۷ نکته در مورد کلسترول که شاید ندانید
همه می‌دانیم که کلسترول بالا برای سلامتی مشکل‌ساز است؛ اما شاید ندانید که خود کلسترول که ماده‌ای چرب و مومی‌شکل است برای عملکردهای مهم بدن ضروری است، مثل ساختن هورمون‌ها، غشای سلول‌ها و برخی از ویتامین‌ها.
کلسترول توسط کبد تولید و تنظیم می‌شود. برای خیلی از افراد، مشکل زمانی ایجاد می‌شود که غذاهای کلسترول‌دار و پُر از چربی‌های اشباع مثل گوشت قرمز و لبنیات پرچرب زیاد می‌خورند و به‌مرورزمان، میزان کلسترول کل در بدنشان افزایش می‌یابد. کم‌کم کلسترولی که در خون گردش می‌کند در دیواره عروق تجمع کرده و پلاک شکل می‌گیرد. این اتفاق تصلب شرایین نام دارد و می‌تواند باعث تنگ و باریک شدن رگ‌ها شود و ریسک سکته مغزی و حمله قلبی را بالا ببرد.
عوارض ناشی از تصلب شرایین، بسته به عروقی که درگیر می‌شوند اسم‌های گوناگونی دارند. وقتی پلاک کلسترول در عروق قلب جمع می‌شود به آن بیماری عروق کرونر می‌گویند. وقتی پلاک کلسترول در عروق گردن تجمع می‌کند به آن بیماری شریان کاروتید می‌گویند و وقتی عروق پاها و شکم تحت‌تأثیر پلاک کلسترول قرار می‌گیرند به آن بیماری عروق محیطی می‌گویند.
مشکلات بیشتر زمانی بروز می‌کنند که تکه‌ای از پلاک جمع شده در داخل عروق کنده شده و وارد جریان خون می‌شود و رگی را مسدود می‌کند.
این انسداد می‌تواند ناگهانی باشد و وقتی در رگ‌های قلب اتفاق می‌افتد معمولاً باعث حمله قلبی می‌شود. همین انسداد اگر در رگ‌های گردن یا مغز رخ دهد منجر به سکته مغزی می‌شود.
برای تشخیص یا پیشگیری این مشکلات، پزشک باید به طور منظم وضعیت کلسترول شما را چک کند تا اگر خیلی بالا رفت اقداماتی انجام دهید. تغییراتی در سبک زندگی و مصرف دارو می‌تواند سطح کلسترول خون را کاهش دهد و در نتیجه ریسک مشکلات جدی سلامتی را پایین بیاورد.
شاید لازم باشد سطح کلسترول غیر HDLتان را بدانید
ابتدا، لازم است بدانید کلسترول انواع متفاوتی دارد. دانستن اینکه از هر نوع کلسترول چه اندازه در خونتان وجود دارد مهم است. برای همین باید آزمایش چربی خون (پنل لیپیدی) بدهید.
در این تست موارد زیر سنجیده می‌شوند:
. کلسترول LDL که به نام کلسترول بد معروف است و بر دیوارهٔ عروق، پلاک تشکیل می‌دهد.
. کلسترول HDL که به نام کلسترول خوب معروف است و به بدن در دفع پلاک‌های عروق کمک می‌کند.
. تری‌گلیسریدها: این چربی‌ها کلسترول نیستند؛ اما در آزمایش خون اندازه‌گیری می‌شوند. تری‌گلیسریدها برای عملکرد مناسب بدن لازم‌اند اما اگر زیاد باشند ریسک حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهند.
. کلسترول کل یا مجموع: این عدد بر اساس LDL، HDL و ۲۰ درصد از سطح گلیسیریدتان می‌باشد.
از ۴۰ سالگی، لازم است غربالگری چربی خون هر ساله انجام شود. افرادی که بیماری قلبی دارند یا داروهای کاهنده کلسترول مصرف می‌کنند ممکن است به‌دفعات بیشتری نیاز به چکاپ داشته باشند
ضمناً چیزی به نام کلسترول غیر HDL وجود دارد که از تفریق HDL از کلسترول مجموع به دست می‌آید. کلسترول غیر HDL شامل کلسترول LDL و کلسترول‌های کمتر شناخته شده‌ای می‌شود که می‌توانند باعث تصلب شرایین شوند. برخی محققان باور دارند این شاخص، بهتر می‌تواند ریسک بیماری‌های قلبی را نشان دهد، زیرا شامل تمام کلسترول‌های پلاک‌ساز در خون می‌شود.
تست کلسترول غیر HDL معمولاً بخشی از غربالگری چربی خون نیست، اما اگر شما فشارخون بالا، دیابت یا دیگر ریسک فاکتورهای بیماری قلبی را داشته باشید، احتمال حمله قلبی شما بیشتر از حد نرمال خواهد بود. در این موارد، پزشک ممکن است کلسترول غیر HDL شما را نیز ارزیابی کند.
آزمایش خون‌های روتین، لیپوپروتئین (a) را نیز نمی‌سنجند؛ اما بعضی از پزشکان ممکن است دستور آن را بدهند؛ زیرا بالابودن لیپوپروتئین (a) می‌تواند باعث تصلب شرایین شود. لیپوپروتئین (a) توسط فاکتورهای ژنتیکی تعیین می‌شود نه رژیم غذایی.
لیپوپروتئین (a) فقط یک‌بار نیاز به چک‌کردن دارد؛ زیرا سطح آن طی سال‌های زندگی فرد چندان تغییر نمی‌کند.
سطح کلسترول خون کودکان نیز باید چک شود
سطح کلسترول خون بچه‌ها به دلیل اپیدمی شدن چاقی کودکان باید یک‌بار بین ۹ تا ۱۱ سالگی و یک‌بار دیگر در ۱۷ سالگی (بلوغ بر سطح کلسترول اثر می‌گذارد) چک شود.
در مورد یک سری از بچه‌ها سطح کلسترول بین ۲ تا ۱۰ سالگی باید چک شود:
. بچه‌هایی که والدین یا پدربزرگ و مادربزرگشان دارای کلسترول مجموع 240 mg/dL یا بالاتر هستند.
. بچه‌هایی که والدین یا پدربزرگ و مادربزرگشان سابقه حمله قلبی، سکته مغزی، انسداد عروق یا بیماری‌های مربوط به عروق هستند.
. بچه‌هایی که دچار فشارخون بالا، دیابت، چاقی یا دیگر ریسک فاکتورهای بیماری‌های قلبی هستند.
. بچه‌هایی که به سرپرستی گرفته شده‌اند یا سابقه نامشخص دارند.
اگر کلسترول خون کودکی بالا باشد، پزشکان بررسی می‌کنند که آیا کودک دچار عارضهٔ خاصی است که نیاز به درمان دارد یا نه.
۴۰ سالگی زمانی است که چکاپ کلسترول باید با فواصل کمتری از هم انجام شود
در بزرگسالی، یعنی با شروع ۲۰ سالگی، سطح کلسترول خونتان تا ۴۰ سالگی باید هر ۴ تا ۶ سال چک شود. افراد جوان‌تری که کلسترول بالا دارند باید هر یک تا دو سال چکاپ شوند.
از ۴۰ سالگی، لازم است غربالگری چربی خون هر ساله انجام شود. افرادی که بیماری قلبی دارند یا داروهای کاهنده کلسترول مصرف می‌کنند ممکن است به‌دفعات بیشتری نیاز به چکاپ داشته باشند.
سطح کلسترول ایده‌آل برای همه افراد یکسان نیست
پزشکان سطوح مختلفی از کلسترول ایده‌آل برای افراد گوناگون توصیه می‌کنند:
برای کودکان و نوجوانان (۱۹ سال و کمتر):
. کلسترول مجموع زیر 170 mg/dL
. کلسترول غیر HDL پایین‌تر از 120 mg/dL
. کلسترول LDL کمتر از 100 mg/dL
. کلسترول HDL به‌اندازه 45 mg/dL یا بالاتر
برای آقایان ۲۰ سال و بالاتر:
. کلسترول مجموع بین 125-200 mg/dL
. کلسترول غیر HDL پایین‌تر از 130 mg/dL
. کلسترول LDL پایین‌تر از 100 mg/dL
. کلسترول HDL به‌اندازه 40 mg/dL یا بالاتر
برای خانم‌ها ۲۰ سال و بالاتر:
. کلسترول مجموع بین 125-200 mg/dL
. کلسترول غیر HDL کمتر از 130 mg/dL
. کلسترول LDL کمتر از 100 mg/dL
. کلسترول HDL به‌اندازه 50 mg/dL یا بالاتر
افرادی که سابقه حوادث قلبی و عروقی دارند و افرادی که فشار خونشان بالاست باید عددهای کمتری از کلسترول را داشته باشند. اگر سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی داشته باشید، LDL شما باید کمتر از 70 mg/dL و کلسترول غیر HDLتان باید کمتر از 100 mg/dL باشد.
کلسترول بالا می‌تواند ارثی باشد
یک نفر از هر ۲۰۰ نفر دارای عارضه‌ای به نام کلسترول بالای ارثی هستند که باعث اختلالاتی در نحوه پردازش کلسترول توسط بدن می‌شود. این اختلالات می‌تواند طیف گسترده‌ای داشته باشد؛ از جذب زیاد کلسترول از غذا گرفته تا تولید کلسترول زیاد در کبد و یا قادر نبودن بدن برای پاک‌سازی خون از کلسترول.
دیگر اختلالات ژنتیکی هم وجود دارند که به‌سختی شناسایی می‌شوند و می‌توانند باعث کلسترول بالا حتی در افرادی شوند که سبک زندگی مناسبی از جهت کاهش کلسترول دارند.
خیلی از افراد بارها از پزشکان می‌شنوند که باید تغذیه بهتری داشته باشند و بیشتر ورزش کنند؛ زیرا کلسترول خونشان بالاست. اما بعد از مدتی خسته و ناامید می‌شوند؛ چون طبق توصیه‌های پزشک عمل می‌کنند؛ اما تغییری در عدد چربی خونشان به وجود نمی‌آید.
افرادی که کلسترول خون ارثی دارند باید تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنند؛ اما باز هم نیاز به دارو دارند تا سطح کلسترول خونشان پایین بیاید. خیلی از این دسته از افراد نیاز به بیشتر از یک نوع دارو دارند.
اگر تغییرات سبک زندگی جواب ندهد، استاتین‌ها می‌توانند مؤثر باشند
پزشکان معمولاً ابتدا توصیه می‌کنند تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنید تا وضعیت کلسترولتان بهتر شود که معمولاً شامل رژیم غذایی و ورزش و تحرک بدنی می‌شود.
معمولاً رژیم غذایی مدیترانه‌ای توصیه می‌شود که شامل سبزیجات و میوه‌ها، غلات کامل، مغزها و دانه‌ها و روغن‌زیتون تصفیه نشده است. طبق مشاهدات، این رژیم غذایی می‌تواند در عرض سه ماه نتایج خوبی به بار بیاورد و التهاب رگ‌ها را کاهش دهد. التهاب می‌تواند کلسترول را چسبناک‌تر بکند.
بیماران باید روزانه ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط انجام دهند، مثلاً پیاده‌روی تند یا ۱۵ دقیقه فعالیت بدنی شدید مثل دو یا تنیس.
اگر تغییرات سبک زندگی نتواند کلسترول بیمار را پایین بیاورد یا اگر به‌اندازه‌ای بالا باشد که بیمار نیاز فوری به دارو داشته باشد، پزشکان استاتین‌ها را برای کاهش کلسترول تجویز می‌کنند.
احتمالاً می‌توانید جلوی افزایش کلسترول را بگیرید
عادت‌های سالم در سبک زندگی می‌توانند به شما کمک کنند سطح کلسترول خونتان را در محدوده‌ی نرمالی نگه دارید. فعالیت بدنی بیشتر باعث حفظ وزن سالم و کاهش ریسک کلسترول بالا می‌شود. استفاده بیشتر از غذاهای گیاهی نیز بسیار مفید است، زیرا غذاهای حیوانی اغلب حاوی کلسترول و چربی اشباع هستند. تا جایی که امکان دارد خودتان در خانه غذاهای سالم تهیه کنید.
