صنعت نساجی با بیش از یک قرن قدمت در ایران هم اکنون با مشکلات متعددی دست به گریبان است به گونه ای که به اعتقاد کارشناسان در شرایط فعلی، صنعت نساجی یکی از مظلوم ترین صنایع کشور محسوب می شود که قاعدتا به واسطه برخی بی تدبیری ها و بحران ها بشدت آسیب دیده است.

تاریخچه صنعت نساجی در ایران جدا از افسانه های ملی دارای شواهد و قراینی است که نشان می دهد صنعت نساجی در حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح در ایران شروع شده و نشانه های مربوطه نیز در کاوش های باستان شناسی در شوش به دست آمده است. تا قبل از حمله مغولان نساجی همیشه یکی از صنایع پر رونق ایران بوده و به علت پرمصرف بودنش در همه ادوار گذشته رونق داشته است.

ایران براساس مستندات موجود در زمینه تولید پارچه خودکفا بوده و افزون بر این، اسناد و مدارکی موجود است که ثابت می کند در مقطعی از تاریخ منسوجات ایرانی جنبه صادراتی قوی هم داشته و قدرتمندان از هر وسیله ای بهره می گرفتند تا صنعت نساجی را رونق بخشند.

اما اکنون این صنعت در مسیر فعالیت خود با پیچ و خم ها و دست اندازهای زیادی روبرو است و حتی در برخی از مواقع این موانع، چرخ صنعت نساجی کشور را متوقف ساخته است. تامین مواد اولیه، کمبود نقدینگی و بازار فروش از جمله تنگناهای کنونی صنعت نساجی کشوربه شمار می آید، در حالی که پس از اجرای برنامه جامع اقدام مشترک انتظار می رود این صنعت از رونق بیشتری برخوردار شود.

وضعیت کنونی صنعت نساجی کشور

ایرنا در این باره گزارش داده است: براساس آمارهای موجود در وزارت صنعت، معدن و تجارت، هم اکنون افزون بر 9 هزار و 660 واحد صنعتی با اخذ پروانه بهره برداری در صنعت نساجی و پوشاک کشور فعال هستند که این تعداد 11 درصد از کل بنگاه های فعال صنعتی کشور را تشکیل می دهند.

میزان سرمایه گذاری ثابت صورت گرفته در این واحدها حدود 66 هزار میلیارد ریال و برابر با حدود 5 درصد از کل سرمایه گذاری صورت گرفته در صنعت کشور است. این واحدها بالغ بر 297 هزار شغل ایجاد کرده و در حدود 13 درصد از اشتغال صنعتی کشور را به خود اختصاص داده اند.

با وجود اینکه 5 درصد از سرمایه گذاری های به عمل آمده در صنایع کشور در بخش صنعت نساجی انجام شده، این مقدار سرمایه گذاری توانسته تا 13 درصد از اشتغال صنعتی را به خود اختصاص دهد که این امر ظرفیت صنایع نساجی در ایجاد اشتغال را بخوبی نمایان می سازد.

کارشناسان برآورد می کنند که با در نظر گرفتن ارزش تولیدات داخلی منسوجات، میزان صادرات این محصولات از کشور و همچنین میزان واردات آنها از طریق مبادی رسمی و غیررسمی، نیاز سالیانه بازار داخلی به انواع محصولات نساجی، پوشاک و چرم حدود 17 میلیارد دلار است.

شرایط مطلوبی نداشتیم

نایب رییس انجمن صنایع نساجی با تاکید براینکه در یکسال گذشته نه تنها در صنعت نساجی بلکه در دیگر صنایع کشور نیز شرایط مطلوبی نداشتیم، گفت: صنعت نساجی بیش از یک قرن در ایران سابقه دارد و بسیاری از مدیران قبل همواره در فکر تبدیل کردن این صنعت به یکی از بزرگ ترین صنایع ارزآور کشور بودند، اما این آرزو در طول چند دهه گذشته به واسطه کم توجهی صاحبان صنایع به نگهداری از ماشین آلات و به روز نگه داشتن آنها به تاخیر افتاد تا در نهایت به واسطه سوءمدیریت، صنعت نساجی به اعتقاد برخی از فعالان صنعتی، این روزها نفس های آخر خود را بکشد.

علیمردان شیبانی در خصوص فعالیت واحدهای نساجی نیز افزود: هم اکنون نمی توان به صراحت بیان کرد که صنعت نساجی با چند درصد ظرفیت خود کار می کند، ما یک مشکل دیگری داریم و آن وضعیت اقتصاد کشور است. در حال حاضر قدرت خرید مردم پایین آمده است. زمانی که فروش نباشد، به طور طبیعی لازم نیست بخش تولید با ظرفیت کامل کار کند.

وی ادامه داد: در حال حاضر ما می توانیم بین 60 تا 100 درصد ظرفیت موجود کار کنیم و هیچ مشکلی نیست. اما فروش است که به ما دیکته می کند که صلاح نیست مواد اولیه گران قیمت را بخرید، وام با بهره 25، 30 درصد بگیرید و تولید کنید و در مقابل، تولیدات خود را در انبار بگذارید و نتوانید بفروشید. اینجاست که ظرفیت تولید را واحدهای تولیدی پایین می آورند.

هزینه مواد اولیه برای تولید بیشتر از کالای قاچاق است

مشاور اتحادیه پوشاک با تاکید براینکه بازار پوشاک در رکود به سر می برد، گفت: این رکود بر تمام بخش های تولیدی اثر گذاشته اما در این وضعیت تنها حوزه ای که آسیب نمی بیند و ندیده بخش واردات است. امروزه تولیدکنندگان پوشاک در فضایی کاملا نابرابر با محصولات کشورهای دیگر رقابت می کنند زیرا بسیاری از کشورها از اروپا گرفته تا ترکیه در شرایطی بسیار بهتر از شرایط موجود در کشور ما مواد اولیه خود را تأمین می کنند. هزینه مواد اولیه برای تولیدات داخلی به مراتب بیشتر از کالایی است که از طریق قاچاق وارد کشور می شود.

محمدجواد صدق آمیز اضافه کرد: در حال حاضر اگر تولیدکننده ای بخواهد مواد اولیه برای محصول تولیدی خود تامین کند مجموعه هزینه اش به مراتب بیشتر از کالایی است که از طریق قاچاق وارد بازار شده و به دست مصرف کننده می رسد. پس در چنین شرایطی چگونه می توان با کالاهای خارجی رقابت کرد.

وی ادامه داد: کند بودن انجام امور دولتی در کشور بخصوص دریافت مجوزهای قانونی، واردات مواد اولیه و یا انجام امور بانکی از دیگر موانعی است که فضای رقابت را برای تولیدکنندگان داخلی در مقابل محصولات خارجی با مشکل مواجه کرده است.

گفته می شود تولید مواد اولیه برای تولیدکنندگان داخلی حداقل دارای 35 درصد تعرفه است، به طوری که گاهی هزینه مواد اولیه از خود محصول گرانتر می شود و این در حالی است که پوشاک خارجی حداکثر با 10 تا 20 درصد هزینه به صورت قاچاق وارد کشور می شود.

مشاهدات نشان می دهد قاچاق بازار پوشاک ایران را پر کرده است. مزیت دار نبودن تولیدات داخلی و عدم کنترل برای جلوگیری از قاچاق باعث شده تا تولید داخلی در برابر واردات و قاچاق شکست بخورد و روز به روز قاچاق گسترش یابد.

به روایت دست اندرکاران صنعت پوشاک واقعیت امر این است که در حال حاضر کمتر از یک درصد پوشاک کشور از مبادی قانونی و رسمی وارد می شود اما بیش از 95 درصد آن به صورت قاچاق وارد کشور می‎شود.