«عناصر نادر خاکی» برگ برنده آینده معدنکاری

بهرام فرزاد-تحليلگر حوزه معدن- «عناصر نادرخاکی» به این دلیل که در قرن های 18و19 به سختی و به میزان اندک استحصال می‌شده‌اند با این عنوان نامیده شده‌اند و شامل یک سری 17تایی از عناصر فلزی می‌باشند. با توجه به مصرف رو به رشد اخیرآنها بویژه در صنایع الکترونیکی پیشرفته و مدرن همچنین نقش تقریبا انحصاری چین در تولید این عناصر بنظر می‌رسد که در صورت دست‌یابی به استحصال آنها که پیچیدگی‌های خاص خودشان را دارا می‌باشند در تجارت جهانی، تولید آنها آینده‌ای روشن را خواهند ‌داشت‌. یکی از بزرگترین مصرف کنندگان این عناصر آمریکا می‌باشد که با مصرف بیش از 17000تن در سال، در حال حاضرعمده مصارف خود را از چین تامین می‌نماید. مصرف بالای این عناصر در آمریکا و رشد سریع تولیدات تجهیزات پیشرفته شرکت‌های اپل و تسلا ی این کشور را مجبور به سرمایه‌گذاری، برنامه‌ریزی و همکاری با شرکت‌های استرالیایی برای تولید داخلی این عناصر نموده‌است.

مصارف عمده این عناصر عمدتا در ساخت مونیتور‌های تلویزیون تلفن‌های همراه لامپ‌های ال ای دی توربین‌های بادی سلول‌های تولید برق از انرژی خورشیدی مصارف متفرقه نظامی و الکترونیکی وجدیداً در مصارف دارویی و حتی کشاورزی می‌باشد.

راهبرد‌های اخیر استحصال این مواد علاوه برسنگ‌های معادن خاص عمدتاً از طریق خاکستر‌های حاصل از سوخت نیروگاه‌های زغالسنگی می‌باشد که به علت مقاوم بودن این عناصر در مقابل حرارت‌های بالا و تجزیه نشدن در خاکستر‌ها موجود می‌باشد و راهبرد دیگر استحصال این مواد از پسماند زباله‌های قطعات الکترونیکی که حجم رو به رشدی را دارند می باشد.

در طول سه دهه گذشته یک انفجار بزرگ در کاربرد عناصر نادر خاکی و آلیاژ‌های حاصل از آنها در دستگاه‌های مختلف اتفاق افتاده که مصرف آنها را شدیداً و بصورت غیر قابل پیش‌بینی بالا برده و از آنجایی که این تکنولوژی ها رو به رشد می‌باشند و کاربردشان منحصر به فرد می‌باشد و موجب شده که مصارف انرژی را پایین‌تر آورده و ابزار‌هایی با وزن کمتر و کوچک‌تر وکارایی بیشتر با این عناصر تولید شوند یک رشد 5درصدی را تا سال 2020داشته‌اند و پیش‌بینی می‌شود که در آینده‌ای نه چندان دور مصرف این مواد به سرعت بالا رفته و در صورتی که مصرف بر تولید فزونی داشته باشد قیمت‌ها بالاتر بروند. همچنین پیش‌بینی می‌شود که با توجه به پیش‌بینی شرایط آینده بزودی مصرف از تولید فراتر رفته و متاسفانه مذاکرات مسئولین معدنی با دولت‌ها برای تولید بیشتر این مواد در آینده که هزینه بر می‌باشد به نتیجه قابل قبولی نرسیده و یا در حداقل می‌باشدکه به‌نظر می‌رسد، مسیر منطقی و قابل قبولی که احتمالا به نتیجه مطلوب برسد سرمایه گذاری شرکت های بزرگ الکترونیکی مصرف کننده این مواد در امر اکتشاف و استحصال این مواد باشد تا آینده ای مطمئن را برای مصارف خودشان داشته و موجب کاهش محصولات تولیدی آنهانشده و یا با بالا رفتن قیمت های خرید این مواد قیمت های محصولات تولیدی افزایش چشمگیری نداشته باشند . در این رابطه همانگونه که ذکر شد ،شرکت های اپل و تسلا که دو مصرف کننده عمده این محصولات در امریکا میباشند قرارداد هایی را با شرکت های استرالیایی با این هدف که تولید در خاک امریکا باشد منعقد نموده تا وابستگی ها به منابع خارجی را کاهش دهند.یادآوری میشود کشور چین که تولید کننده و صادر کننده اصلی این مواد میباشد از سال 2010 صادرات این مواد را به دلیل بالا رفتن مصرف داخلی محدود تر کرده وبر اساس پیش بینی ها منابع تامین این مواد در داخل کشور چین تا پانزده سال آینده به پایان میرسد و در صورت عدم تامین این مواد از منابع دیگر قیمت ها ترقی کرده و کمبود این مواد مشهود خواهد بود.