده قند و شکر در درجه اول خانوارها و سپس صنایع غذایی و لبنی می باشد. در این گزارش سعی شده است تا تحلیلی جامع از این صنعت در خدمت علاقمندان قرار گیرد.

فراورده های حاصل در صنعت قند و شکر

از شکر به عنوان تنها ماده ی غذائی یاد می شود که میتوان آن را به صورت خالص تولید کرد. تا به حال از شکر مواد شیمیایی مختلفی تولید شده است که در ادامه به اختصار مهمترین آنها را شرح میدهیم:

- قند : قند همان شکر است که ذوب و سپس فشرده شده است و به صورت قالب بندی درآمده است.

- ملاس : در ابتدا نیشکر و چغندر قند خرد و له شده و سپس عصاره آن خارج می شود.در مرحله بعد عصاره را بعد می جوشانند و کریستال های شکر بدست می آید. عصاره ای غلیظ، تیره و چسبناک، پس از حذف قند باقی می ماند. در کارخانه‌های ایران از ملاس برای تهیه الکل، سرکه وعلوفه استفاده می‌شود..

باگاس : باگاس از نیشکر تولید می شود و حدود ۳۰-۲۰ درصد از وزن نیشکر را تشکیل می دهد. باگاس در واقع باقیماندۀ فیبری به جای مانده بعد ازعصاره گیری از شکر می باشد که به صورت قطعات ریز تراشۀ چوب و به رنگ زرد کاهی می باشد. باگاس دارای فیبر بالا و نیتروژن و قابلیت هضم پایین است که میزان عناصر تشکیل دهنده آن با توجه به گونه های مختلف نیشکر و بر حسب رشد سنی نیشکر، نحوه ی برداشت و بالاخره میزان بازیابی و راندمان عصاره گیری در آسیاب ها به مقدار کمی متفاوت است. تولید متوسط نیشکر در هر هکتار حدود یکصد تن می باشد و بر اساس تجربیات به دست آمده در خوزستان پس از استحصال شربت از نیشکر حدود ۳۲ تن باگاس با رطوبت حدود ۵۰ درصد از هر هکتار به دست می آید.

برخی موارد کاربرد باگاس در ادامه توضیح داده می شود:

سوخت و تولید برق و انرژی : یکی از مواد استفاده باگاس ، تولید برق و استفاده از آن بعنوان سوخت است.اولین استفاده مستقیم باگاس در کارخانجات نیشکری برای تولید بخار و نیروی لازم جهت رفع نیازهای سوختی کارخانجات شکر بوده که پس از رفع نیاز می توان مازاد آنرا جهت تولید برق به مولدهای برق انتقال داد. برای این منظور لازم است مولد های برق در مجاورت کارخانه شکر و نزدیک به محل تولید باگاس باشند تا هزینهانتقال باگاس به حداقل رسیده و تولید برق از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد . تجارب جهانی نشان می دهد

که با تکنولوژیهای رایج از هر تن باگاس می توان ۱۲ کیلو وات ساعت برق مازاد برمصرف کارخانه تولید نمود که قابل عرضه به بازار می باشد .سایر موارد مصرف آن عبارتند از :باگاس فشرده جهت مصرف بعنوان سوخت به جای هیزم و مصارف خانگی،تولید زغال از باگاس، تولید گاز متان ( بیوگاز)، تولید گاز خانگی ، متانول و اتانول ( اتانول سوختی و طبی )،استفاده از باگاس در صنایع سلولزی، تولید خمیر کاغذ و کاغذ، تولید مقوای جعبه کادوئی، خمیر مایه، تخته فیبر، نئوپان، تخته صنعتی فشرده و نیمه فشرده، تخته سیمانی، سایر فرآورده های باگاس شامل فورفورال آلفا سلولز اگزیلتیول، پوشال مرغداری ها و استفاده جهت تثبیت خاک، تولید بستر مناسب پرورش قارچ خوراکی. درخصوص اهمیت باگاس در تولید کاغذ بایدعنوان نمود که هر تن خمیرکاغذ سفید از ۷ تن باگاس قابل استحصال است درحالیکه برای همین مقدار خمیر کاغذ ۳ تن چوب جنگل نیاز است .هزینه اقتصادی مواد اولیه تولید کاغذ از باگاس ،فارغ از هزینه زیست محیطی بالغ بر ۰۵/۰ درصدهزینه چوب است. بعلاوه برای تولید ۳۵۰ هزار تن کاغذ سفید ۵۵ هزار هکتار مزرعه نیشکر نیاز است درحالیکه برای همین مقدارکاغذ ۴۳۴ هزار هکتار جنگل رویش مجدد نیاز می باشد.

تفاله چغندر قند به علت داشتن مواد قندی، مواد پروتینی و اسیدهای آمینه، ترکیبات آلی مختلف، الیاف، سلولز،همی سلولز و مواد معدنی مانند پتاسیم، سدیم، کلسیم، منیزیم، فسفات و .… از ازرش تغدیه ای مناسب برای دامها برخوردار است، این ارزش با اضافه کردن ملاس به تفاله فزونی مییابد.تفاله با شکلهای مختلف (تفاله تر با پرس کم، تفاله تر پرس شده، ، تفاله تر با پرس شدید، تفاله خشک ملاس دار ، پرک، تفاله خشک انگشتی یا تفاله خشک بلوکی)توسط دامداران از کارخانه خریداری می شود.

وضعیت جهانی شکر

بزرگترین تولیدکنندگان شکر :

تولید شکر به تفکیک قاره ها به صورت ذیل می باشد:

برزیل، تولیدکننده ای که هزینه تولید شکر آن از سایر کشورها پایینتراست، نقش مهم و تعیین کننده ای در عرضه این کالا در جهان دارد. در مرحله بعد هند و اتحادیه اروپا قرار دارند. در ادامه جدول و نمودار اطلاعات تولید شکر در جهان را قرار میدهیم برای واضح تر بودن اطلاعات ،دو نمودار رسم شده است:

- برترین تولید کنندگان نیشکر و چغندر قند در جهان:

در حال حاضر بیش از ۱۳۰ کشور تولید کننده چغندر قند و یا نیشکر می باشند و ۱۰ تای آنها هردو را تولید میکنند.به طور متوسط ۸۰ درصد شکر از طریق نیشکر تولید می شود.در سال ۱۹۸۰ ده کشور برتر حدود ۵۶ درصد از تولید جهان را در اختیار داشتند که این رقم در سال ۲۰۱۴ به بالای ۷۵ درصد رسیده است.

- بزرگترین تولیدکنندگان نیشکر:

نیشکر در تمام فصول سال می‌روید. نیشکر در ۳۲۷ سال پیش از میلاد مسیح در شبه‌قاره هند شروع به رشد کرد، و چیزی نگذشت که از طریق مسیرها تجاری خاورمیانه، به دیگر نقاط جهان انتقال داده شد. سهم عمده تولید شکر در دنیا از نیشکر می باشد. این سهم به طور متوسط حدود ۸۰ درصد بوده و مابقی تولید از چغندر

قند میباشد.برزیل ،هند و چین بیش از ۷۳ درصد از نیشکر جهانی را دارا می باشند:

-بزرگترین تولیدکنندگان چغندرقند :

اتحادیه اروپا به واسطه آب و هوای مناسب برای کشت چغندر قند، بیشترین سهم دنیا را از تولید این محصول به عهده دارد.ایران نیز با تولید ۰٫۶۳ (میلیون تن) جایگاه هشتم را در جهان به خود اختصاص داده است.

- برترین مصرف کنندگان شکر در جهان :

مصرف شکر به تفکیک قاره ها به صورت ذیل می باشد:

کشورهای در حال توسعه ۶۷ درصد از شکر جهانی را مصرف میکنند و انتظار می رود در آینده به ویژه آسیا با رشد تقاضا رو به رو شود. در ادامه جدول و نمودار اطلاعات مصرف شکر در جهان را قرار میدهیم برای واضح تر بودن اطلاعات ،دو نمودار رسم شده است :

پیش بینی می شود مصرف جهانی شکر روند صعودی خود را حفظ کند.با در نظر گرفتن رشد جمعیت، برای مصرفسرانه جهان نیز روندی صعودی متصور هستیم.

نموداری که در ادامه مشاهده میکنید بیانگر تولید، مصرف و نسبت موجودی به مصرف می باشد. طبق این نمودار نسبت موجودی در حال کاهش می باشد و این موضوع افزایش تقاضای شکر را در پی خواهد داشت:

در سال‌های اخیر عمدتاً میزان تولید بیشتر از تقاضا بوده و این موضوع باعث افزایش ذخایر شکر شده است. اما در سال گذشته میزان تقاضا حدود ۵ میلیون تن از عرضه پیشی گرفت. عموماً ذخایر شکر بین ۳۵ تا ۴۵ درصد مصرف هر سال در نوسان می‌باشد (حدود ۵۵ تا ۷۰ میلیون تن در مقابل ۱۸۰ میلیون تن مصرف). پیش‌بینی مؤسسات مختلف نشان می‌دهد که ترازعرضه و تقاضای شکر در سال جاری بین ۸ تا ۱۱ میلیون تن منفی خواهد شد. مهم‌ترین دلایل افت تولید را می‌توان این‌گونه برشمرد:

۱-عدم وجود سیاست‌های حمایتی از طرف دولت چین درزمینه کشت نیشکر و کاهش تولید شکر نیشکری چین

۲-خشک‌سالی در هند

۳-بروز تنش‌های سیاسی در برزیل به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده

به عبارتی می‌توان گفت که افزایش تولید برزیل توانسته است افزایش مصرف در کشور چین (علی‌رغم کاهش تولید) را جبران کند. لذا می‌توان گفت هرگونه تداخل در فرایند تولید می‌تواند اثر قابل‌توجهی بر قیمت شکر داشته باشد.

در مورد شکر جهانی در سال زراعی ٢٠١٧ حدود ده میلیون تن کسری داریم که این مقدار در تولید نسبت به تقاضا در ١٩٠ میلیون تن مصرف جهانی عدد بزرگی است.

از طرفی برزیل به ‌عنوان بزرگ ‌ترین تولیدکننده دنیا که ٢۵ درصد صادرات جهان را در دست دارد، حدود ٢۵ درصد از تولید سال بعد خود را با نرخ‌های بالای ۲۰ سنت پیش‌فروش کرده است که این امری بی‌سابقه در تاریخ شکر جهان است. یعنی تقاضا منتظر نمانده و از همین امسال در قراردادهای آتی دست به چنین حجم خرید سنگینی زده است! اتفاقی که شاید باعث افزایش بیشتر قیمت شکر بشود.

- برترین صادر کنندگان شکر در جهان :

کشور برزیل که در حال حاضر بزرگترین صادرکننده شکر در جهان است تا ماه نوامبر سال ۲۰۱۶ نیز همچنان موقعیت خود را با اختلاف زیاد با سایر صادرکنندگان حفظ کرده است. نمودارهای ذیل بزرگترین صادرکنندگان شکر را به تفکیک شکر خام و شکر سفید در سال ۲۰۱۴ نشان می دهد:

- برترین وارد کنندگان شکر در جهان :

چین بزرگترین وارد کننده شکر می باشد.اتحادیه اروپا پنجمین غول صادر کننده شکر ،سومین غول واردکننده نیز به شمار می آید.(در جدول ذیل ۱۰ کشور برتر وارد کننده آمده است و برای مقایسه بهتر ایران را که در ردیف ۱۹ جدول قرار دارد را نیز اضافه کرده ایم).درمجموع واردکنندگان شکر نسبت به صادر کنندگان آن از تنوع بیشتری برخوردار هستند.

نمودارهای ذیل بزرگترین وارد کنندگان شکر را به تفکیک شکر خام و شکر سفید در سال ۲۰۱۴ نشان می دهد:

روند قیمت جهانی شکر :

با اینکه روند کلی قیمت شکر در بلند مدت نزولی بنظر میرسد ،اما همچنان قیمت آن OECD & FAO بنابر پیش بینی بالاتر از ریزش قیمت ها در دوران بحران مالی سال ۲۰۰۸ خواهد بود.افزایش ناگهانی قیمت شکر در سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ بهدلیل تصمیم بزرگترین تولیدکننده شکر جهان یعنی برزیل به تولید سوخت اتانول از شکر مربوط میشود اما از سال ۲۰۱۱ به بعد به علت مازاد عرضه بر تقاضا شاهد کاهش قیمت بوده ایم. از جمله رویدادهایی که باعث افزایش قیمت شکر شده اند باریدن باران در کشور های تولید کننده و صادرکننده می باشد که قیمت شکر را حدود ۳۰ درصد افزایش داده است. نوسانات قیمت نفت باعث می شود امریکای جنوبی و لاتین به هنگام افزایش قیمت نفت به سمت استفاده از نیشکر و ملاس بروند. همانطور که در نمودار زیر مشاهده میشود از سال ۲۰۱۶ به بعد شاهد افزایش قیمت می باشیم که عمده ترین دلیل آن پیشی گرفتن مصرف از تولید جهانی می باشد. (واحد: سنت در هر پوند می باشد،هر تن ۲۲۴۰ پوند می باشد که در حال حاضر قیمت جهانی شکر برای هر تن حدودا ۴۳۰ دلار است).

وضعیت شکر در ایران

- تاریخچه صنعت قند و شکر در ایران:

گذشته صنعت قند و شکر را از نظر سابقه انحصار و سرمایهگذاری میتوان به ۶ دوره طبقه بندی نمود :

دوره اول ۱۲۷۴ تا ۱۳۱۱:

اولین کارخانه قند ایران در سال ۱۲۷۴ هجری شمسی درکهریزک با ظرفیت روزانه مصرف ۱۵۰ تن چغندر توسط یک شرکت بلژیکی تأسیس شد که بعد از سه سال فعالیت به علت رقابت ناعادلانه و ناسالم تولیدکنندگان خارجی و اعمال نفوذ کشورهای استعمارگر مجبور به تعطیل شد. در سال ۱۳۰۹ دولت وقت دست بکار بازسازی کارخانه قند مذکورگردید و پس از آن کارخانه قند کرج با سرمایه دولتی تاسیس شد.

دوره دوم ۱۳۳۲ - ۱۳۱۱:

در این دوره با اندیشه تأمین قندوشکر کشور و توسعه دانش فنی و توسعه اشتغال مولد، خصوصاٌ صنعتی که بتواند مهاجرت از روستا را کنترل نمایند تعداد ۸ کارخانه توسط دولت های وقت تأسیس و راه اندازی شد. آمار موجود نشان میدهد که حداکثر حدود ۲۸۲۲۶ تن شکر از آنها بهره برداری شده است.

دوره سوم۱۳۵۳ـ۱۳۳۲:

بعد از وقایع سال ۱۳۳۲ سیاستهای اتخاذ توسعه سرمایهگذاری بخش خصوصی باعث شد که صنعت قندوشکر کشور( با آغاز دهه ۴۰ بخش خصوصی در صنعت قند فعال شد که دلیل فعالیت بخش خصوصی همانا برداشته شدن انحصار قند و شکر از طرف دولت بود )در دهه ۴۰ تا ۵۰ شاهد جهشی در تأسیس واحدهای جدید باشد در این دوره ۲۶ کارخانه در جغرافیای جمعیتی و سیاسی و کشاورزی ایران تأسیس شد.

دوره چهارم ۱۳۷۰-۱۳۵۳ :

در این دوره زمانی با تصویب انحصار قندوشکر توسط دولتهای وقت عملاٌ سرمایهگذاری بخش خصوصی متوقف و فقط دو

واحد مغان و دزفول در بخش چغندر و نیشکر کارون توسط دولت تأسیس گردید. با احداث واحدهای جدید میزان تولید۳۶ واحد (۳۴ واحد چغندری و ۲ واحد نیشکری )در سال ۱۳۵۷بالغ بر ۶۰۰ هزار تن گردید.

دوره پنجم ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۱:

از ابتدای این دوره که اندیشه آزادسازی و رفع انحصار در سیاستهای اقتصادی کشور مورد بحث قرار گرفته و طی سا لهای ۱۳۷۱ به بعد به تدریج عرضه و فروش بخشی از تولید آزاد شد. اما بعد از سال ۱۳۷۲ انحصار شکر مجددا در اختیار دولت قرار گرفت و رسماً تا سال ۱۳۸۱ ادامه داشت. در این دوره مطالعات طرح توسعه نیشکر در قالب طرح ملی شروع و سرمایهگذاری آن از اواسط دوره انجام گرفت و در سالهای پایانی دوره، کارخانجات کشت و صنعت های امام خمینی (ره)و امیر کبیر هر کدام به ظرفیت تولید سالانه یکصد هزار تن شکر به بهره برداری رسیدند.

دوره ششم ۱۳۸۱ تا کنون:

در سال ۱۳۸۱ قانون لغو انحصار توسط دولت تصویب شد و در این خصوص کمیته بررسی وضعیت شکر تشکیل گردید. لیکن در چند سال اول این دوره صنعت قند و شکر عملاً رها شد. خرید شکر تولید داخل کاهش و روند کنترل و تغزیرات قیمت شدید و قیمتها با نرخی کمتر از نرخ تورم و روند کاهشی افزایش یافت و از ۴۶۵۰ ریال سال ۸۲ به ۵۱۰۰ ریال در سال ۸۳ و بترتیب ۵۴۸۰، ۵۶۰۰ و ۵۶۰۰ ریال تا سال ۱۳۸۶ رسید. نکته قابل تامل در این رهاسازی، کاهش شدید تعرف واردات و عدم کنترل واردات منطبق با تولید و نیاز داخلی بود که عملاً با ورود بی سابقه ۲٫۵ میلیون تنی واردات قانونی در سال ۱۳۸۵، شالوده صنعت داخلی قند و شکر در سایه لغو انحصار از هم پاشید. در این دوره علارغم واگذاری ۸۰ درصدی سهام پروژههای طرح توسعه نیشکر به بخش خصوصی ( بانکهای صادرات و ملی ایران) و مشکلات عدیده مالی در تکمیل پروژهها، چهار کشت و صنعت نیشکری (دعبل خزاعی، میرزاکوچک خان، حکیم فارابی و سلمان فارسی) راه اندازی و پنجمین کارخانه بنام دهخدا، احتمالاً تا پایان سال جاری(۱۳۹۰) راه اندازی خواهد شد.

-تولید شکر در ایران:

همانطور که در قسمت تولید شکر جهانی توضیح داده شد شکر از نیشکر و چغندر قند تهیه می شود.کارخانه های تولید قند و شکر را می توان به گونه ای دیگر نیز طبقه بندی کرد:

کارخانه های تولیدکننده شکر با استفاده از چغندر قند (۳۵ شرکت در این زمینه وجود دارد که تنها ۲۷ شرکت هم اکنون فعال هستند و بیشترین میزان تولید شکر ایران از این طریق می باشد).

کارخانه های تولیدکننده شکر با استفاده از نیشکر ( ۹ شرکت در این زمینه وجود دارد .که این کارخانه ها در استان خوزستان متمرکز گشته اند). کارخانه های تصفیه کننده شکر( ۱۴ شرکت تصفیه کننده شکر خام در ایران موجود است،۵ شرکت تصفیه شکر خام و۹ شرکت تولیدکننده قند می باشند که چندتای آنها بدلیل نبود مواد اولیه تعطیل شده اند).

-بزرگترین شرکت های تولید کننده شکر ایران (معیارمرتب سازی بر اساس تولیدات سال ۹۴ )

بر اساس ماهنامه شکر (انجمن صنفی کارخانه‌های قندوشکر ایران)، تولید شکر در سال ۱۳۹۴ با ثبت رکورد ۱٫۵ میلیون تن به بیشترین مقدار در از زمان تأسیس این صنعت در ایران رسید. این یعنی تولید شکر در طی سال‌های گذشته پاسخگو نیاز کشور نبوده و مابقی از محل واردات تأمین‌شده است. طبق آمارها در حدود ۳۵ درصد نیاز کشور از طریق واردات تأمین می‌گردد.

نمودار زیر کل تولیدات قند و شکر را از چغندرقند و نیشکررا نشان میدهد.روند افزایشی تولید در نمودار زیر به خوبی قابل تشخیص است و میتوان به رشد بیشتر این صنعت در سالهای اینده امیدوار بود:

در ایران ۹ شرکت تولید کننده نیشکر وجود دارد که این شرکتها در استان خوزستان متمرکز هستند:

همانطور که تولید نیشکر روند صعودی دارد تولید شکر از نیشکر نیز در دهه ۹۰ روند افزایشی دارد:

در سال ۹۴، تولید شکر چغندری و نیشکری سهم برابری از ۱٫۵ میلیون تن شکر تولید شده داشته‌اند درحالی‌که در سال‌های قبل با توجه به سطح زیر کشت بیشتر چغندر، شکر چغندری سهم ۶۵ درصدی نیز داشته است.

به گفته مجری طرح چغندر قند وزارت جهاد کشاورزی سال گذشته ۵ میلیون و ۶۰۰ هزارتن از این محصول در کشور تولید شد، با احتساب تولید نیشکر در کشور، در مجموع یک میلیون و ۵۲۵ هزارتن شکر تولید شد و ضریب خوداتکایی ما در این زمینه به حدود ۶۵ درصد افزایش یافت کلیه واحدهای تولیدی در بخش چغندری و نیشکری متعلق به بخش خصوصی بوده و فقط واحد کشت و صنعت هفت تپه و مغان متعلق به وزارت جهاد کشاورزی است لذا سهم بخش خصوصی حدود ۹۱ درصد از کل ظرفیتهای موجود میباشد.

نمودار زیر چغندر خریداری و مصرفی را طی سالهای متمادی نشان میدهد در سالهای اخیر شکاف بین خرید و مصرف کاهش یافته است:

در سال ۹۴، سطح زیر کشت چغندر برابر ۱۰۰ هزار هکتار بوده است درحالی‌که در دوره‌های قبل سطح زیر کشت چغندر تا ۲۰۰ هزار هکتار نیز مشاهده‌شده است. لازم به ذکر است که ازجمله عوامل مؤثر بر سطح زیر کشت چغندر می‌توان به قیمت تضمینی خرید چغندر، شرایط آب‌وهوایی و میزان بارش، سود کشت‌های جایگزین و ... را نام برد.

طبق گفته مجری طرح چغندر قند وزارت جهاد کشاورزی سطح زیر کشت بهاره چغندر قند حدود یک صد هزار هکتار میباشد. به دلیل بحران آب در کشور، احتمالا این عدد در طرح مذکور ثابت بماند وبه دلیل بحران آب احتمال کاهش آن نیزوجود دارد. درسال‌جاری افزایش سطح زیرکشت پاییزه چغندر قند به ۱۸ هزارهکتار برای ۱۱ استان کشور ابلاغ شده است.استان‌های فارس، گلستان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، کرمانشاه، خوزستان، لرستان، اصفهان و کهگیلویه و بویر احمد از جمله استان‌هایی هستند که کشت پاییزه چغندر قند به آنان ابلاغ شده است. هرهکتار چغندر قند، برای ۳ نفر ایجاد اشتغال می‌کند.از جمله راه‌های افزایش بهره‌وری در کشت چغندر قند، انتقال کشت آن به پاییز و توسعه کشت نشایی است مصرف آب در این نوع کشت نسبت به کشت بهاره ۳۰ تا ۵۰ درصد کمتر است.

قیمت این محصول در دنیا کیلویی ۱۰۰ تومان است اما در ایران دولت چغندر را کیلویی ۳۰۰ تومان از کشاورزان خریداری می‌کند که این امر مشکلاتی را در بازار داخل ایجاد کرده است.

در حال حاضر ظرفیت نصب ‌شده تولید شکر در ایران دو میلیون تن شکر از چغندر و نیشکر است. به‌عبارت ‌دیگر، اگر مواد اولیه تأمین شود، می‌توان دو میلیون تن شکر تولید کرد. بنابراین تا تکمیل ظرفیت کنونی نیازی به توسعه وجود ندارد و هر زمان چغندر و نیشکر به این ظرفیت برسد، توسعه این بخش نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت. البته در این خصوص طرح ملی مهمی در دست اجرا است که در راستای اقتصاد مقاومتی طراحی‌شده است.

این طرح مربوط به راه‌اندازی کشت چغندر در منطقه خوزستان است که زمان کشت و برداشت آن با زمان کشت و برداشت دیگر مناطق، متفاوت است. در مناطق دیگر چغندر در اول سال کاشته و در مهر‌ ماه برداشت می‌شود. اما در خوزستان قرار بر این است که پاییز کشت انجام‌شده و فروردین سال بعد برداشت انجام شود. مزیت این کار این است که پنج تا شش مرحله آبیاری کم و از بارندگی‌ها استفاده می‌شود. به‌این‌ترتیب صرفه‌جویی زیادی در مصرف آب کشور انجام می‌شود.

-استحصال تولید :

میانگین استحصال شکر در کشور پیشرفته ایی چون آلمان ۹۲ درصد و در ایران ۷۰ تا ۸۰ درصد و در شرکتی مانند قند ثابت خراسان ۸۹ درصد بوده که مناسب است:

-مصرف قندو شکر :

بر اساس ماهنامه شکر (انجمن صنفی کارخانه‌های قندوشکر ایران)، ظرفیت سالانه تولیدی در کشور درمجموع حدود ۲٫۵ میلیون تن است که تاکنون بیشترین تولید کل حدود ۱٫۵ میلیون تن در کشور بوده که متأثر میزان از تولید چغندر و نیشکر تولیدی است. این در حالی است که مصرف سالانه قند کشور در ایران حدود ۲٫۲ میلیون تن است. به‌عبارت‌ دیگر مصرف سرانه هر ایرانی حدود ۳۰ کیلوگرم است .در این ‌بین، بررسی علل افت صنعت قند و شکر از بعد تعرفه‌ های واردات حائز اهمیت است. در آغاز دهه ۸۰ تعرفه واردات شکر خام ۱۰۰ درصد و تعرفه واردات شکر سفید ۱۵۰ درصد تعیین ‌شده بود که این سیاست حمایتی انگیزه کاشت چغندرقند و تولید شکر در داخل کشور را افزایش داد و به‌تبع آن، بالاترین میزان تولید شکر در کشور طی ۳۸ سال گذشته رقم خورد. میزان تولید شکر در سال ۸۵ به یک‌ میلیون و ۲۵۸ هزار تن رسید. اما همزمان با شکسته شدن رکورد تولید، رکوردی دیگر در حال ثبت شدن بود، رکوردی به نام واردات ۲ میلیون تنی شکر به کشور. رکوردشکنی واردات شکر به کشور که همزمان با افزایش تولید رقم خورد در حالی بود که از آغاز دهه ۸۰ تا سال ۸۴، واردات شکر به کشور حدود ۲۰۰ تا ۲۲۰ هزار تن بود، اما آبان ماه سال ۸۴ و تنها چند ماه پس از روی کار آمدن دولت نهم، تعرفه واردات شکر سفید دست خوش تغییر شد و از ۱۵۰ درصد به ۵۰ درصد کاهش یافت.

نمودار زیر به خوبی بیانگر میزان تولید و مصرف شکر در ایران می باشد:

-صادرات شکر :

به گفته انجمن صنفی کارخانه‌های قند و شکر ایران با صادرات ۲۰۰ هزار تن شکر به کشورهای آسیانه میانه با لحاظ کردن ۲۶٫۵ میلیون دلار و ۲۰ میلیارد تومان موافقت شده است. همچنین آمادگی انتقال ۴۰۰ هزار تن چغندر قند از غرب کشور به شرق ایران اعلام شده و مسئولین ارشد بانک ها پذیرفته اند کالا را به عنوان وثیقه لحاظ کنند.

-واردات شکر :

واردات کشور در سال ۱۳۹۴ به حدود ۵۲۱ هزار تن رسیده است که در مقایسه با سال قبل ۳۶ درصد کاهش داشته است و معادل ۳۰ درصد از واردات توسط دولت و مابقی توسط بخش خصوصی به کشور واردشده است (سهم بخش دولتی در سال ۹۳ معادل ۴۶ درصد بوده است). در سال ۹۴، در حدود ۵۵ درصد از شکر واردشده، شکر خام جهت تصفیه شرکت‌های داخلی بوده و مابقی شکر سفید می‌باشد.نمودارها و جداول مربوط در ادامه قرار داده شده اند:

-تعرفه های واردات و قیمت شکر :