انرژی‌های گمشده در کشور!
گلناز پرتوی مهر روزنامه نگار
ایران، با منابع عظیم انرژی، یکی از کشورهای پیشتاز در تولید نفت و گاز است. بااین‌حال، پارادوکس عجیبی وجود دارد: کشوری با این حجم از منابع، با چالش‌های جدی در مدیریت و بهره‌وری انرژی روبه‌رو است. اتلاف انرژی نه‌تنها فشار مضاعفی بر اقتصاد کشور وارد می‌کند، بلکه باعث تخریب محیط‌زیست و کاهش منابع ارزشمند برای نسل‌های آینده می‌شود. این گزارش سفری است به دل این معضل ملی، برای کشف ریشه‌های اتلاف انرژی و راه‌حل‌هایی که می‌توانند آینده‌ای پایدارتر برای ایران رقم بزنند.
اتلاف انرژی در ایران ابعاد مختلفی دارد؛ از صنعت گرفته تا بخش خانگی. بر اساس آمارها، بخش قابل‌توجهی از انرژی تولیدشده در مسیر انتقال، توزیع و مصرف هدر می‌رود. تجهیزات فرسوده، زیرساخت‌های ناکارآمد و مصرف غیر بهینه، از عوامل اصلی این هدررفت هستند. به‌عنوان‌مثال، نیروگاه‌های حرارتی که بخش اعظم برق کشور را تولید می‌کنند، بازدهی پایینی دارند و حجم زیادی از انرژی به‌صورت گرما از بین می‌رود.
یکی از عوامل مهم اتلاف انرژی، الگوهای غلط مصرف است. استفاده بیش‌ازحد از وسایل گرمایشی و سرمایشی، روشن ماندن لامپ‌ها در طول روز و عدم استفاده از تجهیزات کم‌مصرف، بخش مهمی از منابع کشور را به باد می‌دهد. این مسئله ریشه در فرهنگ عمومی دارد و نشان می‌دهد که آموزش و فرهنگ‌سازی می‌تواند نقش مهمی در کاهش این هدررفت داشته باشد.
شبکه‌های برق و گاز ایران در بسیاری از مناطق قدیمی و فرسوده هستند. تلفات شبکه انتقال برق در ایران بیش از میانگین جهانی است و نوسازی این شبکه‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری جدی دارد. همچنین، سیستم‌های گرمایشی غیراستاندارد و عدم عایق‌بندی ساختمان‌ها موجب اتلاف انرژی در مقیاس وسیع می‌شود. در بسیاری از ساختمان‌ها، نبود استانداردهای انرژی باعث می‌شود بخش عمده‌ای از گرما یا سرما از طریق دیوارها و پنجره‌های غیرعایق‌شده هدر برود.
اتلاف انرژی هزینه‌های هنگفتی به اقتصاد ملی تحمیل می‌کند. منابعی که می‌توانند برای توسعه زیرساخت‌ها یا سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده شوند، عملاً بدون بازده از بین می‌روند. علاوه بر آن، تولید بیش‌ازحد انرژی برای جبران این هدررفت، منجر به افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و آسیب‌های جدی به محیط‌زیست می‌شود. آلودگی هوا، تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آب، از جمله پیامدهای زیست‌محیطی اتلاف انرژی هستند که مستقیماً بر کیفیت زندگی مردم تأثیر می‌گذارند.
اتلاف انرژی، مسئله‌ای فراتر از هدر رفتن منابع است؛ این معضلی است که آینده کشور را تهدید می‌کند. با وجود چالش‌ها، فرصت‌های بزرگی برای اصلاح وضعیت وجود دارد. اگر ایران بتواند از ظرفیت‌های علمی، فنی و اجتماعی خود برای کاهش این هدررفت استفاده کند، می‌تواند هم منابع ارزشمند خود را حفظ کند و هم الگویی برای سایر کشورها در مدیریت انرژی باشد. در این مسیر، هر قدم کوچک، می‌تواند جرقه‌ای باشد برای روشن‌تر شدن چراغ آینده.
