گزارش ویژه «جهان اقتصاد» از آخرین وضعیت بازار سهام

بورس به استقبال سرمایه گذاران تازه‌نفس می‌رود

از روایت تزریق تدریجی اعتماد در بورس تا داستان غم انگیز ضامن نقد شوندگی

رضا امامی

بازار سهام ایران پس از تحمل یک دوره رکودی سخت و طاقت فرسا این روزها به لطف ورود خریداران تازه‌نفس در نماد‌های معاملاتی شاهد رشد آرام و ملایم نماگرهای بورسی است. گرچه معامله‌گران بازار سهام برای ورود به سهام شرکت‌های بزرگ و تاثیر گذار بر شاخص‌های بورسی هنوز با تردید می‌نگرند اما افزایش تحرک معامله‌گران اغلب حقیقی در بازار دوم بورس حکایت از آن دارد که سرمایه‌گذاران و سهام‌داران فعال در بازار سرمایه با اعتقاد به جذابیت غیر قابل اجتناب قیمت سهام شرکت‌های بورسی، هفته‌های پایانی سال را برای جانماندن از غافله خریداران بهترین موقعیت دانسته‌اند.

سقوط بورس تهران با پشت سر گذاشتن حدود 13 ماه رکود فرسایشی سراسری و افت 40 درصدی ارزش کل معاملات بازار سرمایه پای شاخص 65 هزار واحدی ترمز کرد تا به این ترتیب با تطبیق انتظارات عقلایی بازار سهام با اوضاع کنونی اقتصاد کلان کشور، در محدوده مشخصی از رشد نوسان کند. در حال حاضر اغلب کارشناسان و فعالان بازار سهام، بورس تهران را مستعد بازدهی به لحاظ برخورداری از سهام ارزان شرکت‌ها و صنایع جا مانده از رشد نجومی بورس در اواسط سال گذشته می‌دانند. از سویی دیگر کاهش ریسک‌های غیر سیستماتیک صنایع بزرگ بورس در کنار افزایش دوباره خوش بینی‌ها برای توافق اولیه بر سر کلیات گفتگوهای هسته ای در اواخر بهمن ماه جاری باعث شده تا دور جدیدی از گمانه زنی‌ها و تحلیل‌های بورسی با افق سودآوری‌های کوتاه مدت و بلند مدت برای بازار سرمایه شکل گیرد.

فضای آرام و به دور از تنش بازار سرمایه پس از آن شکل گرفت که با فرسایشی‌شدن جریان معاملات سهام ، توده‌ای از سهامداران خرده پا و بی تجربه بازار با تحمل زیان‌های کم و بیش پرتفوی، عطای حضور در بازار سهام را به لقای سودش بخشیدند و با ناراحتی از این بازار خارج شدند. اوج این بی‌اعتمادی درست از جایی شکل گرفت که مدیران و متولیان بازار سرمایه در دولت دهم از طریق رسانه‌ها با دعوت از مردم کوچه و خیابان برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه نوید کسب بازدهی در صورت داشتن سبدی متنوع از سهام شرکت‌ها و انتظار برای کسب بازده در بلند مدت کردند. در این میان متولیان بازار سرمایه با توصیه مردم غیرحرفه ای برای تمرکز نقدینگی‌های خود در صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مصون نگاه داشتن دارایی‌ها از گزند ریسک‌های موجود در بازار به آن‌ها وعده دادند که این صندوق‌ها به لحاظ برخورداری از مدیران حرفه‌ای ، ریسک نقد‌شوندگی را برای صاحبان سرمایه در هر لحظه‌ای و در هر مکانی از بین خواهند برد.

اما در ادامه وعده‌های‌داده شده با رشد قیمت سهام در بالاترین سقف قیمتی‌، معاونت وقت نظارت بر نهاد‌های مالی بورس در ابلاغیه‌ای به صندوق‌های سرمایه‌گذاری اعلام کرد : " اکنون که حدود شش سال تجربه اجرایی و نظارتی در بازار سرمایه کشور ایجاد شده، زمان آن رسیده که ویژگی‌های بازاری بیشتری بر صندوق‌ها حاکم شود و مدیران سرمایه ‌گذاری هم با فراغ بال بیشتری به مدیریت سبد بپردازند و هم با وجود دارایی تحت مدیریت بیشتر، از صرفه‌جویی به مقیاس استفاده کنند." بر همین اساس برخورداری از ضامن نقدشوندگی در صندوق‌ها از این پس اختیاری است. همزمان با این اقدام و آغاز رکود فرسایشی قیمت سهام در بازار سرمایه از نیمه دوم دی ماه 92 که با زمزمه افزایش 5 برابری نرخ خوراک مجتمع‌های پتروشیمی کلید خورد صندوق‌های سرمایه‌گذاری که با حذف ضامن در مواجهه با نقد شدن آنی پول از سوی مشتریان اغلب حقیقی خود مواجه شده بودند چاره‌ای نداشتند جز آن‌که با بررسی پرتفوی اقدام به فروش آن‌دسته از دارایی‌های مالی نمایند که اولاً قابل نقد شدن باشد و در ثانی دارایی مورد نظر از بازدهی و سودآوری قیمتی سهام برخوردار شده باشد.

چنین فضایی سرآغاز تشدید فروشندگان سهام در بازاری بود که بر حسب اتفاق با خیال راحت از وجود حمایت‌کنندگانی همچون صندوق تثبیت بازار سرمایه اقدام به فروش یکباره سهم‌های ارزنده و تاثیر‌گذاری همچون هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس می‌کرد که به دنبال صف فروش یکباره خود، سایر نماد‌های معاملاتی را در دومینوی ریزش قیمت و در نهایت وحشت‌زدگی ناشی از افت شدید نماگرهای بازار سرمایه می‌انداخت. تاثیر روانی اقدام ناگزیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و در عین حال صندوق‌های قابل معامله ‌ETF))‌ها در نقد کردن دارایی‌های مالی صاحبان واحد‌های سرمایه گذاری باعث شد تا فضای عمومی معاملات سهام در بورس تهران با بی اعتمادی دوچندانی از سوی معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازار سرمایه مواجه شود. با این همه سازمان بورس به لحاظ جایگاه و موقعیت تصمیم‌سازی ، عقب گرد از تصمیم خود را توجیه پذیر ندانست و تا به امروز بر تداوم آن پافشاری کرده است.

گرچه برخی کارشناسان حذف ضامن نقد شوندگی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری را با توجه به کاهش شدید قیمت سهام در ماه‌های گذشته و کف‌سازی جدید برای شاخص کل بورس را بدیهی می‌دانند اما تداوم شرایط رکود در بازار سهام و عدم اطمینان از پایان این فرآیند در کلیت اقتصاد، بازگرداندن ضامن نقدشوندگی برای صندوق‌های سرمایه گذاری بویژه در صندوق‌های قابل معامله را ضروری می‌سازد. کما این‌که در صورت تداوم بازی بازار جهانی نفت خام برروی قیمت‌های فعلی و انتظار برای افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ، پیش‌گیری از فشار فروش سهام در بازار ضروری است.

به گزارش جهان اقتصاد اوضاع بازار سرمایه نشان می‌دهد که در آن‌دسته از صنایعی که از بازدهی‌ها و سودآوری‌های فراتر از 100 درصدی را برای صاحبان سرمایه فراهم آورده‌اند از نگاه دولت همچنان با اغماض نگریسته خواهند شد و باید از طریق مالیات و عوارض و یا سایر ابزارها در تامین درآمد دولت به تکاپو بیافتند. بیش از نیمی از صنایع حال حاضر بورس در چنین شرایطی قرار دارند و به نظر می‌رسد دولت با تامین درآمد از این صنایع بزرگ اقدام به تزریق پول در صنایع کم‌بازده و زیر بنایی همچون خودرو و همچنین بانک‌ها خواهد کرد. با چنین دیدگاهی به نظر می‌رسد شرایط فعلی بازار سرمایه بهترین موقعیت برای شکار سهام ارزان شرکت‌هایی است که ممکن است فرصت دوباره برای سهامداری را براحتی ایجاد نکنند. شرایطی که نوسان‌گیرهای بازار را بزودی از بازی با نوسان قیمت‌ها در کوتاه مدت پشیمان خواهد کرد.