احداث سدهای لاستیکی؛ حلقه مفقوده مدیریت آب کشور

سیاست‌های مدیریت منابع آب از سوی مسئولان مورد بازبینی قرار گیرد

فریده خدادادی- در سال‌های اخیر سدهای مختلفی به منظور ذخیره و تأمین آب، تولید برق برای مصارف صنعت، کشاورزی، گردشگری و کنترل سیلاب در کشور ایجاد شده است که سدهای لاستیکی نیز نوعی از این سدها محسوب می شود.

به گزارش جهان اقتصاد؛ استفاده ازسدهای لاستیکی ذخیره وتغییر مسیر آب رودخانه، جلوگیری از تداخل آب شور و شیرین، کنترل پدیده جزر و مد در سواحل، افزایش حجم ذخیره آب سدهای ساخته شده، بهبود محیط زیست، افزایش سطح آب رودخانه‌ها جهت کشتیرانی و سامان بخشی سواحل رودخانه‎ها است که امکان احداث آن در سواحل شمالی، جنوبی و نواحی مرکزی بسیار زیاد است همانند عملیات احداث سد لاستیکی لاریم جویبار که با حضور ویدیوکنفرانسی وزیر نیرو روز گذشته برگزار شد.

وزیر نیرو گفت: سد لاستیکی از سازه ‌های ارزان و زودبازده در عرصه مهار آب ‌های سطحی در شمال کشور به شمار می رود، ساخت این نوع سد بویژه در مناطق شمالی از جمله مازندران از حمایت وزارت نیرو برخوردار می شود.

رضا اردکانیان روز سه شنبه در مراسم افتتاح ویدئوکنفرانسی سد لاستیکی" لاریم" شهرستان جویبار مازندران اظهار کرد : سدهای لاستیکی یکی از مفیدترین سازه ها در عرصه مهندسی آب در مکان هایی که احداث می شوند؛ هستند.

وی با بیان این که تامین آب کشاورزی منطقه، توسعه گردشگری،کنترل تداخل آب شور با آب شیرین سواحل دریای خزر و از همه مهم‌تر بازچرخانی پساب آب کشاورزی از مزایای سدهای لاستیکی روی رودخانه‌های منتهی به سواحل دریای خزر است، افزود : به همین دلیل وزارت نیرو از طرح های مطالعاتی و ساخت سد لاستیکی در شمال استقبال ویژه می کند.

وزیر نیرو گفت : امروز جمع آوری آب های سطحی در مازندران بسیار مهم است و به جای این که طرح های انتقال آب را داشته باشیم، سد های لاستیکی را بیشتر بسازیم.

با این تفاسیر باید گفت احداث سدهای لاستیکی با محاسن بسیاری همراه است یکی از موارد قابل توجه بعد اقتصادی آن است . این سدها پس از احداث حداقل به حفاظت و نگهداری نیاز دارند. با توجه به ضرورت احداث سد به منظور رفع مشکل کم آبی باید مطالعات زیست محیطی برای ایجاد سدها از جمله سدهای لاستیکی صورت پذیرد.در این زمینه با محمدرضا محبوب فر، کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار به گفت و گو پرداخته ایم که در ادامه می خوانید.

این کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار گفت: سدهای لاستیکی یکی از ترفندهای تکنولوژی برای مدیریت منابع آب در ساختمان‌ها، فضای سبز، اراضی کشاورزی و سواحل و رودخانه‎ها و همچنین در سفره‎های زیرزمینی است.

محبوب فر بیان کرد: به جای ترغیب و توجیه ساخت سد در کشور از سدهای خاکی گرفته تا سدهای لاستیکی و بتنی و... به نظر من باید فکر تخریب سدها را به عنوان راه حلی برای حفظ محیط زیست و حل بحران آب در کشورها توجیه کرد.

وی افزود: در حال حاضر راه‌حل جهانی برای حفظ محیط زیست برای فرار از بحران آب تخریب همین سدها به منظور بازگردانی اکوسیستم‌های طبیعی است.

عضو انجمن آمایش سرزمین ایران بیان کرد: برای کشورهایی که دارای منابع آب فراوان هستند و در صدد منحرف ساختن این منابع آبی هستند، ایران با توجه به تکنولوژی و فناوری ساخت سدهای لاستیکی در داخل می‎تواند این سدها را به صورت پیش ساخته تولید کند و به کشورهای مورد تقاضا صادرات انجام دهد تا از این طریق ارز آوری برای کشور حاصل شود.

وی افزود: هنگامی که از ساخت سد سخن به میان می آید تفاوتی نمی‌کند سد خاکی یا لاستیکی باشد، این سدها در کوتاه مدت موجب فرار از بحران آب می شود یعنی می تواند به تامین آب شرب کشاورزی، ساکنین ، صنعت وسایر مصارف بیانجامد.

** سدسازی و انتقال آب در بلندمدت مولد بحران آب است

محبوب فر خاطرنشان کرد: سدسازی و انتقال آب در بلندمدت مولد بحران آب است، بحران آبی که در نتیجه تخریب محیط زیست، تغییر اقلیم، تغییر و نابودی اکوسیستم ها ایجاد می شود.

وی در ادامه به توضیح روند ساخت سدهای لاستیکی گفت: این سدها به دلیل این که به صورت قابل انعطاف در طبیعت ساخته و احداث می شوند، با صرفه تراز سدهای خاکی و بتنی هستند.

این کارشناس محیط زیست و توسعه ‌پایدار با اشاره به تاکید وزارت نیرو بر ظرفیت بالای ایران برای تولید سدهای لاستیکی عنوان‌کرد: سدهای لاستیکی نسبت به موارد جایگزین با مزیت های اقتصادی فراوانی همراه بوده و ساخت آن بسیار سریع و آسان است و به پی ریزی و فوندانسیون پیچیده ای نیاز ندارد و به دلیل قابلیت انعطاف پذیری بالا، دهانه‌های آن می تواند به طول بیش از یکصد متر در طبیعت اجرا شود.

محبوب فر افزود: بخش تعمیرات سدهای لاستیکی برخلاف سایر سدها با سهولت صورت می‎گیرد حتی اگر در بدنه این سدها منافذی ایجاد شود مانند لاستیک اتومبیل پنچرگیری می کنند که به نوعی از مزایای بالای این سدها نسبت به دیگر سدها است.

وی در ارتباط با مشکلات سدهای لاستیکی عنوان کرد: امکان آسیب دیدگی بدنه این سدها درمواجهه با بحران‎های محیطی مانند باد، طوفان، سیلاب وجود دارد و حتی در اثر برخورد اجسام نوک تیز ناشی از همین بحران‎های طبیعی به بدنه سدها آسیب وارد می شود.

** مزایای اقتصادی سدهای لاستیکی

به عقیده عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران، مزایای اقتصادی سدهای لاستیکی نسبت به مشکلات آن بیشتر است.

به گفته محبوب فر، در حال حاضر سدهای لاستیکی در شمال کشور به بهره برداری رسیده و مورد استفاده قرار گرفته است.

وی عنوان کرد: دررودخانه‎هایی مانند زاینده رود و منابع آبی گتوند، قشلاق و مناطقی مانند اکباتان به منظور ایجاد سدهای لاستیکی مطالعاتی درحال انجام است.

** پایان بحران بی آبی در بخش کشاورزی با احداث سد لاستیکی

این کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار با اشاره به پیشتازی شه‎های شمالی ایران در احداث سدهای لاستیکی نسبت به سایر نقاط کشور، گفت: سدهای لاستیکی آلودگی محیطی کمتری نسبت به سدهای بتنی و خاکی ایجاد می‎کنند و حتی می‎توانند به احیای گردشگری آبی، نجات تالاب‎ها کمک کنند و به بحران بی آبی و کم آبی در بخش کشاورزی پایان دهند.

به گفته‎ی محبوب فر، در حال حاضر در ایران سدهای لاستیکی حلقه مفقوده مدیریت آب در کشورهستند.

وی عنوان کرد: با توجه به بحران آب اگر مسئولان نسبت به احداث سد اصرار می‎ورزند از سدهای لاستیکی استفاده کنند زیرا می‎تواند جهات سیلاب و منابع آبی را به سمت طبیعت تغییر دهد. این سدهای لاستیکی رابه دلیل قابلیت انعطاف بالا و هنگام تشدید مشکلات منابع آبی می‎توانند از نقطه ای به نقطه دیگر جابه جا کنند.

محبوب فر گفت: به مدیریت کلان جمهوری اسلامی ایران پبشنهاد می‎شود که نسبت به ساخت سدهای لاستیکی اقدام کنند ضمن این که توصیه بنده این است که سیاست‌های مدیریت منابع آب مورد بازبینی قرار گیرد. حتی حق‌آبه محیط زیست، حق‌آبه طبیعت و رودخانه‌ها مود توجه باشد.

وی افزود: رودخانه کارون درحال خشک شدن است و حتی رودخانه زاینده رود نیز نزدیک به دوسال است که دیگر به عنوان رودخانه فصلی شناخته نمی شود و کاملا به برهوت تبدیل شده و کاملا کویری است. از سوی دیگر دریاچه هایی مانند بختگان، پریشان در استان فارس تالاب شادگان،تالاب حورالعظیم، میانکاله و انزلی در آستانه خشکی و نابودی کامل قرار دارد.

عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران افزود: دریاچه زریوارواقع در مریوان استان کردستان به دلیل ورود آلودگی فاضلاب انسانی و تاسیسات گردشگری به داخل این دریاچه در آستانه نابودی قرارگرفته است، دریاچه ای که به عنوان قطب افسانه‌ای در غرب کشور محسوب می‎شود.

محبوب فر مسئولین وزارت نیرو، شرکت‎های اقماری، شرکت‌های بهره بردار؛ شرکت‌های مهندسین مشاور و...را بخشی از مافیای آب عنوان کرد و توصیه کرد که حق آبه طبیعت را باز گردانند و اکوسیستم‎های طبیعی از دریاها، دریاچه‎ها و رودخانه هاو تالاب ها را احیا کنند و حتی اگر خواستند در مواقع اضطراری در برخی ازجمله مناطق کوهستانی و سایرمناطق نسبت به سدسازی اقدام کنند به عقیده بنده ساخت سدهای لاستیکی به صرفه تر است زیرا اگر بحران محیط زیستی و کم آبی در طول این سدسازی‌ها و انتقال آب اتفاق افتد، این سدها را می توان از محل مورد نظر جابه جا کرد.

وی عنوان کرد: این افراد یک زمانی با مشاهده پایان یافتن عمر سدهای خاکی و بتنی با اعتراض فعالین محیط زیستی مواجه بودند و حالا فعالین محیط زیستی، کارشناسان مستقل و غیردولتی محیط زیستی را دور می‎زنند و از احداث سدهای لاستیکی سخن می گویند.