بهار بی‌باران، خانه بی‌آب!

در روزهایی که بهار باید نوید طراوت و زندگی باشد، بسیاری از خانواده‌ها در ایران با صدای خش‌خش شیر آب‌های خشک روبه‌رو شدند. قطعی آب خانگی در بهار ۱۴۰۴، دیگر یک اختلال گذرا نبود؛ بلکه به بحرانی گسترده و عمیق تبدیل شد که زنگ هشدار را برای مسئولان، مردم و محیط زیست به‌صدا درآورد. چه شد که کار به اینجا رسید؟ آیا این وضعیت ادامه دارد؟ و راهکار چیست؟

بنا بر گزارش سازمان هواشناسی و مرکز خشکسالی، بهار ۱۴۰۴ کم‌بارش‌ترین فصل طی ۱۰ سال گذشته بود. کاهش شدید بارندگی، به‌ویژه در استان‌های مرکزی، جنوبی و شرقی کشور، منجر به کاهش محسوس سطح آب سدها، قنات‌ها و منابع زیرزمینی شد.

خشک شدن کامل برخی رودخانه‌ها مانند زاینده‌رود، کارون و هیرمند در مقاطع گسترده است.

ترکیب گرما، بی‌بارانی و مصرف بی‌رویه، دستورالعملی تمام‌عیار برای بحران بود.

در کنار خشکسالی، یکی از عوامل اصلی قطعی آب، الگوی مصرف نادرست خانگی بود. در بسیاری از مناطق شهری، مصرف آب چندین برابر متوسط جهانی ثبت شد. 

فرهنگ نادرست مصرف در برخی مناطق

در نتیجه، منابع آبی محدود کشور نه‌تنها پاسخگوی کشاورزی و صنعت نبود، بلکه حتی برای نیازهای اولیه خانگی نیز کم آمد.

 زیرساخت‌های فرسوده؛ آبی که پیش از خانه نشت می‌کند

یکی از نقاط تاریک ماجرا، شبکه آبرسانی کشور است. 

یعنی پیش از آن‌که آب به شیر خانه‌ها برسد، در لوله‌ها، ترک‌ها و نشت‌ها گم می‌شود.

هرچند مسئله قطعی آب خانگی در صدر اخبار بود، اما ریشه‌ی آن را باید در بخش کشاورزی جست. در سال ۱۴۰۴، همچنان بیش از ۸۰ درصد منابع آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، آن‌هم با بهره‌وری پایین.

در واقع، آب به مزرعه می‌رود، اما صدای نارضایتی از خانه‌ها بلند می‌شود.

بحران آب ۱۴۰۴ بیش از آن‌که نتیجه کمبود طبیعی باشد، بازتاب ضعف مدیریت و سیاست‌گذاری نادرست بود. 

عدم هماهنگی میان وزارت نیرو، شهرداری‌ها و سازمان محیط زیست

همگی باعث شدند بحران، به‌جای مدیریت، تشدید شود.

اعتراضات مردمی و واکنش‌ها؛ صدای خشکسالی به خیابان رسید.

در برخی شهرها مانند اهواز، شیراز، کرمان و مشهد، قطعی‌های مکرر و طولانی آب خانگی موجب نارضایتی‌های عمومی، اعتراضات محلی و افزایش فشار روانی بر مردم شد. 

با این حال، راهکارهای کوتاه‌مدت، نتوانستند التهاب عمومی را فرونشانند.

 آیا بحران ادامه دارد؟ تابستان ۱۴۰۴ چه در انتظار ماست؟

بر اساس پیش‌بینی‌ها، تابستان ۱۴۰۴ نیز با شرایط جوی گرم و خشک همراه خواهد بود. بدون تغییر اساسی در مصرف و مدیریت، احتمال ادامه قطعی‌ها یا حتی تشدید آن در شهرهای پرجمعیت مانند تهران، اصفهان و تبریز بسیار بالاست.

مخازن سدهای اصلی، در وضعیت هشدار قرار دارند

سامانه‌های شیرین‌سازی یا انتقال آب هنوز وارد مدار نشده‌اند

به عبارتی، اگر امروز چاره نیندیشیم، فردا ممکن است اصلاً آبی نباشد که قطع شود.