اختلاف بانک مرکزی با مرکز آمار اوج گرفت

تورم از شاخص‌های مهم اقتصادی کشور است که سیاست‌گذاران اقتصادی با داشتن هدف کنترل آن و تنظیم شرایط بهبود دسترسی به این شاخص، برنامه‌های خود را تنظیم می‌کنند.

این شاخص را مرکز آمار به صورت ماهانه در شاخه‌های مختلف و در سه بخش کل کشور شهری و روستایی منتشر می‌کند. بانک مرکزی نیز تا سال 97 وضعیت شاخص را منتشر می‌کرد اما از چهار سال و سه ماه قبل از انتشار آن خودداری کرد.

اخیرا اما بانک مرکزی روایت جدید خود از تورم را منتشر کرد. این آمار در مقاطعی متفاوت از وضعیت تورم ثبت‌شده در مرکز آمار ایران بوده که همین موضوع به نوعی ریشه مجادلات آماری کارشناسان اقتصادی شده است.

بیشترین فاصله تورمی در مرکز آمار و بانک مرکزی

تا قبل از سال 97 که آمارهای بانک مرکزی منتشر می‌شد، داده‌های تورم در دو بازوی آماری ایران تقریبا بر یکدیگر منطبق بود. در ماه‌های بعد اما طبق داده‌هایی که اخیرا از سوی بانک مرکزی اعلام شده اعداد مربوط به تورم از یکدیگر فاصله گرفته و در شهریور سال 99 به بیشترین فاصله خود رسیده است.

در همین خصوص فاصله تورم مرکز آمار و بانک مرکزی در شهریور سال 1399 به یکباره افزایش پیدا کرد. این در حالی است که تا پیش از این فاصله این دو رقم در مرز 4 تا 5 درصد قرار داشت. در ادامه مشاهده می‌شود فاصله تورم مرکز آمار و بانک مرکزی در بهمن سال 99 به 18 واحد درصد رسیده و بیشترین فاصله را در این ماه رقم زده است.

در این مقطع، تورم نقطه‌ای بانک مرکزی برابر با 65.3 درصد به ثبت رسید. این تورم مخصوص نقاط شهری است. بررسی‌ها نشان می‌دهد تورم نقطه‌ای استخراج‌شده از مرکز آمار در کل کشور و همچنین در نقاط شهری به ترتیب 48.2 درصد و 47.2 درصد است. این اختلاف نشان می‌دهد که تورم اعلامی بانک مرکزی در آن مقطع تقریبا 18 واحد درصد بیشتر از مرکز آمار بوده است.

در ادامه و پس از گذر از میانه زمستان امسال، فاصله تورم ثبت‌شده در بانک مرکزی و مرکز آمار ایران به یکباره تغییر جهت داده و به مرور کمتر شده تا اینکه اوایل 1401 برای نخستین‌بار تورم بانک مرکزی پایین‌تر از تورم مرکز آمار ثبت شد. در این مقطع تورم بانک مرکزی 2.5 واحد درصد پایین‌تر از مرکز آمار بوده و تا همین اواخر این رقم همواره پایین‌تر ثبت شده است.

تمایز آماری دو مرکز در جهت تورم

از آبان 1400 تا شروع سال جاری، نمایشگرهای تورمی مرکز آمار، از مسیر ثابت تورم در این بازه زمانی خبر می‌داد. داده‌ها نشان می‌دهد در این فاصله زمانی تورم نقطه‌ای مرکز آمار در مرز 35.6 درصد ثابت ماند.

این در حالی است که در این بازه زمانی تورم نقطه‌ای بانک مرکزی از 40 درصد پایین‌تر آمده و با 10 واحد درصد کاهش به 30 درصد رسیده است. این اتفاق به نوعی عدم هم‌جهتی مسیر قیمت‌ها در این مقطع هفت‌ماهه را نشان می‌دهد.

بررسی چند احتمال

برخی از تحلیلگران عموما عدم هماهنگی آماری در تورم مرکز آمار و بانک مرکزی را ناشی از چند موضوع می‌دانند؛ برخی معتقدند مرکز آمار داده‌های شاخص قیمت را از نیمه هر ماه تا نیمه ماه بعد مقایسه کرده اما ارزیابی بانک مرکزی به صورت هر ماهه است.

در رد این دلیل می‌توان گفت نرخ تورم نقطه‌ای به نوعی این اثر را محو کرده و در آخر نباید فاصله دو آمار، شیب صعودی یا نزولی پیدا کند و به عبارت دیگر، قاعدتا باید در یک فاصله ثابت حرکت کنند.

دلیل دوم اما موضوع مهمتری است. علت ثانویه اختلاف در آمارها، تفاوت وزن سبدهای مصرفی است. طبق اطلاعات آماری بانک مرکزی ضریب اهمیت خوراکی‌ها از آنچه مرکز آمار برای شاخص قیمت مصرف‌کننده در نظر می‌گیرد، تقریبا 1 واحد درصد بیشتر است.

این ضریب در اطلاعات بانک مرکزی برابر با 25.51 درصد و در محاسبات مرکز آمار در نقاط شهری معادل با 24.53 درصد به ثبت رسیده است.

این در حالی است که در بخش مسکن ضریب اهمیت مرکز آمار برابر با 38.07 درصد بود و 1 واحد درصد بیشتر از وزن این گروه در بانک مرکزی بوده است.

در نهایت می‌توان گفت محوریت داده‌های مرکز آمار ایران بیشتر حول تغییرات قیمت مسکن بوده و در مقابل، تورم ثبت‌شده در بانک مرکزی واکنش بیشتری را به نوسان قیمت در خوراکی‌ها نشان می‌دهد.

در نهایت، بررسی‌های آماری در ماه‌های آخر امسال نشان می‌دهد فاصله تورم در این دو مرکز کمتر شده و اکنون در حال انطباق است.

از سوی دیگر، برخی نیز معتقدند که تورم نقطه‌ای معیار دقیقی برای ارزیابی رشد قیمت‌ها نیست و برای مقایسه دقیق‌تر این اختلاف در آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار باید فاکتورهای دیگری را نیز در نظر گرفت. اکوایران همچنان پیگیر این موضوع است و در صورت کسب یافته‌های جدید، در گزارش‌های بعدی به این موضوع خواهد پرداخت.

منبع: اکوایران