کارشناس صنعت پتروشیمی در گفت و گو با «جهان اقتصاد» مدیریت آب در صنعت پتروشیمی؛ ضرورت امروز، فرصت فردا
آب به‌عنوان شاهرگ حیات و توسعه پایدار، امروز بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه صنایع بزرگ قرار گرفته است. در این میان، صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از صنایع مادر و اثرگذار بر اقتصاد ملی ایران، به‌شدت به منابع آبی وابسته است. هرچند سهم این صنعت از برداشت کل منابع آب کشور بسیار ناچیز است، اما چالش‌هایی همچون کمبود آب، آلودگی پساب‌ها و لزوم به‌کارگیری فناوری‌های نوین در مدیریت مصرف و بازچرخانی، اهمیت موضوع را دوچندان می‌کند.
در همین زمینه، جواد قیصریان فرد، کارشناس صنعت پتروشیمی، در گفت وگو با خبرنگار جهان اقتصاد، اظهار کرد: آب، زیربنای حیات و توسعه پایدار، در دهه‌های اخیر به یکی از چالش‌های جدی جهان و به‌ویژه ایران بدل شده است. در شرایطی که بخش کشاورزی سهم عمده‌ای از مصرف منابع آبی کشور را به خود اختصاص داده، صنعت نیز به‌ویژه در بخش‌هایی چون پتروشیمی، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به آب وابسته است.
وی عنوان کرد: صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از صنایع مادر و ارزش‌آفرین کشور، سهم مهمی در اقتصاد ملی دارد؛ اما تداوم رشد آن بدون مدیریت دقیق منابع آب می‌تواند پیامدهای زیست‌محیطی گسترده‌ای به دنبال داشته باشد. در این یادداشت، ابتدا به میزان و الگوی مصرف آب در صنعت پتروشیمی ایران پرداخته می‌شود، سپس چالش‌های ناشی از کمبود و آلودگی منابع آبی بررسی شده و در ادامه راهکارهایی برای مدیریت پایدار و تصفیه پساب ارائه می‌شود.
قیصریان فرد در ادامه گفت: با وجود سهم اندک پتروشیمی در مصرف آب کشور، کمبود منابع آبی بر فعالیت این صنعت تأثیرگذار بوده است. در سال‌های اخیر، برخی طرح‌ها به دلیل محدودیت منابع آبی یا به تأخیر افتاده یا با ظرفیت کمتر به بهره‌برداری رسیده‌اند.
وی تصریح کرد: وزارت نیرو نیز بارها هشدار داده است که مجتمع‌های پتروشیمی باید به سمت استفاده از پساب‌های شهری و صنعتی حرکت کنند. در این میان، شاخص «مصرف آب مستقیم» اهمیت زیادی دارد؛ زیرا نشان می‌دهد برای تولید هر تن محصول چه میزان آب مورد نیاز است. استفاده از این شاخص می‌تواند راهنمایی عملی برای جانمایی صحیح واحدهای جدید باشد. به عبارت دیگر، احداث صنایع پرمصرف در مناطق دچار تنش آبی، نه‌تنها غیراقتصادی است بلکه تهدیدی جدی برای منابع محدود آب شرب و کشاورزی آن مناطق محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: یکی از نمونه‌های امیدوارکننده در مدیریت پایدار آب، اقدام پتروشیمی ایلام است که اخیراً با استفاده از فناوری (ZLD) تخلیه مایع صفر) از نوع تبخیری حرارتی توانسته پساب‌های فوق‌شور خود را ساماندهی کند. این پروژه با بازیافت کامل آب و جلوگیری از تخلیه آلاینده‌ها به محیط، نشان داد که صنایع پتروشیمی کشور نیز می‌توانند با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، همزمان به تولید اقتصادی و مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی دست یابند. چنین نمونه‌هایی علاوه بر ارتقای اعتبار ملی در مدیریت منابع، قابلیت معرفی در جشنواره‌های جهانی محیط زیست را نیز دارند و می‌توانند الگویی برای سایر مجتمع‌های پتروشیمی کشور باشند.
وی عنوان کرد: در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، مدیریت آب بخشی جدایی‌ناپذیر از توسعه صنعتی است. برای نمونه:
در اروپا، مجتمع‌های پتروشیمی از تصفیه‌خانه‌های مشترک بهره می‌برند که هزینه‌ها را کاهش داده و نظارت زیست‌محیطی را ساده‌تر می‌کند. در کشورهای شرق آسیا همانند هند، استفاده از فناوری‌های غشایی و ZLD برای بازیافت آب به یک استاندارد رایج تبدیل شده است. چین طی یک دهه اخیر با الزام صنایع پتروشیمی به استفاده از فناوری‌های بازچرخانی، توانسته شدت مصرف آب خود را به شکل محسوسی کاهش دهد. ایران نیز می‌تواند با الگوبرداری از این تجربیات، ضمن کاهش فشار بر منابع محدود داخلی، به الگویی منطقه‌ای در مدیریت آب در صنایع شیمیایی و پتروشیمی تبدیل شود.
وی خاطرنشان کرد: صنعت پتروشیمی ایران، با وجود مصرف کمتر از یک درصد منابع آبی کشور، به دلیل اهمیت استراتژیک خود نیازمند مدیریت دقیق و پایدار منابع است. سهم اندک این صنعت در برداشت آب نباید ما را از پیامدهای زیست‌محیطی پساب‌های آلوده غافل کند. نگاه به آینده این صنعت باید بر سه محور کلیدی استوار باشد:کاهش مصرف آب تازه از طریق بازیافت و جایگزینی پساب تصفیه‌شده، پیشگیری از آلودگی منابع آبی با به‌کارگیری فناوری‌های نوین و پایش مستمر،جانمایی علمی و منطقی واحدهای جدید بر اساس شاخص‌های مصرف آب و شرایط اقلیمی هر منطقه.
وی در پایان بیان کرد: تنها در چنین شرایطی است که صنعت پتروشیمی می‌تواند علاوه بر ایفای نقش اقتصادی و توسعه‌ای خود، به مسئولیت‌های زیست‌محیطی نیز پایبند بماند و در مسیر توسعه پایدار حرکت کند. تجربه‌هایی همچون پروژه ZLD در پتروشیمی ایلام نشان می‌دهد که حرکت به سوی صنعتی سبز و پایدار نه یک رویا، بلکه یک ضرورت و فرصت واقعی برای آینده ایران است.
