تابستان بی‌برق؛ وقتی کولرها خاموش می‌شوند
گلناز پرتوی مهر
با نزدیک شدن به فصل گرما، واژه «خاموشی» دوباره به یکی از پرکاربردترین کلمات روزمره مردم تبدیل می‌شود. هر سال که می‌گذرد، تابستان‌ها داغ‌تر و شبکه برق کشور شکننده‌تر می‌شود. حالا کارشناسان هشدار می‌دهند که در سال آینده، بحران کسری برق شدیدتر از قبل خواهد بود و احتمال خاموشی‌های گسترده در سراسر کشور وجود دارد. اما چرا با وجود ظرفیت‌های عظیم تولید برق، همچنان با این بحران مواجه هستیم؟
به گزارش خبرنگار «جهان اقتصاد»، ایران با داشتن منابع غنی انرژی، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان برق در منطقه است. با این حال، هر سال تابستان، شبکه برق کشور زیر فشار مصرف قرار می‌گیرد و خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده یا ناگهانی، زندگی میلیون‌ها نفر را مختل می‌کند. دلایل این بحران پیچیده است، اما می‌توان آن را به چند عامل کلیدی تقسیم کرد:
گرمای شدید تابستان باعث می‌شود کولرهای گازی و آبی با تمام توان کار کنند. از سوی دیگر، فرهنگ مصرف انرژی در کشور چندان بهینه نیست و بسیاری از مردم همچنان از وسایل برقی پرمصرف و قدیمی استفاده می‌کنند.
بخش بزرگی از نیروگاه‌ها و شبکه‌های انتقال برق کشور قدیمی و کم‌بازده هستند. این نیروگاه‌ها نه تنها انرژی زیادی را در فرآیند تولید هدر می‌دهند، بلکه در زمان اوج مصرف نمی‌توانند پاسخگوی نیاز مردم باشند.
ایران با داشتن پتانسیل بالای انرژی خورشیدی و بادی، می‌توانست بخش بزرگی از برق خود را از منابع پاک تأمین کند. اما سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق کشور همچنان ناچیز است و این کمبود، وابستگی شدید به سوخت‌های فسیلی را افزایش داده است.
توسعه نیروگاه‌های جدید، نوسازی شبکه‌های انتقال و تقویت سیستم مدیریت مصرف، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان است. اما محدودیت‌های مالی و اقتصادی باعث شده این پروژه‌ها با تأخیر اجرا شوند یا اصلاً به مرحله عملیاتی نرسند.
کسری برق فقط یک مشکل فنی نیست؛ این بحران به طور مستقیم بر زندگی مردم و روند اقتصادی کشور تأثیر می‌گذارد. خاموشی‌ها باعث تعطیلی کارخانه‌ها، اختلال در کسب‌وکارها و نارضایتی عمومی می‌شود.
تصور کنید در اوج گرمای تابستان، برق خانه قطع شود؛ کولر خاموش، یخچال از کار افتاده و شب‌های گرم و تاریک. برای بسیاری از مردم، خاموشی‌ها فقط یک ناراحتی موقتی نیست، بلکه به یک بحران واقعی تبدیل می‌شود. بیماران نیازمند دستگاه‌های پزشکی، سالمندان و کودکان، بیش از همه از این وضعیت آسیب می‌بینند.
بخش صنعت یکی از بزرگ‌ترین قربانیان خاموشی‌ها است. کارخانه‌ها مجبور می‌شوند تولید خود را متوقف کنند یا در ساعات غیرپیک کار کنند، که این مسئله هزینه‌ها را افزایش می‌دهد و بهره‌وری را کاهش می‌دهد. در نهایت، این شرایط منجر به افزایش قیمت کالاها و فشار بیشتر بر مردم می‌شود.
قطع و وصل مکرر برق، تجهیزات الکترونیکی خانگی و صنعتی را در معرض خرابی قرار می‌دهد. از سوی دیگر، فشار بیش از حد بر شبکه برق، فرسودگی و خرابی بیشتر تجهیزات را به دنبال دارد و بحران را تشدید می‌کند.
بر اساس گزارش‌های رسمی، در صورت ادامه روند فعلی، احتمالاً در سال آینده با کسری برق بیشتری روبه‌رو خواهیم شد. رشد جمعیت، افزایش دمای هوا و عدم توسعه سریع زیرساخت‌های تولید و انتقال برق، باعث می‌شود که شبکه برق کشور تاب مقاومت در برابر تقاضای بالا را نداشته باشد.
کارشناسان معتقدند که اگر اقدامات فوری برای مدیریت مصرف و افزایش ظرفیت تولید انجام نشود، خاموشی‌ها نه‌تنها گسترده‌تر، بلکه طولانی‌تر خواهند شد. این یعنی تابستان‌های تاریک‌تر برای مردم و چالش‌های سنگین‌تر برای اقتصاد کشور.
بحران برق یک شبه حل نمی‌شود، اما با یک برنامه‌ریزی دقیق و اجرای سیاست‌های هوشمندانه، می‌توان به تدریج این وضعیت را بهبود بخشید.
در همین زمینه، مهدی اسلامی، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار «جهان اقتصاد»، اظهار کرد: آموزش عمومی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی، می‌تواند نقش مهمی در کاهش بار شبکه داشته باشد. مردم باید تشویق شوند که از وسایل کم‌مصرف استفاده کنند، در ساعات اوج مصرف برق کمتری مصرف کنند و به خاموش کردن وسایل غیرضروری عادت کنند.
وی تصریح کرد: سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، می‌تواند کمک بزرگی به تأمین برق پایدار در کشور باشد. ایران با داشتن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال، می‌تواند بخش بزرگی از برق خود را از انرژی خورشیدی تأمین کند.
وی عنوان کرد: به‌روزرسانی و هوشمندسازی شبکه‌های انتقال و توزیع برق، باعث کاهش تلفات انرژی و افزایش کارایی سیستم می‌شود. این کار نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان است، اما در بلندمدت هزینه‌های ناشی از خاموشی‌ها و خرابی تجهیزات را کاهش می‌دهد.
وی بیان کرد: ایجاد مشوق‌های مالی برای صنایع و کسب‌وکارها جهت انتقال فعالیت‌ها به ساعات غیرپیک، می‌تواند فشار شبکه را در ساعات اوج مصرف کاهش دهد. همچنین اجرای طرح‌های پاسخگویی بار، که مصرف‌کنندگان را برای کاهش داوطلبانه مصرف تشویق می‌کند، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی داشته باشد.
اسلامی گفت: بحران کسری برق، مسئله‌ای است که اگر امروز برای آن چاره‌اندیشی نشود، فردا هزینه‌های سنگین‌تری بر جامعه تحمیل می‌کند. تابستان‌های پیش رو می‌توانند با خاموشی‌های بیشتر و طولانی‌تر همراه باشند، اما این سرنوشت اجتناب‌ناپذیر نیست. با یک عزم ملی، برنامه‌ریزی دقیق و مشارکت مردم، می‌توان از این بحران عبور کرد و آینده‌ای روشن‌تر برای کشور ساخت.
