چشم آبی‌ها برای خانه‌سازی به ایران می‌آیند؟

اعلام موضوع تهاتر نفت در قبال اجرای پروژه‌های مسکونی و مشارکت شرکت‌های خارجی در طرح نهضت ملی مسکن که هر از گاهی توسط مسئولان دولتی مطرح می‌شود، اخیرا از سوی یک مقام وزارت راه و شهرسازی تکرار شد. رییس هیات عامل صندوق توسعه ملی گفت که به منظور ارتقای فناوری و به‌صرفه کردن هزینه‌های ساخت واحدهای نهضت ملی مسکن با بیش از ۱۰ شرکت خارجی شامل شرکتهای آسیایی و اروپایی مذاکره شده است.

اگرچه محمدرضا اسماعیلی اعلام نکرد که این شرکتها از کدام کشورها هستند اما در دو سال گذشته بارها نام کشور چین و در مواردی ترکیه برای ورود به طرح نهضت ملی مسکن مطرح شده است. حال آنکه از زمان شدت گرفتن تحریم‌ها علیه ایران در سال ۲۰۱۵ به دلیل مشکل مبادلات بانکی، کمتر شرکتی حاضر به سرمایه‌گذاری در ایران می‌شود.

حتی چین که با ایران تفاهم‌نامه ۲۵ ساله همکاری مشترک دارد بنا به گفته کارشناسان به دلیل تحریم‌ها تا کنون یک قرارداد هم با ایران امضا نکرده است؛ در حالی که با عربستان سعودی میلیاردها دلار قرارداد دارد و در راستای نفوذ منطقه‌ای خود با کشورهای حوزه همکاری خلیج فارس وارد همکاری‌های اقتصادی شده است.

مسکن بسازید و نفت بگیرید

با توجه به تحریم‌ها حالت ایده‌آل برای دولت سیزدهم آن است که از بشکه‌های نفت به ازای مبالغی که باید به شرکتهای خارجی پرداخت شود استفاده کند. اما ظاهرا هنوز شرکت‌های خارجی حاضر به پذیرش این نوع قراردادها نشده‌اند و آنچه تحت عنوان تهاتر نفت در برابر مسکن از آن یاد می‌شود مربوط به قراردادهایی است که با شرکتهای ایرانی منعقد شده و به گفته رییس صندوق ملی مسکن تا کنون ۲۰ هزار میلیارد تومان از طریق تهاتر نفت برای این صندوق در نظر گرفته شده است.

شرکتهای چینی و حتی روسی از همکاری بانکی با ایران خودداری می‌کنند که یکی از دلایل آن تبعیت این کشورها از توصیه‌های FATF عنوان می‌شود؛ معضلی که هنوز لاینحل باقی مانده و به گفته خاندوزی ـ وزیر اقتصاد، سیاست ایران درباره FATF هیچ تغییری نکرده است. این در حالی است که او چهار روز قبل از این صحبت گفته بود استانداردهای کنوانسیون FATF در مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم را پذیرفته‌ایم و در داخل نیز تلاش می‌شود قوانین و مقررات منطبق با آن پیش برود.

مذاکرات مخفی به مسکن ملی رسید!

در دو سال گذشته وزارت راه و شهرسازی تلاش بسیاری برای جذب سرمایه‌های خارجی در طرح نهضت ملی مسکن انجام داده است. در مواردی نیز اعلام شد مذاکرات به نتایج نهایی رسیده اما مصلحت آن است که جزئیات این موضوع منتشر نشود. اگر مذاکرات به نتیجه رسیده باید ثمرات آن در رونق طرح نهضت ملی مسکن دیده شود. رییس هیات عامل صندوق ملی مسکن می‌گوید که در ۱۱ ماه گذشته ۱۵۰ هزار واحد مسکونی نیمه‌ساز در کشور به بهره‌برداری رسیده که این صندوق نقش حائز اهمیتی در این افتتاحات داشته است.

از طرف دیگر کارشناسان و انبوه‌سازان می‌گویند که حدود ۷۵ درصد پروژه‌های نهضت ملی مسکن با کمبود منابع مواجهند. دولت در دو سال گذشته کمتر از ۱۹۰ هزار واحد را به مرحله ساخت رسانده و برای رونق دادن به طرحها از صندوق توسعه ملی مدد گرفته است. قرار است ۲ میلیارد دلار از طریق این صندوق به پروژه نهضت ملی مسکن اختصاص یابد که صندوق در قبال آن از وزارت راه و شهرسازی اوراق نفتی دریافت می‌کند.

گفته می‌شود ارزش سرمایه‌گذاری چینی‌ها در ایران با افت ۹۸ درصد مواجه شده و از ۳.۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ به ۵۷ میلیون دلار در سال ۲۰۲۱ رسیده است. در حالی که افغانستان در سال جاری میلادی دست کم ۶۹۰ میلیون دلار قرارداد با چین امضا کرد.

حضور شرکتهای خارجی برای طرح‌های مسکونی در ایران مسبوق به سابقه است. در پروژه مسکن مهر شهرهای پردیس و پرند از یک شرکت ترکیه‌ای استفاده شد که به اذعان انبوه‌سازان ایرانی، این حضور تاثیر مثبتی در ارتقای فناوری ساخت از جمله ترویج قالب تونلی داشت.

در دو سال گذشته هر بار که مسئولان دولتی اعلام کردند قرار است شرکت‌های خارجی در طرح نهضت ملی مسکن مشارکت کنند امیدواری نسبت به تسریع در اجرای این پروژه افزایش پیدا کرد اما این امیدها به مرور کمرنگ شد. حالا باید منتظر بمانیم و ببینیم که آیا قرارداد با ۱۰ شرکت خارجی اروپایی و آسیایی به نتیجه می‌رسد یا به سرانجام خبرهای قبلی دچار می‌شود.