امید زارعی منش_مدیر کل دفتر فنی و مهندسی حوضه های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه-در سال مزین به نام "جهش تولید" توجه به صنایع و افزایش تولیدات به ویژه در بخش کشاورزی و امنیت غذایی، توسعه مراکز کمتر برخوردار، محرومیت زدایی و بهبود و ارتقای کیفیت زندگی مردم یکی از مهمترین راهکارها برای برون رفت از شرایط سخت اقتصادی و تحقق آن مستلزم فراهم ساختن زیر ساخت های اساسی با انجام سرمایه‌گذاریهای لازم و هماهنگ در ابعاد مختلف توسعه و بهره برداری از منابع آب می باشد.‌ با توجه به وضعیت بارندگی کشور، پوشش گیاهی و سایر عوامل تأثیرگذار در حجم نزولات جوی، منابع آب تجدید شونده کشور حدود 130 تا ۱۳۹ میلیارد متر مکعب در سال است که حجم آب قابل استحصال با احتساب آب‌های برگشتی، حدود ۱۲۶ میلیارد مترمکعب برآورد می شود. ازکل آب‌های تجدید شونده حدود ۱۰۵ میلیارد متر مکعب را جریان‌های سطحی و ۲۵ میلیارد مترمکعب را جریان‌های نفوذی به منابع زیر زمینی تشکیل می دهند.

استان آذربایجان غربی با مساحت 37370 کیلومتر مربع و با اقلیم خشک و نیمه خشک شامل چهار حوضه آبریز فرعی ارس، ارومیه، سفیدرود و مرزی غرب می باشد که میانگین سالانه نزولات جوی آن  استان در حدود 420 میلیمتر، متوسط سالانه حجم نزولات جوی در حدود 15.7 میلیارد متر مکعب، حجم کل منابع آب تجدید شونده برابر 4.583 میلیارد متر مکعب ( 3.58 منابع آب سطحی و 1 منابع آب زیر زمینی) می باشد. میزان مصرف آب کشاورزی  استان آذربایجان غربی 3.940 میلیارد متر مکعب، شرب 0.2 میلیارد متر مکعب و صنعت 0.04 میلیارد متر مکعب میباشد.

امروزه یکی از مشکلات عمده در کشور و بالتبع در استان آذربایجان غربی مصرف نامناسب و غیر اقتصادی آب در بخش کشاورزی می‌باشد که در برگیرنده حدود 90 % از مصارف منابع آب سطحی می باشد.در این ارتباط استفاده از روش‌های آبیاری سنتی، موجب افزایش مصرف، کاهش راندمان و هدر رفت آب گردیده است. در این خصوص کاهش آورد رودخانه‌های استان در چند دهه اخیر و تداوم مصارف آب سطحی بصورت ثقلی، بویژه در میزان ورودی به دریاچه ارومیه و بروز مشکلات زیست محیطی در ارتباط با این دریاچه تأثیر بسزایی داشته است. یکی از راهکارهای اساسی جهت بهبود این وضعیت، استفاده از روشهای علمی و بهره گیری از تجربیات جهانی در بهبود شرایط و اجرای شبکه‌های مدرن آبیاری و صرفه‌جویی در مصارف آب های سطحی و ایجاد شرایط لازم برای انتقال آب صرفه‌جویی شده به دریاچه ارومیه می باشد. در راستای مهار، بهره گیری و استفاده بهینه از منابع آبهای سطحی استان طرحهای مهم و استراتژیکی اجرا و به بهره برداری رسیده و یا در دست اجراست. سدهای شهرچای، شهید کاظمی، ارس،دیریک، زولا، آق چای، سردشت و سیلوه در دست بهره برداری و سدهای چپرآباد، کرم آباد، نازلو، شهرچای، زولا، دیریک، حسنلو، بویلاپوش و زرینه‌رود و شبکه های آبیاری و زهکشی پایاب آنها اشاره نمود. همچنین در راستای بهبود شرایط و احیاء دریاچه ارومیه اقدامات موثری از سوی وزارت نیرو بشرح زیر صورت گرفته است:

• برنامه ریزی کاهش تا 40 درصد مصرف آب کشاورزی طی 5 سال (سالیانه 8 درصد) از منابع آب حوضه
• طرح­های عملیاتی انتقال آب رودخانه‌ها به پيكره آبي درياچه
• اجرای طرحهای انتقال آب از رودخانه زاب به حوضه آبریز دریاچه ارومیه (از طریق دو سد کانی سیب و سیلوه)
• برنامه ریزی انتقال پساب تصفیه خانه های حوضه آبریز به دریاچه
• احداث سد چراغ ويس در بالا دست سد شهيد كاظمي بوكان با هدف تأمين آب شرب سقز و کمک به افزایش رها سازی آب از سد بوکان
• اجرای طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی به منظور ساماندهی چاههای حوضه آبریز دریاچه ارومیه

در این ارتباط و در راستای اهداف تعریف شده وزارت نیرو در برنامه های سی و چهامین هفته از پویش الف- ب- ایران، پروژه های استان آذربایجان غربی در روز پنجشنبه مورخ 11/10/1399 و با حضور ریاست محترم جمهور و وزیر محترم نیرو افتتاح خواهند شد.

• پروژه  سد کانی سیب

سد كاني سيب در نزديكي شهر پیرانشهر، یک سد خاکی و دارای ارتفاع 58 متر و حجم تنظیم آب حدود 600 میلیون متر مکعب و حجم مخزن 221 میلیون مترمکعب می باشد که بخشی از آب آن از طریق  بند انحرافی بادین آباد و کانال انتقال بطول 4.6 کیلومتر تامین می گردد. این سد ضمن جمع‌آوري جريانات مازاد رودخانه‌هاي محدوده و انحراف آب مازاد رودخانه بادين آباد در خارج از فصل زراعي توسط یک  رشته تونل بطول 36 کیلومتر و سپس 11 کیلومتر کانال  به حوضه آبريز گدارچاي و در ادامه به درياچه اروميه انتقال خواهد یافت.از مهمترین اهداف این سد میتوان به مهار آب رودخانه زاب (کلاس) از طریق سد کانی سیب و انتقال آب مازاد رودخانه حوضه کلاس به حوضه آبریز رودخانه گدار چای و تامین بخشی از نیازهای زیست محیطی دریاچه ارومیه به عنوان یکی از مهم ترین پروژه های احیای دریاچه ارومیه اشاره نمود.

• توسعه بهره برداري از رودخانه ارس در محدوده آذربايجان غربي (افتتاح 8400 هکتار شبکه ابیاری و زهکشی پایاب کرم آباد یا ارس غربی)

طرح توسعه بهره برداری از ارس در محدوده آذربایجان غربی  شامل تأسیسات آبگیری، خط انتقال به طول 21 کیلومتر با قطر 2000 میلیمتر، 3 سد مخزنی، حدود 23000 هکتار شبکه آبیاری است که 2 سد مخزنی و حدود 4300 هکتار شبکه آبیاری پایاب در گذشته افتتاح گردیده و خط انتقال و 8400 هکتار دیگر با ارزش سرمایه گذاری حدود 715 میلیارد تومان افتتاح خواهد شد.

• از مهترین اهداف این طرح میتوان به  ایجاد امكان برداشت، ذخيره و تنظيم آب از طريق احداث ایستگاه پمپاژ کرم آباد و سدهاي قيقاج، ارس2 و كرم آباد و توسعه اراضي پايين دست به وسعت بيش از 23 هزار هكتار (شبكه هاي آبياري و زهکشی ارس2، قيقاج، كرم آباد) با اجراي شبكه هاي آبياري مدرن.، ايجاد اشتغال، درآمدزايي و بهبود وضعيت اقتصادي در منطقه طرح.،امكان ايجاد فضاي گردشگري در محدوده طرح و رونق اكوتوريسم با وجود شرایط ویژه منطقه آزاد تجاری ماکو و  تامین آب بخش صنعت در محدوده طرح. اشاره نمود.