جهان اقتصاد درگفت‌وگو با یک کارشناس و یک عضو کمیسیون انرژی مجلس بررسی کرد
اهمیت دانش‌بنیان شدن صنعت نفت و گاز کشور از مسیر تولید بار اول اقلام راهبردی
در سال‌های گذشته یکی از جدی‌ترین معضلات توسعه صنعتی کشور، تحریم بودن تجهیزات راهبردی در فرآیند تولید بوده است که منجر به عدم نوسازی تجهیزات در صنایع کشور شد و همین موضوع سبب استفاده از تجهیزات درجه چندم وارداتی یا خارج شدن بخش مربوطه به دلیل فقدان تجهیز بوده است. این موضوع به حدی جدی بود که کشور به سمت اصلاح رویه موجود و مقابله هدفمند با تحریمهای فروش تجهیزات راهبردی به ایران رفت.
تحریم فروش تجهیزات و اقلام راهبردی صنایع مختلف از صنعت انرژی تا زنجیره ارزش صنعت نفت، یکی از راهبردهای مهم غرب بر علیه ایران بود که به دنبال ضربه زدن به صنعت انرژی و نفت و گاز ایران بود. برای مقابله هدفمند با تحریم فروش تجهیزات و اقلام راهبردی باید به صورت هدفمند و با تکیه بر توانایی داخل به سمت تولید بار اول این تجهیزات راهبردی رفت تا علاوه بر تولید در مقیاس صنعتی بتوان به این تحریم جدی غرب علیه صنعت ایران پایان داد. سیاست جدید همکاری بدنه دانش‌بنیان کشور با صنعت نفت و گاز کشور است. سیاستی که تحت کارگروه تولید بار اول ذیل معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری در جهت بومی‌سازی تجهیزات راهبردی شکل گرفته است. در تولید بار اول، سیاست‌گذار به‌هیچ‌عنوان به‌دنبال نمونه آزمایشگاهی، پروژه پژوهشی یا حتی نمونه نیمه‌صنعتی نیست، بلکه به‌دنبال تکمیل فرآیند تجاری‌سازی و تولید محصول کاملاً تجاری هست که از طریق شرکتهای دانش‌بنیان توانمند این مهم به وقوع می‌پیوندد و توانمندسازی شرکت تولیدکننده برای تولید تجاری آن محصول، از اولویت‌های کارگروه تولید بار اول است.
در هفته گذشته نیز معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری در زمینه همکاری وزارت نفت در تولید بار اول اقلام راهبردی از وزارت نفت تقدیر کرده است که با داشتن بیشترین همکاری به کسب رتبه نخست زنجیره ارزش نفت و گاز و وزارت نفت در دوره سوم اجرای برنامه «تولید بار اول اقلام راهبردی» رسید. بخشی از این اقدام مهم در راستای همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارتخانه نفت است که موجب تأمین تجهیزات و فناوری‌های کلیدی موردنیاز زنجیره ارزش نفت و گاز کشور با تکیه بر توان شرکتهای دانش‌بنیان شده است که یکی از راهبردهای اصلی برای تحقق اقتصاد مقاومتی، مقابله با تحریمهای ظالمانه غرب، رفع وابستگی و حفظ عزت و استقلال کشور است. در ادامه پیرامون تجربیات موفق اعتماد به توان داخلی و شرکتهای دانش‌بنیان در بخش‌های مختلف صنعت نفت و گاز خواهیم پرداخت.
1. استفاده از ۱۶ قلم کالای تولید بار اول داخل کشور در مجتمع پارس جنوبی در مجتمع گاز پارس جنوبی تاکنون از ۱۶ قلم کالاهای اساسی و بسیار حیاتی تولیدی بار اول در کشور استفاده کرده است، اظهار کرد: استفاده از کالاهای تولید بار اول در داخل کشور افتخاری است که برای این مجتمع گازی به ثبت رسیده است
2. تولید کاتالیست‌های باکیفیت در صنعت پتروشیمی کشور و صادرات آن به پتروشیمی‌های روسیه کاتالیست‌ها یکی از اقلام راهبردی صنایع پتروشیمی و پایین دست صنعت نفت و گاز کشور هستند که موجب تسریع در فرآیند شیمیایی درون راکتورها و موجب تولید بیشتر محصول خواهند شد. با توجه به اهمیت راهبردی این کاتالیست ها در بهره‌وری و افزایش بازدهی تولید، از همان ابتدا مورد تحریم قرار گرفت و با سیاست تولید بار اول، این کاتالیست‌ها بومی‌سازی شد و در صنایع داخلی مورداستفاده قرار گرفت و اخیرا نیز یک تن کاتالیست ایرانی با موفقیت در مجتمع‌های پتروشیمی روسیه مورد استفاده است و شرکتهای روسیه سفارش های جدید برای خرید کاتالیست ثبت کرده اند و صادرات کاتالیست ایرانی به این کشور اتفاق افتاد
3. تولید بار اول تجهیزات صنعت پالایشی و صادرات این تجهیزات برای بازسازی پالایشگاه‌های نیمه‌فعال با سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی ایران به واسطه تحریمهای فروش بنزین به ایران، به سمت خودکفایی در فرآیند صنعتی پالایشگاه‌ها و همچنین خودکفایی در تجهیزات این صنعت رفت و نتیجه آن خنثی کردن تحریمهای فروش بنزین بود.
در ادامه با استفاده از این تجهیزات تولید بار اول و بومی‌سازی شده، به سمت صادرات این تجهیزات و به کارگیری در پالایشگاه‌های با ظرفیت نیمه فعال رفت. ایران به جای سرمایه‌گذاری نقدی در زیرساخت‌های انرژی کشورهای همسو برای ایجاد بازار تضمینی فروش نفت به این کشورها، از طریق صادرات تجهیزات بومی‌سازی شده این صنعت و خدمات فنی مهندسی به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی اقدام کرده است. دولت سیزدهم در مهم‌ترین اقدام خود در حوزه انرژی، اقدام به بازسازی پالایشگاه‌های نیمه‌فعال و با ظرفیت بسیار پایین تر از ظرفیت اسمی خود کرده است و از طریق صادرات خدمات فنی و مهندسی علاوه بر بازسازی پالایشگاه کشور هدف، خوراک ورودی پالایشگاه را نیز منطبق بر نفت خام ایران تعبیه خواهد کرد. بدین ترتیب علاوه بر صادرات خدمات فنی مهندسی دانش‌بنیان، زمینه صادرات نفت خام ایران و تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی از طریق پالایشگاه‌های فراسرزمینی را فراهم خواهد کرد.
همه این عوامل در حالی است که اگر تخصص جوانان ایرانی و توانمندی شرکتهای دانش بنیان حوزه خدمات فنی و مهندسی تجهیزات پالایشی در کشور وجود نداشت؛ ایران به هیچ‌وجه امکان سرمایه‌گذاری و سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی کشورهای همسو را پیدا نمی‌کرد و حالا با عقد اولین قرارداد پالایشگاه‌داری فراسرزمینی، نه تنها ایران در بعد بین‌الملل با روابط دیپلماتیک بسیار بهتری نسبت به قبل روبرو است؛ بلکه صادرات ایران به ونزوئلا از ابتدای دولت سیزدهم از 20 هزار بشکه در روز به 200 هزار بشکه در روز رسیده است و جایگزین نفت صادراتی، ایران فرآورده نفتی دریافت می‌کند و جایگزین خدمات فنی و مهندسی صادراتی نیز در پالایشگاه‌های فراسرزمینی سهامدار شده است.
در ادامه این گزارش نیز به مصاحبه با یک کارشناس و یک عضو کمیسیون انرژی مجلس پیرامون اهمیت تولید بار اول و دانش بنیان شدن صنعت نفت کشور به گفتگو خواهیم پرداخت.
سیاست تولید بار اول چگونه به خنثی کردن تحریم های فروش اقلام راهبردی به صنعت نفت و گاز و دانش‌بنیان شدن این صنعت بزرگ کشورکمک خواهد کرد؟ حمید بهزادی بخش کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اهمیت دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ کشور اظهار کرد: مسئله دانش بنیان شدن صنعت نفت و گاز کشور یکی از موضوعاتی مهمی بود که رهبر انقلاب در دیدار با تولیدکنندگان در بهمن 1400 به این موضوع پرداخت که از اهمیت بسیار بالایی برخوارد است و به تحول در تجارت انرژی و صنعت نفت و گاز کشور کمک بسیار مهمی خواهد کرد.
بهزادی بخش با اشاره به فاز جدید تحریمهای غرب علیه صنعت نفت و گاز ایران افزود: در فاز جدید تحریمهای غرب علیه ایران که از آغاز دهه نود شمسی بر علیه کشور ما اعمال شد، در چندین مسیر به دنبال ضربه زدن به اقتصاد ایران به خصوص در حوزه انرژی بود که بخش بولد شده آن، فروش نفت خام بوده است. در حالی که با بررسی اثرگذاری تحریم‌ها بر بخش‌های مختلف صنعت نفت و گاز کشور، مشاهده می‌شود که بخش فروش نفت شاید ساده‌ترین بخش تحریمی بوده است و تحریم فروش تجهیزات و اقلام راهبردی صنعت نفت و گاز به ایران در کنار تحریم فروش بنزین به ایران، به مراتب آثار مخرب‌تری بر اقتصاد کشور وارد کرد وی ادامه داد: این اقدام علاوه بر تحمیل هزینه‌های اضافی بر تولید، توسعه صنعتی کشور را نیز با مختل روبرو میکرد و در نهایت تهیه اقلام راهبردی فرآیند تولید صنایع حوزه نفت و گاز نظیر کمپرسورها، پمپ‌ها، شیرهای کنترلی، راکتورها و کاتالیست‌ها به ایران را بسیار هزینه‌زا و رقابت‌پذیری تولید داخل را تهدید میکرد.
این کارشناس اقتصادی در رابطه با اهمیت مقابله راهبردی با این تحریمهای آمریکا در دولت سیزدهم، اظهار کرد: راهکار مهم در این زمینه بحث سیاست بومی‌سازی و تولید بار اول تجهیزات راهبردی است، اهمیت دانش بنیان شدن صنعت نفت و توجه وزارت نفت به تولید بار اول اقلام راهبردییک سیاست در هم تنیده را ایجاد کرده است که اجرای این سیاست به خودکفایی در فرآیند تولید، صرفه‌جویی ارزی، ایجاد فرصت‌های صادراتی، کاهش شدید هزینه‌های تولید به نسبت واردات تجهیزات راهبردی تحریمی، افزایش بهره‌وری تولیدو خنثی‌سازی و مقابله هدفمند با تحریمهای فروش تجهیزات راهبردی به ایران کمک خواهد کرد و فروش کاتالیست‌های ایرانی به پتروشیمی‌های روسی و پالایشگاه‌داری فراسرزمینی در کشورهایی نظیر ونزوئلا و ازبکستان مرهون پیگیری و به کارگیری همین سیاست تولید بار اول و بومی سازی تجهیزات راهبردی زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز کشور بود که ثمربخشی آن را اکنون و با توسعه صادراتی محصولات بومی سازی شده و ارزآوری برای کشور دوچندان خواهیم دید.
تولید بار اول تجهیزات پالایشگاهی و کمک به دانش‌بنیان شدن صنعت نفت و افزایش فروش نفت ایران حسین حسین زاده عضو کمیسیون انرژی مجلس در مورد حمایت از بار اولی ها،گفت: تولید بار اول حلقه مفقوده و گمشده حوزه تولید ما در قسمت های مختلف صنعت در کشور است همین مسئله در جلسه با وزیر صنعت مورد نقد نمایندگان بود که چرا از ظرفیت شرکت های دانش بنیان با توجه به شعار سال که مقام معظم رهبری فرمودند توجه نمی شود. در مجموعه وزارت نفت به تجهیزات پالایشگاهی اهمیت داده می شود قراردادهای خوبی با شرکت های دانش بنیان برای تامین این تجهیزات منعقد شده است.
حمایت از بار اولی ها هم در بحث بومی سازی، هم حمایت از تولید داخل و هم صرفه جویی ارزی بسیار موثر است حتی می توانیم در حوزه صادرات خدمات فنی و تکنولوژی که مورد نیاز صنایع است پیشگام باشیم.
این عضو کمیسیون انرژی در مجلس گفت: در حال حاضر تعامل خوبی بین شرکت های دانش بنیان و وزارت نفت برقرار است و بخش بزرگی از قطعات نفتی، پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی با همین محوریت تولید بار اول، بومی سازی شده است در حوزه پالایشگاهی و رقیق سازی نفت و تولید از مخازن نفتی شرکت های خوبی آمده اند و قراردادهای خوبی منعقد شده است و حتی نانو تکنولوژی های را به میدان آورده اند که برای اولین بار است که در ایران در حال آزمایش است و سیاست مهمی در زمینه فروش نفت نیز در راستای همین موضوع اتفاق افتاده است. با همین بومی سازی و تولید بار اول تجهیزات پالایشگاهی، توانستیم در مسئله پالایشگاه داری فراسرزمینی ورود کنیم و در حال حاضر علاوه بر صادرات تجهیزات تولید شده برای بار اول در صنعت پالایشی، نفت خام کشور نیز از طریق اجرای این سیاست صادر شده است و بازارسازی برای نفت خام خود را انجام داده ایم.
