رضاقلی در نشست استبداد شرقی و مسئله آب مطرح کرد: شرایط اقتصاد سیاسی ایران مانعی برای صنعتی شدن
بخش سوم نشست استبداد شرقی و مسئله آب با حضور فرشاد مومنی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و علی رضا قلی جامعه شناس در موسسه دین و اقتصاد برگزار شد. در بخش دوم گزارش این نشست خواندیم که فرشاد مومنی با اشاره به اینکه بخش کشاورزی در ایران سازمان یافته، غیر متشکل و فاقد صدای موثر در کانون های توزیع رانت است بنابراین اگر این بخش را متهم کنند کسی اعتراضی نمی کند،گفت:هرچیزی راجع به بخش کشاورزی گفته شود بازخوردی وجود نخواهد داشته لذا تمام مناسبات ضد توسعه ای و رانتی و فاسدی که وجود دراد استمرار پیدا می کند و مار دسطح یک کوشش علمی بایسته برای واکاوی مساله آب باید راجع به مفهوم بحران آب بررسی کنیم. به گزارش خبرنگار جهان اقتصاد، در ادامه این نشست علی رضا قلی جامعه شناس با بیان اینکه شرایط اقتصاد سیاسی ایران محدودیتهایی را برای دولت ایجاد میکند که این محدودیتها سبب میشود ایران موفقیتهای مشابه کشورهای صنعتی کسب نکند، افزود: دو منحنی منابع و دخالتنکردن دولت به معنی توزیع مجدد منابع، باید در جایی یکدیگر را قطع کنند؛ اما در طول تاریخ، این دو منحنی در ایران منفی بودهاند. کشورمان هم از نظر منابع ضعیف است و هم از نظر دخالت دولت و دیوانسالاران و استقلال قانونی مردم، وضعیت مطلوبی نداشته است. وی ادامه داد: تا زمانی که پول نفت نبود، اقتصاد ایران معیشتی و بخورونمیر بود که با ورود نفت به عرصه اقتصاد، شرایط تغییر کرد. رضاقلی گفت: دخالتهای دولت در اقتصاد، کار را به جایی کشاند که هرجومرج قانونی و ناامنی در همهجا حاکم بود و تبعات این مسئله هنوز هم هست. از نظر اجرای قانون، هزینه اجرای قانون و همچنین کمشدن هزینه مبادله، دچار مشکل هستیم. همه این مشکلات سابقه تاریخی دارند. از نظر منابع نیز بخش اصلی منابع غذایی ما به نحوی وابسته به خارج است و با پول نفت تأمین میشود. این جامعهشناس در بخش دیگری از سخنان خود، ویتفوگل را محققی معرفی کرد که کار بسیار سنگینی روی تأثیر منافع آبی و مدیریت منابع آبی انجام داده است تا بتواند استبداد شرقی را توضیح دهد. وی خاطرنشان کرد: اگرچه استبداد در غرب هم وجود داشته است؛ اما استبداد شرقی استبدادی قویتر و خانمانبراندازتر بوده است. همچنین این شکل از استبداد، به شکل قویتر و شدیدتری ابعاد زندگی مردم را تحت پوشش خود قرار میداده است. ویتفوگل این مسئله را به منابع آبی و مدیریت منابع آبی ربط داده و اسامی مختلفی مثل مدیریت ارضی، دیوانسالاری آبی، مدیریت آبسالار و... را هم برای آن انتخاب کرده است. رضاقلی افزود: چین، هند، روسیه، مکزیک، بینالنهرین، ژاپن و مصر را جزء ١٠کشوری هستند که ویتفوگل در کتاب خود به شیوه مدیریت منابع آب آنها پرداخته است. این جامعهشناس افزود: حرف این است که اگر فرض کنیم نهادهای اجتماعی و سازمانها یک شکل هستند، بعد از آن چه چیزی با هم فرق میکند که جوامع با هم فرق کنند؟ تفاوت طبیعت و محیط زیست؛ یعنی جایی که بشر فعالیت میکند، سبب میشود که سازوکارهای مختلفی نیز ایجاد شود. وی با اشاره به اینکه هرگاه بخواهید از طبیعت محصولی بردارید، ناگزیر هستید نهادسازی کنید و منابع طبیعی را سامان دهید. محیط زیست و جغرافیا این کار را برای شما سامان میدهند، ادامه داد: ایران در گذشته ٣٣ هزار قنات حیات داشت اما این قناتها خشک شدهاند. قناتهای اردکان خشک شدهاند و دو کارخانه فولاد در این شهر ساخته شده است. در میبد قناتها خشک شده و فولادسازی و بسیاری از صنایع آببر مثل سرامیک، کاشیسازی و... در آن ایجاد شده است. وقتی قنات زارچ یزد با ٧٠ کیلومتر طول و دوهزارو ٢٠٠ حلقه چاه، بهطور متوسط ٢٢٠ لیتر در ثانیه آورد آب دارد، آن را با کدام رودخانه میتوان مقایسه کرد؟ دبی خروجی آب رودخانههای چین ٣٢ هزار مترمکعب است. وی خاطرنشان کرد: در بیشتر قسمتهای چین بیش از ۵٠٠ میلیمتر بارش وجود دارد؛ درحالیکه از سال ٩۵ تاکنون در بخش جنوب یزد تقریبا باران نیامده است. وی با بیان اینکه بهطور متوسط در ١٠ سال اخیر، بارش یزد ۵٠ میلیمتر بوده است،افزود: به دلیل وجود ایل در ایران، احکام ویتفوگل بر وضعیت زندگی ایرانیان ساری و جاری نیست؛ زیرا زندگی در ایل تبعاتی دارد اما چینیها برای مدیریت سرزمین خود قبل از میلاد، هزارو ٢٠٠ کیلومتر کانال زدهاند تا رودخانههای خود را به یکدیگر وصل کنند. رضاقلی افزود: احداث این کانالها یک میلیون نیروی کار لازم داشته است و مدیریت این میزان نیروی کار، نیاز به دیوانسالاری قوی دارد که بتواند مسائل را سامان دهد؛ درحالیکه در ایران اگر سابقه پنج تا ١٠ سال قبل را در بیشتر ادارات جستوجو کنیم، چنین سابقهای را پیدا نمیکنیم.